Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

chiàgliu, chiàlgiu , nm: chiarju, chiarzu, chivalzu, chivarju, chivarzu, civàrgiu, civraxu, crivàgiu, crivalzu, crivazu, crivaxu, crivazu Definitzione una de is bàtoro partes de sa farra, sa chi abbarrat candho ndhe ant bogau su pódhine, sa símbula e s'iscete; una calidade de pane carasau chi si faet de su chivarzu: abbarrat unu pagu iscurosu (ca dhue at ancora unu pagu de pódhine) e benit cunsiderau prus pagu bonu (in ccn. logu dhu narant chivarzinu); in Campidanu, su civraxu est una genia de pane grussu de farra prus bona impastada modhe e chentza de suíghere (pani de mustàciu, assimbígiat de mannària e de figura a su bimisone, ma a logos est fintzes su chivarzinu o chivarzu)/ su civraxu de Sedhori: pane mannu mannu, grussu, chi pesat de duos a tres chilos; genias de civraxu: de símbua, civraxu niedhu, grussu Sinònimos e contràrios cibraxedha, civraxedhu, colacola, fresinu, frúfuru Frases commo a tibe cada pilu ti pedit chivarju…◊ ti ant istitau a pane e chiàgliu ◊ mi atato de giodhu cun pane de chivalzu ◊ chini circat mellus de pani e casu nci arruit in su civraxu ◊ ndhe essiat tzichi, símbula e crivàgiu Sambenados e Provèrbios prb: menzus chivalzu in domo tua chi no pane biancu in domo anzena Ètimu ltn. cibarius Tradutziones Frantzesu farine grossière, son des recoupes Ingresu fine bran Ispagnolu moyuelo, rollón Italianu cruschèllo Tedescu Kleienmehl.

colizòne , nm: corigioni, corizone, curizone Definitzione sa parte prus méngius de su linu, sa chi tessent a tela, a pannos, a lentzolos, e fintzes sa parte prus bona de sa lana; su coro, is fogighedhas prus modhes de erbas acupadas (latuca, càule), fintzes su nasedhu, sa parte de mesu ue su frutuàriu (es. pira, mela e àteru) portat su sèmene / su corizone de s'ijerru = su grofu de s'ierru Sinònimos e contràrios coramedhu / cdh. curicioni Frases su corizone si trataiat pro su tessinzu a telarzu de sas telas fines Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. carilione(m). Tradutziones Frantzesu partie fine du lin Ingresu fine part of linen Ispagnolu parte sutil del lino Italianu parte fine del lino Tedescu feiner Teil des Leinens.

contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definitzione pònnere contravintzione Frases is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner, flanquer une contravention Ingresu to fine Ispagnolu multar Italianu multare Tedescu mit einer Geldstrafe belegen.

contraventziòne, contravintziòne, contravintziòni , nf Definitzione su fàere calecuna cosa proibbia; su chi si faet pagare a unu chi no at arrespetau calecuna arrégula o norma Sinònimos e contràrios multa 1 2. cussu andàt a iscola veti poita timiat sa contraventzioni ◊ pòveru Cincicorru andhandhe male aggravadu de contraventzione! Tradutziones Frantzesu contravention Ingresu violation, fine Ispagnolu multa Italianu contravvenzióne Tedescu Übertretung, Geldstrafe.

farígu, fàrigu , nm Definitzione una parte de sa farra, bona prus che àteru po animales; a logos, órgiu móliu po animales; símbula grussa; coment'e farra de orrunchinadura de linna chi faent unos cantu bobbois candho sa linna est bècia; a logos, su frore de su binu, su frore de su samucu; in cobertantza, fintzes brutore, muga, sordi / terra de bonu farigu = a matza de castàngia, fatia, isorta che farina Sinònimos e contràrios farrixedha, popoine Frases po fai s'ambulau si coit su farigu ◊ su canistedhu si bestiat a festa chin sa biancura de su farigu nou 2. béciu fut Batista Nuxis, ca portada su farigu in is genugus! Sambenados e Provèrbios smb: Farigu Ètimu ltn. farric(u)lum Tradutziones Frantzesu farine avec de la repasse Ingresu flour with fine bran Ispagnolu harina con moyuelo Italianu farina con cruschèllo Tedescu Kleienmehl.

iscribarzadúra , nf Sinònimos e contràrios chivarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu repasse Ingresu fine bran Ispagnolu moyuelo, rollón Italianu cruschèllo fine Tedescu Kleienmehl.

istàmene , nm: istàmine, istàmini, istamu, stàmini Definitzione sa parte prus bona de sa lana, de su linu; filau de lana fine; parte mascu de is frores chi portat su podhinedhu chi ingendrat s'óvulu o céllula fémina Sinònimos e contràrios bidhu, istaminzu / istamentu Frases betados in palas giughiant sacos de lana de primu istàmene ◊ is pillonis portant istàmini de dogna ginia Ètimu ltn. stamine(m) Tradutziones Frantzesu étamine Ingresu stamen, fine carded wool Ispagnolu estambre Italianu stame Tedescu Gespinst, Stamen.

smènda , nf Definitzione su chi si faet o chi si pagat po unu dannu, un'ofesa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu amende Ingresu fine, amends Ispagnolu multa Italianu ammènda Tedescu Schadenersatz.

teneghíta , nf Definitzione genia de prendha de pònnere in su tzugu, apicada a calare in petorras Sinònimos e contràrios cadeníglia, cadenita Terminologia iscientìfica prd Tradutziones Frantzesu chaînette Ingresu fine chain Ispagnolu cadena Italianu catenèlla Tedescu Kettchen.