abbuciconài , vrb: buciconare Definitzione
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Sinònimos e contràrios
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Frases
si funt abbuciconaus paribari
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de poing
Ingresu
to punch
Ispagnolu
pegar una piña
Italianu
cazzottare
Tedescu
mit Fäusten schlagen,
boxen.
achitài , vrb Definitzione
giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu
Tradutziones
Frantzesu
donner l'acquit
Ingresu
to lead off
Ispagnolu
abrir el juego
Italianu
acchitare
Tedescu
den Ball aussetzen.
addàre , vrb: dae 1 Definitzione
pruschetotu dhu narant de is pipios in su sensu chi si lassant pigare in bratzos fintzes si dhos pigat gente chi no connoschent / addare a ccn. cosa = pentzai, atuai, fai atentzioni a una cosa
Frases
custa criadura si addaet: andhat cun chie li porrit sas manos a la leare
2.
deo mi aio su contu tiradu: Chissai chi mancu si abbizet de nudha! Invece, belle e maca, bi at addadu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se donner
Ingresu
to allow oneself
Ispagnolu
darse
Italianu
concèdersi
Tedescu
sich überlassen.
apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re)
apalgiai,
apallai,
apazare,
pazare 1 Definitzione
abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu
Sinònimos e contràrios
abbrovendhae
Frases
su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner de la paille aux animaus
Ingresu
to fodder
Ispagnolu
alimentar con pienso
Italianu
abbiadare
Tedescu
mit Hafer füttern.
apedatzàre , vrb rfl Definitzione
su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru
Sinònimos e contràrios
arrebbentare,
diligentziai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se donner du mal
Ingresu
to do one's best
Ispagnolu
aperrearse,
ajetrearse
Italianu
arrabattarsi
Tedescu
sich bemühen.
apugnigosài , vrb: apunnigosai,
apunziconare Definitzione
iscúdere, pigare a cropos de púngiu
Sinònimos e contràrios
abbuciconai,
acatzotai,
apugnigorai,
apuinare,
apunzare,
apunzicare,
burtzigare
Frases
si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de poing
Ingresu
to come to blows
Ispagnolu
dar de puñetazos
Italianu
prèndere a pugni
Tedescu
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
apunzàre , vrb Definitzione
pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras
Sinònimos e contràrios
abbuciconai,
acorpai,
addolare,
apugnigosai,
apunzicare
Frases
tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos
2.
sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de poing
Ingresu
to punch
Ispagnolu
dar de puñetazos
Italianu
prèndere a pugni
Tedescu
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
assainetàre , vrb Definitzione
pònnere sainete, giare sabore bonu a sa cosa de papare
Sinònimos e contràrios
insaboriai
| ctr.
isaboriare
Ètimu
srd.
asainetar
Tradutziones
Frantzesu
donner de la saveur
Ingresu
to flavour
Ispagnolu
sazonar,
sainetear
Italianu
insaporire
Tedescu
würzen.
assumbràe, assumbrài , vrb rfl: assumbrare Definitzione
pònnere in suspetu, inchietare, èssere arrennegau, pentzamentosu; pigare o fàere assíchidu
Sinònimos e contràrios
abbabbarrotai addojare,
adumbrai,
arreselai,
issudhire,
umbrai
2.
acomenti fut imperrendi in còscia, totinduna bit unu lampu de luxi… e su cuadhu at assumbrau ◊ cussa, si pagu pagu dha fuedhas, atacat su tema sentza de si assumbrai!
Ètimu
spn.
asombrar
Tradutziones
Frantzesu
éveiller des soupçons,
donner des soupçons
Ingresu
to make suspicious,
to take offence
Ispagnolu
escamarse
Italianu
insospettire,
adombrarsi
Tedescu
argwöhnisch machen werden.
basài , vrb: basare,
vasare Definitzione
giare basos, pigare a unu a basos
Maneras de nàrrere
csn:
basare a pítighe = basai a ispítzulus; basare cun s'agu in buca = zúghere sa traitoria; èssiri a basa e imprassa = àere tratamentu mannu, èssere sempre paris
Frases
cussus funt sempri a basa e imprassa ◊ bàsami, bella, e bàsami, bella! ◊ tziu Berte si fit sinnau e aiat basau su pane ◊ ite non fiat su prexu de Lulú: mi at impressau e basau! ◊ torrandi, ca Sardigna ti basat in fronti, torra a sa sarda mamma trista e desolada! ◊ si acostat a sa fiza e si la istringhet forte basèndheli sos chizos ◊ cussa est un'istróllica, est sèmpiri basendi sa genti!◊ bai e basadhu a babbai: est coment'e chi basis a mimi etotu!
Ètimu
ltn.
basiare
Tradutziones
Frantzesu
embrasser,
donner un baiser,
baiser
Ingresu
to kiss
Ispagnolu
besar
Italianu
baciare
Tedescu
küssen.
calchizàre , vrb Definitzione
giare craches, pigare a craches
Sinònimos e contràrios
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchidare,
carcinai,
screnciai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de pied,
ruer
Ingresu
to kick
Ispagnolu
cocear
Italianu
scalciare
Tedescu
ausschlagen.
carcinài , vrb: acarcinai,
carcinari,
cracinai,
cranciai,
crancinai Definitzione
giare craches, pigare a craches; fàere cun tzacu, a dispetu, sa cosa chi unu no bolet
Sinònimos e contràrios
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchidare,
incumerare,
screnciai
/
cadredhai
Frases
su molenti at apuntau is peis e at carcinau ◊ bandant a sartai e a cranciai, ca funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ ti arregordas candu dh'iat cranciau su cuadhu? ◊ su muenti cràcinat a peis paris
2.
a mamma dha fatzu carcinai ma no mi coju cun d-unu béciu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner des coups de pied
Ingresu
to kick (out)
Ispagnolu
cocear
Italianu
scalciare
Tedescu
ausschlagen.
colàda , nf: colata Definitzione
su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi
Sinònimos e contràrios
passera
/
atraessada,
passada,
trasida
Frases
a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare
2.
una colada de zente irbaia bi est in totue
3.
in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
passage,
donner un coup de… (chiffon,
fer,
ect.)
Ingresu
rub,
passage,
soup
Ispagnolu
pasaje,
paso
Italianu
passata
Tedescu
Seihen.
contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definitzione
pònnere contravintzione
Frases
is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner,
flanquer une contravention
Ingresu
to fine
Ispagnolu
multar
Italianu
multare
Tedescu
mit einer Geldstrafe belegen.
dàe 1 , vrb: dàere,
dai 1,
dare,
dàrrere Definitzione
aporrire, pònnere in manos, intregare calecuna cosa a un'àteru chentza nudha in càmbiu (ma si narat fintzes de bèndhere, de su arresurtare de unu trebballu, e de unu contu); rfl. si narat in su sensu de andhare a calecunu logu, a una bandha, cun che in su sensu de arresurtare o acabbare a una tzerta ora; cun su verbu pòdere o a su tempus benidore tenet su sensu de acontèssere, de capitare deasi comente essit essit / cong. pres.: 2ˆ p. pl. diadas, diedas, dezas; passau: 3ˆ p. pl desint, ant dadu; impr. 2ˆ p. pl: dade, daze, dage (custu cun enclíticu: dagedenosi!)
Sinònimos e contràrios
donai,
giai,
gionai,
intregai
/
combidai
/
bèndhere,
frutai,
resurtare
/
addare,
andhare,
finire,
passae,
penciai
| ctr.
leai
Maneras de nàrrere
csn:
dare a una cosa = pentzai, donai atentzioni a una cosa; dàreche a… (una cosa, un'ora) = resurtai; dàresi a fàghere, a fuire, a lèzere = pònneresi a fàghere, a si mòere, a fàghere carchi cosa, a fuire, a lèzere; dàresi a carchi cosa = pèrdiri sa conca avatu de ccn. cosa: dàresi a su zogu, a s'interessu, a sa fura, a su triballu, a su binu, a su ziru, a sas féminas; dàreche a subra de una cosa = arrennèsciri a isciri una cosa; dàreche una cosa o a unu in mesu = ponidha, faidha resurtai in mesu, imbusticaidhu in ccn. cosa o chistioni; dàreche in carchi logu = passai in ccn. logu fintzas sentza de dhu bòlliri; èssere dali ca ti doe, a su dami e ti do = donendi sempri (corpus, fuedhus), abbetiai; èssere acanta a si la dare (nadu de duos) = èssiri acanta a s'arropai, acanta a certai; fàghere a su daellea = dona e piga, a manlea, donendi e pighendi sentza de bòlliri donai diaderus; èssere, no èssere in dare = (nau de unu) tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai (e fintzas de fuedhai mali, meda, tropu)
Frases
apas de s'América sos mannos tesoros, ma los dias a chie tenet fàmine ◊ si su fàmine inimigu a nois derat istragu si agguantat unu pagu finas a giomper sa figu (Grolle)◊ custa cosa no est sa tua: ti l'ant dada o furada l'as? ◊ setzi un'iscuta: ite ti dao a bufare? ◊ a chie tocat sa rejone diant! ◊ fuo pro li dàrrere un’iscavanada a cussa cara pesada dae sa barrosíghine! (M.Ladu)
2.
chentza lissentza custa cosa no si podet dare ◊ si ndhe agatat meda, ocannu, de custa cosa e la sunt dendhe a sa fuliada ◊ sa divisione cantu bos at dadu, a bois? ◊ ocannu s'olia est dendhe pagu: solu su bíndhighi a maghinada ◊ cussa terra a laore daet su trinta ◊ como sas berbeghes no sunt dhendhe nudha, ma comente anzant comintzant a dare late
3.
dàedi a un'ala ca semus colendhe custa cosa! ◊ a ue mi est dadu su pisedhu, chi no lu so bidindhe inoghe? ◊ che so dadu in cussa carrela e apo fatu innantis ◊ che est dadu in logu malu, caminendhe a denote ◊ che est dau in sos carabbineris e pro no isparare si lis est imbertu ◊ che so dadu in mesu de su ludu ◊ ello ite bonu bisonzu a ndhe dare a custa bandha? ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cussa otada
4.
a ite ora ti che at a dare a finire? ◊ che daet a tardu, a note, a manzanu, a cras, a s'annu chi benit a fàghere custa cosa ◊ ejò, a como ti che at datu a ti ne ammentare?! ◊ a custas cosas ti che daet a fàghere su zustu?!…◊ a cue ti che at dadu a fàghere avitu: avita in su lussu, no in su mànigu! ◊ a èssere canu ti che at dadu a como!
5.
at a dare chi, segundhu comente, custa cosa no si podet fàghere prus ◊ podet dare chi dae como in subra fetat tempus bonu
6.
passant a sos arrestos e ndhe ant impresonadu prus de trinta: assora, medas, bidendhe basi, si sunt dados a fora ◊ no ti dias a fuire candho ti cramant a dare una manu de azudu!
7.
at pérdidu su postu ma si est dadu a sa zoronada e su triballedhu li essit sempre ◊ conca mala, cussu: si est dadu a furare ◊ como mi dao a prànghere, pro cosighedhas gai!…◊ a ue, disdiciada, mi apo a dare?!
8.
a cussu no bi daet! ◊ no bi apo dadu e no ndhe apo cumpresu nudha de su chistionu
9.
dae tentu no ti che diant in mesu, cussos, ca ti ndhe as a impudare! ◊ frade e sorre sunt dami chi ti do pro su bene, pro sa pulítiga ◊ est totu su manzanu a dami chi ti do! ◊ cussos duos sunt acanta a si la dare, no de torrare in paghe! ◊◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ oe s'amigu est in dare: a donzunu narat sa sua!
Ètimu
ltn.
dare
Tradutziones
Frantzesu
donner
Ingresu
to give
Ispagnolu
dar,
ofrecer,
producir
Italianu
dare,
offrire,
produrre,
fruttare
Tedescu
geben,
schenken,
erzeugen,
hervorbringen.
imbozàre , vrb Definitzione
fàere bènnere o naschire sa bògia, sa gana, su disígiu de ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
abbozare,
arranguitzai,
imbozire,
inganatzire,
ingangulissai,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frases
cussas féminas sunt che binzas chena muru pro imbozare mustrendhe sas titedhas pendhe pendhe ◊ no imbozes sos pitzinnos a fàghere cosa chi no andhat bene!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner envie
Ingresu
to temp
Ispagnolu
animar,
estimular
Italianu
invogliare
Tedescu
anregen.
imprendài , vrb: imprendhare,
imprennare Definitzione
giare in prendha, impromítere o giare calecuna cosa po ndhe garantire o assegurare calecun'àtera
Sinònimos e contràrios
impegnai
Frases
no as a crere chi m'imprendho sa domo pro comporare bestires bellos a tie?! ◊ aia chérfidu imprendhare a sos versos sas boghes piús beras atogadas in sa zente (C.Puddu)◊ deo ti apo imprendhadu su coro
Ètimu
ctl.
emprendar
Tradutziones
Frantzesu
donner en gage
Ingresu
to pawn (stg.)
Ispagnolu
dejar en prenda
Italianu
dare in pégno,
ipotecare
Tedescu
etw. jdm. als Pfand geben.
incurài , vrb rfl: incurare 1 Definitzione
giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu
Sinònimos e contràrios
apensamentai,
apinnicare,
contifizare
| ctr.
trascurai
Frases
iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se donner la peine
Ingresu
to mind
Ispagnolu
cuidarse
Italianu
curarsi,
darsi pensièro
Tedescu
sich kümmern.
inganàre , vrb: inganiare Definitzione
batire sa gana, pònnere gana, disígiu
Sinònimos e contràrios
inganasare,
inganatzire,
inganie,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frases
a cussa no li dias audéntzia ca t'inganat a ti apentare cun issa gioghendhe ◊ custa cosa mi at inganiau a papare ◊ mi ant inganiau a lígere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner envie
Ingresu
to tempt
Ispagnolu
dar ganas
Italianu
invogliare
Tedescu
anregen.
ingangulissài , vrb: ingangulitzae,
ingrangullitzai,
ingrunguitzai,
ingrungullitzai Definitzione
batire sa gana, pònnere in bona mota po fàere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
abbozare,
arrengolitzai,
imbozare,
imbozitare,
imbrebigliare,
inganatzire,
ingolosinare,
ingrangugliare,
ingrillietare,
ingringhillitai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Frases
a trabballai cun sa computera, a is piciochedhus, dhus ingrangullitzat! ◊ si no dhus ingrangullitzas no faint nudha ◊ sa cosa bella mi at ingrungullitzau a ndi fai atra ◊ oi is pipius me in iscola bint cosas praxibis chi ingrunguitzant a istudiai ◊ dh'at ingangulissau su chi dhi at contau su cumpàngiu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
donner envie
Ingresu
to tempt
Ispagnolu
meter ganas,
animar
Italianu
invogliare
Tedescu
anregen.