abbuciconài , vrb: buciconare Definition
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Synonyms e antonyms
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Sentences
si funt abbuciconaus paribari
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de poing
English
to punch
Spanish
pegar una piña
Italian
cazzottare
German
mit Fäusten schlagen,
boxen.
achitài , vrb Definition
giogandho a biliardu, cumenciare su giogu, tirare su primu cropu
Translations
French
donner l'acquit
English
to lead off
Spanish
abrir el juego
Italian
acchitare
German
den Ball aussetzen.
addàre , vrb: dae 1 Definition
pruschetotu dhu narant de is pipios in su sensu chi si lassant pigare in bratzos fintzes si dhos pigat gente chi no connoschent / addare a ccn. cosa = pentzai, atuai, fai atentzioni a una cosa
Sentences
custa criadura si addaet: andhat cun chie li porrit sas manos a la leare
2.
deo mi aio su contu tiradu: Chissai chi mancu si abbizet de nudha! Invece, belle e maca, bi at addadu!
Etymon
srd.
Translations
French
se donner
English
to allow oneself
Spanish
darse
Italian
concèdersi
German
sich überlassen.
apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re)
apalgiai,
apallai,
apazare,
pazare 1 Definition
abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu
Synonyms e antonyms
abbrovendhae
Sentences
su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis
Etymon
srd.
Translations
French
donner de la paille aux animaus
English
to fodder
Spanish
alimentar con pienso
Italian
abbiadare
German
mit Hafer füttern.
apedatzàre , vrb rfl Definition
su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru
Synonyms e antonyms
arrebbentare,
diligentziai
Etymon
srd.
Translations
French
se donner du mal
English
to do one's best
Spanish
aperrearse,
ajetrearse
Italian
arrabattarsi
German
sich bemühen.
apugnigosài , vrb: apunnigosai,
apunziconare Definition
iscúdere, pigare a cropos de púngiu
Synonyms e antonyms
abbuciconai,
acatzotai,
apugnigorai,
apuinare,
apunzare,
apunzicare,
burtzigare
Sentences
si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de poing
English
to come to blows
Spanish
dar de puñetazos
Italian
prèndere a pugni
German
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
apunzàre , vrb Definition
pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras
Synonyms e antonyms
abbuciconai,
acorpai,
addolare,
apugnigosai,
apunzicare
Sentences
tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos
2.
sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de poing
English
to punch
Spanish
dar de puñetazos
Italian
prèndere a pugni
German
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
assainetàre , vrb Definition
pònnere sainete, giare sabore bonu a sa cosa de papare
Synonyms e antonyms
insaboriai
| ctr.
isaboriare
Etymon
srd.
asainetar
Translations
French
donner de la saveur
English
to flavour
Spanish
sazonar,
sainetear
Italian
insaporire
German
würzen.
assumbràe, assumbrài , vrb rfl: assumbrare Definition
pònnere in suspetu, inchietare, èssere arrennegau, pentzamentosu; pigare o fàere assíchidu
Synonyms e antonyms
abbabbarrotai addojare,
adumbrai,
arreselai,
issudhire,
umbrai
2.
acomenti fut imperrendi in còscia, totinduna bit unu lampu de luxi… e su cuadhu at assumbrau ◊ cussa, si pagu pagu dha fuedhas, atacat su tema sentza de si assumbrai!
Etymon
spn.
asombrar
Translations
French
éveiller des soupçons,
donner des soupçons
English
to make suspicious,
to take offence
Spanish
escamarse
Italian
insospettire,
adombrarsi
German
argwöhnisch machen werden.
basài , vrb: basare,
vasare Definition
giare basos, pigare a unu a basos
Idioms
csn:
basare a pítighe = basai a ispítzulus; basare cun s'agu in buca = zúghere sa traitoria; èssiri a basa e imprassa = àere tratamentu mannu, èssere sempre paris
Sentences
cussus funt sempri a basa e imprassa ◊ bàsami, bella, e bàsami, bella! ◊ tziu Berte si fit sinnau e aiat basau su pane ◊ ite non fiat su prexu de Lulú: mi at impressau e basau! ◊ torrandi, ca Sardigna ti basat in fronti, torra a sa sarda mamma trista e desolada! ◊ si acostat a sa fiza e si la istringhet forte basèndheli sos chizos ◊ cussa est un'istróllica, est sèmpiri basendi sa genti!◊ bai e basadhu a babbai: est coment'e chi basis a mimi etotu!
Etymon
ltn.
basiare
Translations
French
embrasser,
donner un baiser,
baiser
English
to kiss
Spanish
besar
Italian
baciare
German
küssen.
calchizàre , vrb Definition
giare craches, pigare a craches
Synonyms e antonyms
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchidare,
carcinai,
screnciai
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de pied,
ruer
English
to kick
Spanish
cocear
Italian
scalciare
German
ausschlagen.
carcinài , vrb: acarcinai,
carcinari,
cracinai,
cranciai,
crancinai Definition
giare craches, pigare a craches; fàere cun tzacu, a dispetu, sa cosa chi unu no bolet
Synonyms e antonyms
acromai,
acumbuai,
arrampedhai,
arrebbellai,
calchedhare,
calchidare,
incumerare,
screnciai
/
cadredhai
Sentences
su molenti at apuntau is peis e at carcinau ◊ bandant a sartai e a cranciai, ca funt cumenti a mobentis in s'arxoba! ◊ ti arregordas candu dh'iat cranciau su cuadhu? ◊ su muenti cràcinat a peis paris
2.
a mamma dha fatzu carcinai ma no mi coju cun d-unu béciu!
Etymon
srd.
Translations
French
donner des coups de pied
English
to kick (out)
Spanish
cocear
Italian
scalciare
German
ausschlagen.
colàda , nf: colata Definition
su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi
Synonyms e antonyms
passera
/
atraessada,
passada,
trasida
Sentences
a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare
2.
una colada de zente irbaia bi est in totue
3.
in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda
Etymon
srd.
Translations
French
passage,
donner un coup de… (chiffon,
fer,
ect.)
English
rub,
passage,
soup
Spanish
pasaje,
paso
Italian
passata
German
Seihen.
contraventzionài , vrb: cuntraventzionai Definition
pònnere contravintzione
Sentences
is carabbineris iant cuntraventzionau is chi no portànt is bullitinus
Etymon
srd.
Translations
French
donner,
flanquer une contravention
English
to fine
Spanish
multar
Italian
multare
German
mit einer Geldstrafe belegen.
dàe 1 , vrb: dàere,
dai 1,
dare,
dàrrere Definition
aporrire, pònnere in manos, intregare calecuna cosa a un'àteru chentza nudha in càmbiu (ma si narat fintzes de bèndhere, de su arresurtare de unu trebballu, e de unu contu); rfl. si narat in su sensu de andhare a calecunu logu, a una bandha, cun che in su sensu de arresurtare o acabbare a una tzerta ora; cun su verbu pòdere o a su tempus benidore tenet su sensu de acontèssere, de capitare deasi comente essit essit / cong. pres.: 2ˆ p. pl. diadas, diedas, dezas; passau: 3ˆ p. pl desint, ant dadu; impr. 2ˆ p. pl: dade, daze, dage (custu cun enclíticu: dagedenosi!)
Synonyms e antonyms
donai,
giai,
gionai,
intregai
/
combidai
/
bèndhere,
frutai,
resurtare
/
addare,
andhare,
finire,
passae,
penciai
| ctr.
leai
Idioms
csn:
dare a una cosa = pentzai, donai atentzioni a una cosa; dàreche a… (una cosa, un'ora) = resurtai; dàresi a fàghere, a fuire, a lèzere = pònneresi a fàghere, a si mòere, a fàghere carchi cosa, a fuire, a lèzere; dàresi a carchi cosa = pèrdiri sa conca avatu de ccn. cosa: dàresi a su zogu, a s'interessu, a sa fura, a su triballu, a su binu, a su ziru, a sas féminas; dàreche a subra de una cosa = arrennèsciri a isciri una cosa; dàreche una cosa o a unu in mesu = ponidha, faidha resurtai in mesu, imbusticaidhu in ccn. cosa o chistioni; dàreche in carchi logu = passai in ccn. logu fintzas sentza de dhu bòlliri; èssere dali ca ti doe, a su dami e ti do = donendi sempri (corpus, fuedhus), abbetiai; èssere acanta a si la dare (nadu de duos) = èssiri acanta a s'arropai, acanta a certai; fàghere a su daellea = dona e piga, a manlea, donendi e pighendi sentza de bòlliri donai diaderus; èssere, no èssere in dare = (nau de unu) tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai (e fintzas de fuedhai mali, meda, tropu)
Sentences
apas de s'América sos mannos tesoros, ma los dias a chie tenet fàmine ◊ si su fàmine inimigu a nois derat istragu si agguantat unu pagu finas a giomper sa figu (Grolle)◊ custa cosa no est sa tua: ti l'ant dada o furada l'as? ◊ setzi un'iscuta: ite ti dao a bufare? ◊ a chie tocat sa rejone diant! ◊ fuo pro li dàrrere un’iscavanada a cussa cara pesada dae sa barrosíghine! (M.Ladu)
2.
chentza lissentza custa cosa no si podet dare ◊ si ndhe agatat meda, ocannu, de custa cosa e la sunt dendhe a sa fuliada ◊ sa divisione cantu bos at dadu, a bois? ◊ ocannu s'olia est dendhe pagu: solu su bíndhighi a maghinada ◊ cussa terra a laore daet su trinta ◊ como sas berbeghes no sunt dhendhe nudha, ma comente anzant comintzant a dare late
3.
dàedi a un'ala ca semus colendhe custa cosa! ◊ a ue mi est dadu su pisedhu, chi no lu so bidindhe inoghe? ◊ che so dadu in cussa carrela e apo fatu innantis ◊ che est dadu in logu malu, caminendhe a denote ◊ che est dau in sos carabbineris e pro no isparare si lis est imbertu ◊ che so dadu in mesu de su ludu ◊ ello ite bonu bisonzu a ndhe dare a custa bandha? ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cussa otada
4.
a ite ora ti che at a dare a finire? ◊ che daet a tardu, a note, a manzanu, a cras, a s'annu chi benit a fàghere custa cosa ◊ ejò, a como ti che at datu a ti ne ammentare?! ◊ a custas cosas ti che daet a fàghere su zustu?!…◊ a cue ti che at dadu a fàghere avitu: avita in su lussu, no in su mànigu! ◊ a èssere canu ti che at dadu a como!
5.
at a dare chi, segundhu comente, custa cosa no si podet fàghere prus ◊ podet dare chi dae como in subra fetat tempus bonu
6.
passant a sos arrestos e ndhe ant impresonadu prus de trinta: assora, medas, bidendhe basi, si sunt dados a fora ◊ no ti dias a fuire candho ti cramant a dare una manu de azudu!
7.
at pérdidu su postu ma si est dadu a sa zoronada e su triballedhu li essit sempre ◊ conca mala, cussu: si est dadu a furare ◊ como mi dao a prànghere, pro cosighedhas gai!…◊ a ue, disdiciada, mi apo a dare?!
8.
a cussu no bi daet! ◊ no bi apo dadu e no ndhe apo cumpresu nudha de su chistionu
9.
dae tentu no ti che diant in mesu, cussos, ca ti ndhe as a impudare! ◊ frade e sorre sunt dami chi ti do pro su bene, pro sa pulítiga ◊ est totu su manzanu a dami chi ti do! ◊ cussos duos sunt acanta a si la dare, no de torrare in paghe! ◊◊ oe no est in dare: no li essit súlida! ◊ oe s'amigu est in dare: a donzunu narat sa sua!
Etymon
ltn.
dare
Translations
French
donner
English
to give
Spanish
dar,
ofrecer,
producir
Italian
dare,
offrire,
produrre,
fruttare
German
geben,
schenken,
erzeugen,
hervorbringen.
imbozàre , vrb Definition
fàere bènnere o naschire sa bògia, sa gana, su disígiu de ccn. cosa
Synonyms e antonyms
abbozare,
arranguitzai,
imbozire,
inganatzire,
ingangulissai,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Sentences
cussas féminas sunt che binzas chena muru pro imbozare mustrendhe sas titedhas pendhe pendhe ◊ no imbozes sos pitzinnos a fàghere cosa chi no andhat bene!
Etymon
srd.
Translations
French
donner envie
English
to temp
Spanish
animar,
estimular
Italian
invogliare
German
anregen.
imprendài , vrb: imprendhare,
imprennare Definition
giare in prendha, impromítere o giare calecuna cosa po ndhe garantire o assegurare calecun'àtera
Synonyms e antonyms
impegnai
Sentences
no as a crere chi m'imprendho sa domo pro comporare bestires bellos a tie?! ◊ aia chérfidu imprendhare a sos versos sas boghes piús beras atogadas in sa zente (C.Puddu)◊ deo ti apo imprendhadu su coro
Etymon
ctl.
emprendar
Translations
French
donner en gage
English
to pawn (stg.)
Spanish
dejar en prenda
Italian
dare in pégno,
ipotecare
German
etw. jdm. als Pfand geben.
incurài , vrb rfl: incurare 1 Definition
giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu
Synonyms e antonyms
apensamentai,
apinnicare,
contifizare
| ctr.
trascurai
Sentences
iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte!
Etymon
srd.
Translations
French
se donner la peine
English
to mind
Spanish
cuidarse
Italian
curarsi,
darsi pensièro
German
sich kümmern.
inganàre , vrb: inganiare Definition
batire sa gana, pònnere gana, disígiu
Synonyms e antonyms
inganasare,
inganatzire,
inganie,
ingolosinare
| ctr.
dirganare,
irbozare
Sentences
a cussa no li dias audéntzia ca t'inganat a ti apentare cun issa gioghendhe ◊ custa cosa mi at inganiau a papare ◊ mi ant inganiau a lígere
Etymon
srd.
Translations
French
donner envie
English
to tempt
Spanish
dar ganas
Italian
invogliare
German
anregen.
ingangulissài , vrb: ingangulitzae,
ingrangullitzai,
ingrunguitzai,
ingrungullitzai Definition
batire sa gana, pònnere in bona mota po fàere calecuna cosa
Synonyms e antonyms
abbozare,
arrengolitzai,
imbozare,
imbozitare,
imbrebigliare,
inganatzire,
ingolosinare,
ingrangugliare,
ingrillietare,
ingringhillitai
| ctr.
dirganare,
irbozare
Sentences
a trabballai cun sa computera, a is piciochedhus, dhus ingrangullitzat! ◊ si no dhus ingrangullitzas no faint nudha ◊ sa cosa bella mi at ingrungullitzau a ndi fai atra ◊ oi is pipius me in iscola bint cosas praxibis chi ingrunguitzant a istudiai ◊ dh'at ingangulissau su chi dhi at contau su cumpàngiu
Etymon
srd.
Translations
French
donner envie
English
to tempt
Spanish
meter ganas,
animar
Italian
invogliare
German
anregen.