Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cassí , nm: cassibi, cassile, cassili, cassívile Definitzione genia de animaledhu, gatagreste o cane de serra, pagu prus mannu de s'annaemele o bíurru, a pilu in colore de castàngia, in colore de aràngiu in su gúturu e in petorras, coa longa e grussa, pilosa: unu tempus in Sardigna si ndhe agataiat medas e como ch'est agiummai ispérdiu; papat sórighes, pigiones, bobbois, conillos: est amparau cun lei po no dh'ispèrdere deunudotu Sinònimos e contràrios ansile*, assíbile, bassili, grassíbile, ibbirru, ischirru, màrcia 3, vrassívile Sambenados e Provèrbios smb: Cassili, Cascili Terminologia iscientìfica anra, martes martes latinorum Tradutziones Frantzesu martre des pins, martre sarde Ingresu pine marten, sardinian marten Ispagnolu marta Italianu màrtora comune, màrtora sarda Tedescu Baummarder, Edelmarder.

frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua, freuledha, frígula Definitzione ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru Sinònimos e contràrios ambu, pistizone, sucu Frases beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus Sambenados e Provèrbios smb: Fregula Ètimu itl. frégolo Tradutziones Frantzesu pâtes alimentaires granulées pour soupe Ingresu typical sardinian pasta for soups Ispagnolu pastas sardas para sopas Italianu tipo di pasta sarda per minèstre Tedescu sardische Suppennudeln (Pl.).

imbecídha , nf Definitzione genia de pigione chi narant fintzes filomena de mata, ogu de boe e conca de moru Sinònimos e contràrios oghibboi Terminologia iscientìfica pzn, sylvia melanocephala Tradutziones Frantzesu fauvette mélanocéphale Ingresu sardinian warbler Ispagnolu curruca cabecinegra Italianu occhiocòtto Tedescu Samtkopfgrasmücke.

istrúmpa , nf: strumpa Definitzione genia de gherra chi si faet in duos, prus che àteru a giogu o balentia, aferrandhosi s'unu cun s'àteru a chintzu a bratzos fadhios e cricandho de fàere orrúere s'àteru a terra iscutulandhodhu, parandhodhi sa camba o àteru: binchet chie, po fortza o abbilesa, betat a terra s’àteru ponendhodhu asuta / genias de i. segundhu comente si leat s'àteru: i. a totu chitu, i. a chitu partidu Sinònimos e contràrios chintada, istrampada Frases sunt zocandhe un'istrumpa trissinada, a chitu partidu ◊ in Ollolai faghent su campionadu de s'istrumpa ◊ a pitzocu, zogandhe a s'istrumpa no ch'est arrennéssiu mai nessunu a dhi pònnere s'ischina in terra Terminologia iscientìfica ggs Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lutte sarde libre Ingresu sardinian catch-as catch can Ispagnolu lucha libre sarda Italianu lòtta lìbera sarda Tedescu sardisches Freistilringen.

magliorédhu , nm: malloredhu Definitzione genia de macarrone tundhu fatu a manu: macarrone cravau, de punzu, de úngia, de manu nostra Sinònimos e contràrios arribiedhu, cicione, malladedhu, mutzitu, pitzoti Frases de malloredhus bèni cundius gei si ndi at papau dus!… Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu "gnocchi" (quenelles de purée de pommes de terre et de farine) Ingresu gnocco (typical Sardinian pasta) Ispagnolu ñoqui Italianu gnòcco Tedescu sardisches Klößchen.

píbara , nf: píbera, pípara, pípera Definitzione genia de arrasia velenosa chi assimbígiat a su coloru, ma chi no si agatat o no faet in Sardigna: is chi si agatant funt su coloru de abba o tartza (p. de arriu, de àcua, de modhe: natrix maura) e un'àteru coloru mannu chi faet fora de s'abba (p. de sicu, de soli, soliana, coluber hippocrepis); est animale sèmpere pigau a paragone po gente mala / sulai che píbera = furriàresi male arrennegados, arrespòndhere a boghes Frases che píbera chi pistu li ant sa coa ti boltas a sa tzega a mossigare (P.Porcu)◊ sunt che píberas de sicu ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ no ti tzachis, ca paris una píbara! ◊ nàsciu, suat che una píbara! ◊ ferenandhe che píbera, cumintzat a boghes contras a su fizu ◊ arrebbugia, candu dha fuedhas si fúrriat comenti a una píbara! Terminologia iscientìfica anar, natrix maura, coluber hippocrepis Ètimu ltn. vipera Tradutziones Frantzesu vipère, couleuvre sarde Ingresu viper, grass snake, sardinian coluber Ispagnolu culebra viperina, culebra de herradura Italianu vìpera, bìscia viperina, còlubro sardo Tedescu Ringelnatter, Hufeisennatter.

sàdru , agt, nm: saldu, sardu Definitzione chi o chie est de sa Sardigna, chi pertocat sa Sardigna, is Sardos; sa limba chi foedhaus is Sardos / nàrrere una cosa a sa sarda, sardasarda = ladina, crara, chi si cumprendet bene Frases boleus ballus sadrus, no a impressadura che is aremigus! ◊ su pópulu sardu at apertu sos ogos ◊ dhu nant "romanu", ma est casu sardu! 2. limba e natura nos ant fatu a Sardos ◊ dae séculos semus nois Sardos coment'e malos teracos oprimidos (A.Casula)◊ o Sardu, si ses sardu e si ses bonu, semper sa limba tua apas presente! (Piras) 3. in sardu iscrio: sa limba imparada dae totu sentza mastru in pitzinnia (Cubeddu)◊ chistionaus e iscrieus in sardu Sambenados e Provèrbios smb: Sardu / prb: berrita no fachet Sardu Ètimu ltn. sardus Tradutziones Frantzesu sarde Ingresu sardinian Ispagnolu sardo Italianu sardo Tedescu sardisch, Sarde.

sciampíta , nf, nm: sciampitu Definitzione su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca Sinònimos e contràrios ciapita, tzopita / ballu Frases a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entrechat, pas de danse sarde Ingresu sardinian ball step Ispagnolu paso del baile sardo Italianu scambiétto Tedescu Kreuzsprung, Entrechat.

sciampitài , vrb: isciampitai Definitzione fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu Sinònimos e contràrios aciapitai, atzopitai, brinchitare, istripitare Frases sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis! 2. fatzu unu ballu de cussus sciampitaus Ètimu itl.t zampettare Tradutziones Frantzesu danser la danse sarde Ingresu to have a sardinian dance Ispagnolu bailar el baile sardo Italianu scambiettare Tedescu Kreuzsprünge machen.

tenòre, tenòri , nm Definitzione càntigu a proa, cuncordu, cussertu, si faet in bàtoro ómines: su chi tumbat e cantat est sa boche, is chi dh'acumpàngiant formant su coro (bassu, contra, mesu boche); genia de boghe de ómine, sa prus arta cantandho Sinònimos e contràrios cuncordu, cuntzertu Terminologia iscientìfica sntz Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu chant choral typique de la Sardaigne, ténor Ingresu typical sardinian choral singing, tenor Ispagnolu canto coral sardo Italianu caratterìstico canto corale sardo, tenóre Tedescu typisch sardischer Choralgesang, Tenor.