abiociài , vrb Definitzione
èssere in fortza, briosu, pònnere brios
Sinònimos e contràrios
abbiatzai,
abbibare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se remettre
Ingresu
to fit
Ispagnolu
recobrarse,
restablecerse
Italianu
rimettersi in fórma
Tedescu
bei Kräften sein.
adatài , vrb: addatai,
addatae,
addatare Definitzione
fàere una cosa a manera chi potzat andhare bene a o cun d-un'àtera, o po un'iscopu, una faina; rfl. cambiare su cumportamentu, s'abbitúdine, is capacidades a manera de pòdere fàere o andhare bene in àteru logu e cunditziones, in calecuna cosa o bisóngiu, fintzes cumprèndhere ite est su prus giustu de fàere in d-una faina
Sinònimos e contràrios
aggarbai,
cuncodrai
/
arragnare
Frases
po bivi impai mairu e mullei tocat a si adatai!
2.
si podis no fatzas sa noti po dí e addatadí sempri a su tempus! ◊ isse za si addatat a totu, a fàghere de mastru de muru e a maniale!◊ deo a totu sos trabàglios mi adato
3.
no mi so addatada e bi apo postu tropu sale, in custu mànigu
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
adapter
Ingresu
to fit
Ispagnolu
adaptar
Italianu
adattare
Tedescu
anpassen.
afrisciài , vrb rfl Definitzione
su si arrangiare male comente si podet, su si adatare a is cosas noas po abbisóngiu, a s'apretu
Sinònimos e contràrios
abesare,
arragnare
Frases
cussa c'est cambiada a càmbera bella e dèu cun su babbu si seus afrisciaus in custu aposentedhu (A.Garau)◊ depit cumpadessi chi s'afrisciaus a cenai innòi ◊ no apu pótziu agatai froris e mi seus dépia afrisciai cun unu brancu de afàbbica ◊ ti ant nau fuedhus de cunfortu po chi t'afriscis a sa passiéntzia ◊ afrisciadí a bivi modestu!
Tradutziones
Frantzesu
s'adapter
Ingresu
to fit
Ispagnolu
adaptarse
Italianu
adattarsi
Tedescu
sich anpassen.
aggarbài, aggarbàre , vrb: grabbare Definitzione
giare garbu, fàere a grabbu, bene, giare una forma, trebballare una cosa a manera de dha fàere essire comente si bolet / aggarbai unu bistiri = arranzare unu bestire pro chi ruat bene a chie lu depet pònnere
Sinònimos e contràrios
adatai,
bugiardare,
cuncodrai
Frases
at aggarbadu sas istampas de s'iscala de su carru a berrina e a iscarpedhu ◊ fustes e fustighedhos de su carru fint de linna birde ca si podiant aggarbare chene perígulu de si truncare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
adapter
Ingresu
to fit
Ispagnolu
modelar
Italianu
adattare,
modellare
Tedescu
anpassen,
modellieren.
crosài, crosàre, crosàri , vrb: crusare,
crusiare Definitzione
acostire una cosa a un'àtera o is oros de duas cosas, intrare apare po serrare impare, torrare apare, nau fintzes de su chi si narat foedhandho coment'e cosa chi dhue deghet, est bene nau; si narat fintzes de una segada sanandho
Sinònimos e contràrios
apigiai,
crosodhae,
crujare,
imbasare,
incasciae,
incriedhai,
segliai
/
dèxiri
| ctr.
iscrusare
Maneras de nàrrere
csn:
dhoi crosat = bi istat bene, si li addatat, dhu dexit (e fintzas chi faghet rima); crosai is fuedhus = faedhare, nàrrere duas peràulas
Frases
in sa carrada is doas de su fundu crosant in su canali de is doas longas ◊ ammentendhe a babbu e mamma, goso cudhos cunfortos chi crusant dogni ferida de su coro (P.Fae)◊ ant crusau un'istampu in su muru
2.
dhi picighit e mai dhi crosit! ◊ naradhu a forti, cussu, ca dhoi crosat! ◊ su pipiu est befianu e su chi narat dhoi crosat puru!
3.
sas malandras si sunt crusiadas: commo su fertu est s'ispíritu ◊ nos azes lassau un'istrópiu mannu chi sa medichina de su tempus at a istentare a lu crusiare ◊ sas brusiaduras sunt crusiadas e sa pedhe noba est torrandhe a issire ◊ no mi toches sa ferida ca no est bene crusada!
Ètimu
ltn.
*clusiare
Tradutziones
Frantzesu
joindre,
cacheter,
suturer
Ingresu
to fit together,
to seal,
to suture
Ispagnolu
coincidir,
compaginarse
Italianu
combaciare,
sigillare,
suturare
Tedescu
zusammenpassen,
versiegeln,
nähen.
ferrài , vrb: ferrare,
ferrari Definitzione
pònnere su ferru a calecuna cosa, mescamente in is peis a is animales de trebballu (boes, cuadhos, molentes); pònnere sa sonàgia in su tzugu a su bestiàmene (prus che àteru brebès e crabas); nau de cosas chi si podent intostare, fàeresi che ferru / màchina de ferrare = ferrajola, ferrera o trabàgliu, genia de aparatu (telaju) adatu po acapiare is boes a manera chi abbarrent firmos candho funt ferrandhodhos
Sinònimos e contràrios
tzoare 1
/
acampanedhai,
apitiolai,
assonazare
/
astrare,
belare,
intostare
| ctr.
iferrare
Frases
andhabant a sos mastros de ferru a ferrare sos boes ◊ su piciochedhu dhu mandànt a nci portai a ferrai is cuadhus ◊ cadhos, àinos e mulos si ferrant presos a una lóriga ◊ is bòis si ferrant a pinna
2.
allà un'ómini antigu: ses nàsciu candu ferrànt is cabonis a is peis de asegus!
Ètimu
ltn.
*ferrare
Tradutziones
Frantzesu
ferrer
Ingresu
to fit with iron,
to shoe
Ispagnolu
herrar
Italianu
ferrare
Tedescu
beschlagen.