àrra 2 , nf Definitzione
genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat
Terminologia iscientìfica
crp, varroa destructor
Tradutziones
Frantzesu
varroa
Ingresu
insect able to kill bees into the apiary
Ispagnolu
parásito que mata las abejas en las colmenas
Italianu
varròa
Tedescu
Varroamilbe.
bochí , vrb: bochire,
bociri,
vochire Definitzione
leare sa vida a unu, a un'animale; istudare sa lughe, su fogu; giare carda, múngia o ifadu mannu / pps. bociu, mortu (custu, de mòrrere)
Sinònimos e contràrios
assessenai,
bochíere
/
studai
Maneras de nàrrere
csn:
s'est bociu = s'est mortu de manu sua etotu; (zoghendhe a ballinas) bochire sa ballina de s'àteru = fèrrere sa ballina de s'àteru, binchindhe
Frases
bochire su porcu, sos anzones, sa musca, sa títula ◊ apo fatu giura de no bociri prus unu cerbu ◊ cussu si est bociu, poboritedhu!
2.
bóchiche sa lughe, za est intrendhe su sole! ◊ bocindi sa luxi! ◊ bóchiche su fogu no torret a tènnere chentza nos ndhe abbizare!
3.
custas espis sunt bocendumí, maladitas siant! ◊ Sara s'iat a èssiri bocia po mantenni sa família!
Ètimu
ltn.
occidere
Tradutziones
Frantzesu
tuer
Ingresu
to kill
Ispagnolu
matar
Italianu
uccìdere,
ammazzare
Tedescu
töten,
umbringen.
bochíere , vrb: bocíara,
bocie,
bocíere,
botzíere,
buchíere,
ochídere Definitzione
leare sa vida a unu, a un'animale
Sinònimos e contràrios
assessenai,
bochí*,
igerbedhare,
mociri,
scerbedhai
Frases
a bochíere tocat a Deus
Tradutziones
Frantzesu
tuer,
abattre
Ingresu
to kill
Ispagnolu
matar
Italianu
uccìdere
Tedescu
töten,
umbringen.
mòrre, mòrrede, mòrrere, mòrri, mòrriri , vrb Definitzione
ispaciare o acabbare de bívere, bènnere mancu, ma fintzes leare sa vida o bochíere: in poesia, fintzes morre; dhu narant fintzes de cosas allutas, abbruxandho (lampadinas, fogu) in su sensu de dhas firmare de fàere lughe, de abbruxare / ind. pres. 1ˆp. sing. mòrgiu, morjo, morzo; cong. 3ˆp. sing. morjat, 2ˆp. pl. morgiais, morzedas; ger. morindhe, morindho, morinno, morzendhe
Sinònimos e contràrios
abbusinare,
bochí,
bochíere
/
studai
/
acragare
Maneras de nàrrere
csn:
morririsí = morreresiche (si funti mortus, s'est mortu = si che sunt mortos, si ch'est mortu: nadu de su late, chi no at rézidu a lu còghere, chi s'est acasadu); s'est mortu = s'est bociu (= leàresi sa vida de manu sua etotu); mòrrere de… = mòrriri po nexi de…, dispraxirisí meda; mòrrere a peuncu, a cadéliu = m. de maladia longa, a pagu a pagu; mòrrere de isténiu = a irbalesiadura, de fàmine; mòrrere de morte mala = mòrriri bociu; mòrrere dae Deus = desesi, de maladia, de betzesa; mòrrere de musca maghedha = m. de apesta, de maladia apitzigadita; mòrrere sacramentadu = cun sos sacramentos (cufessadu, cominigadu, oliadu); mòrrere de su risu, de su fritu, de sa gana = arriri, tènniri frius, tènniri gana meda; andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi (dif. de andai mòri mòri = caminu caminu); èssere a bibos mori = morindhe e chentza mòrrere, a tilipéndhiu; mòrrere su late = pònniri su callu a su lati pro dhu fai callai
Frases
candho fit in su mundhu sanu e forte de morre no creiat de seguru! (S.Mongili)◊ morta si ch'est e solu mi at lassadu ◊ biadu a bois chi bos sezis morta pianta e disizada! ◊ est morrendisidha, est morinnosi ◊ si no mi fais is tzípulas mi mòrgiu! ◊ curre, no si morjat! ◊ pensa chi pro mòrrere ses naschidu! ◊ vi at mortu zente pitzinna ◊ intendho tocu de ispiru: chie b'at mortu? ◊ est sonandhe sa campana: chissae chie s'at mortu!
2.
chi emu iscípiu una cosa aici dh'emu mortu! ◊ si m'iast arrispustu su contràriu t'emu mortu! ◊ it'at mortu, a ómini biu?! ◊ no apo coro de mòrrere un'anzone! ◊ partit sa fusilada e morint su pitzinnu ◊ no morgiais fígiu agenu! ◊ su caboni no nc’est prus, s’est mortu… antzis, dh’ant mortu!◊ siscura sa mama, li ant mortu unu fizu!
3.
si no tenes cussu, fata: no ndh'as a mòrrere, no?! ◊ sos de sa famíllia ndhe su morindhe pro su dannu chi at tentu sa fiza ◊ de sos dépidos suos ndh'ant linidu sa bidha: su babbu e sa mama sunt a ndhe mòrrere! ◊ in montes bi at fritu a mòrrere!
4.
móriche sa lughe, móriche sa televisione! ◊ sas lughes allutas che cherent mortas si no bi at bisonzu ◊ a su fogu fuidu bi at acudidu zente e che l'ant mortu ◊ acontza su fogu, no che lu lessas mòrrere!
Sambenados e Provèrbios
prb:
mortu oi iscarésciu cras ◊ traballa pro chent'annos e pensa chi moris oe! ◊ morit chie at giú e chie no at giú!
Ètimu
ltn.
*morere
Tradutziones
Frantzesu
mourir,
tuer
Ingresu
to die,
to kill
Ispagnolu
morir,
matar
Italianu
morire,
perire,
uccìdere
Tedescu
sterben,
töten,
umbringen,
erlöschen.