Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ammunzàre, ammunziài , vrb: munziare Definitzione pigare o giare múngia, cadha, pelea manna, briga Sinònimos e contràrios ismunziare, streullai Frases unu de sos capos de su partidu at ammunzadu a Petredhu e che lu fit boghendhe a fora (G.B.Fressura) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rudoyer, maltraiter Ingresu to mistreat Ispagnolu agotar, matar Italianu strapazzare Tedescu mißhandeln.

bangàre , vrb: pangai Definitzione fàere sa petza, fàere unu pegus a petza; bochíere Sinònimos e contràrios bangalare, masellare, spangai / bochire Frases su bangalarzu bendhet su chi at bangau 2. su corpus l'ant bangau a ferru fritu, sa bida li ant truncau (A.Mura) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu abattre Ingresu to butcher Ispagnolu matar, carnear Italianu macellare Tedescu schlachten.

bochí , vrb: bochire, bociri, vochire Definitzione leare sa vida a unu, a un'animale; istudare sa lughe, su fogu; giare carda, múngia o ifadu mannu / pps. bociu, mortu (custu, de mòrrere) Sinònimos e contràrios assessenai, bochíere / studai Maneras de nàrrere csn: s'est bociu = s'est mortu de manu sua etotu; (zoghendhe a ballinas) bochire sa ballina de s'àteru = fèrrere sa ballina de s'àteru, binchindhe Frases bochire su porcu, sos anzones, sa musca, sa títula ◊ apo fatu giura de no bociri prus unu cerbu ◊ cussu si est bociu, poboritedhu! 2. bóchiche sa lughe, za est intrendhe su sole! ◊ bocindi sa luxi! ◊ bóchiche su fogu no torret a tènnere chentza nos ndhe abbizare! 3. custas espis sunt bocendumí, maladitas siant! ◊ Sara s'iat a èssiri bocia po mantenni sa família! Ètimu ltn. occidere Tradutziones Frantzesu tuer Ingresu to kill Ispagnolu matar Italianu uccìdere, ammazzare Tedescu töten, umbringen.

bochíere , vrb: bocíara, bocie, bocíere, botzíere, buchíere, ochídere Definitzione leare sa vida a unu, a un'animale Sinònimos e contràrios assessenai, bochí*, igerbedhare, mociri, scerbedhai Frases a bochíere tocat a Deus Tradutziones Frantzesu tuer, abattre Ingresu to kill Ispagnolu matar Italianu uccìdere Tedescu töten, umbringen.

chisúra , nf Definitzione su bochíere Sinònimos e contràrios bochidorju, bochidura, bochimentu, ochisura* Frases a cúrrere bi cheret brussu frimmu e s'arte de no lòmpere a chisura… Tradutziones Frantzesu meurtre Ingresu killing Ispagnolu el matar Italianu uccisióne Tedescu Tötung.

macedhài , vrb: ammacedhai, macedhare, machedhare, maghedhare Definitzione bochíere bestiàmene, fàere a petza prus che àteru bestiàmene agatau faendho dannu (e fintzes solu fàere pagare a su mere su dannu chi at fatu su bestiàmene); malatratare, pigare a cropos, nau pruschetotu de bestiàmene Sinònimos e contràrios machissiare / masellare, matzucare 2. maghedhadu, za ses che a mie, bestidu de trastes betzos!… Ètimu ltn. macellare Tradutziones Frantzesu abattre Ingresu to butcher Ispagnolu matar Italianu macellare Tedescu schlachten, metzgen.

mòrre, mòrrede, mòrrere, mòrri, mòrriri , vrb Definitzione ispaciare o acabbare de bívere, bènnere mancu, ma fintzes leare sa vida o bochíere: in poesia, fintzes morre; dhu narant fintzes de cosas allutas, abbruxandho (lampadinas, fogu) in su sensu de dhas firmare de fàere lughe, de abbruxare / ind. pres. 1ˆp. sing. mòrgiu, morjo, morzo; cong. 3ˆp. sing. morjat, 2ˆp. pl. morgiais, morzedas; ger. morindhe, morindho, morinno, morzendhe Sinònimos e contràrios abbusinare, bochí, bochíere / studai / acragare Maneras de nàrrere csn: morririsí = morreresiche (si funti mortus, s'est mortu = si che sunt mortos, si ch'est mortu: nadu de su late, chi no at rézidu a lu còghere, chi s'est acasadu); s'est mortu = s'est bociu (= leàresi sa vida de manu sua etotu); mòrrere de… = mòrriri po nexi de…, dispraxirisí meda; mòrrere a peuncu, a cadéliu = m. de maladia longa, a pagu a pagu; mòrrere de isténiu = a irbalesiadura, de fàmine; mòrrere de morte mala = mòrriri bociu; mòrrere dae Deus = desesi, de maladia, de betzesa; mòrrere de musca maghedha = m. de apesta, de maladia apitzigadita; mòrrere sacramentadu = cun sos sacramentos (cufessadu, cominigadu, oliadu); mòrrere de su risu, de su fritu, de sa gana = arriri, tènniri frius, tènniri gana meda; andhare mori mori = fai andendi e morendi, acabbendi, menguendi (dif. de andai mòri mòri = caminu caminu); èssere a bibos mori = morindhe e chentza mòrrere, a tilipéndhiu; mòrrere su late = pònniri su callu a su lati pro dhu fai callai Frases candho fit in su mundhu sanu e forte de morre no creiat de seguru! (S.Mongili)◊ morta si ch'est e solu mi at lassadu ◊ biadu a bois chi bos sezis morta pianta e disizada! ◊ est morrendisidha, est morinnosi ◊ si no mi fais is tzípulas mi mòrgiu! ◊ curre, no si morjat! ◊ pensa chi pro mòrrere ses naschidu! ◊ vi at mortu zente pitzinna ◊ intendho tocu de ispiru: chie b'at mortu? ◊ est sonandhe sa campana: chissae chie s'at mortu! 2. chi emu iscípiu una cosa aici dh'emu mortu! ◊ si m'iast arrispustu su contràriu t'emu mortu! ◊ it'at mortu, a ómini biu?! ◊ no apo coro de mòrrere un'anzone! ◊ partit sa fusilada e morint su pitzinnu ◊ no morgiais fígiu agenu! ◊ su caboni no nc’est prus, s’est mortu… antzis, dh’ant mortu!◊ siscura sa mama, li ant mortu unu fizu! 3. si no tenes cussu, fata: no ndh'as a mòrrere, no?! ◊ sos de sa famíllia ndhe su morindhe pro su dannu chi at tentu sa fiza ◊ de sos dépidos suos ndh'ant linidu sa bidha: su babbu e sa mama sunt a ndhe mòrrere! ◊ in montes bi at fritu a mòrrere! 4. móriche sa lughe, móriche sa televisione! ◊ sas lughes allutas che cherent mortas si no bi at bisonzu ◊ a su fogu fuidu bi at acudidu zente e che l'ant mortu ◊ acontza su fogu, no che lu lessas mòrrere! Sambenados e Provèrbios prb: mortu oi iscarésciu cras ◊ traballa pro chent'annos e pensa chi moris oe! ◊ morit chie at giú e chie no at giú! Ètimu ltn. *morere Tradutziones Frantzesu mourir, tuer Ingresu to die, to kill Ispagnolu morir, matar Italianu morire, perire, uccìdere Tedescu sterben, töten, umbringen, erlöschen.

munziàre , vrb: ammunzare* Definitzione pigare o giare múngia, cadha, pelea manna Sinònimos e contràrios ismunziare Tradutziones Frantzesu rudoyer, maltraiter, gronder, réprimander Ingresu to scold Ispagnolu agotar, matar Italianu strapazzare Tedescu überanstrengen, strapazieren.

«« Torra a chircare