bigiadórgiu , nm: billadroxu,
bizadolzu,
bizadorzu,
vitzatógliu Definitzione
su istare ischidaos a giare atentzione a calecuna cosa (po malu o po bonu)/ fàghere bizadolzu = abarrai iscidus
Sinònimos e contràrios
billa,
billamentu,
billóngiu,
bizadura
Frases
ballos e bizadolzos ant lassadu ◊ si est isparta sa boghe chi bi aiat bizadolzu e acudit sa zente: una bella divertida! ◊ su bizadorzu de Missa de pudhu ◊ si faiat bigiadórgiu cun ballos e cantadores po sant'Antoni
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
veille
Ingresu
vigil
Ispagnolu
vela,
velada
Italianu
véglia,
veglióne
Tedescu
Wache,
Ball.
bílla , nf, nm: billu,
biza,
bizu Definitzione
su istare bigiandho, ischidaos; su istare atentos; su custodiare unu mortu, su abbarrare ischidaos po divertimentu a denote, pruschetotu candho si faent is ballos / èssiri intra billa e sonnu = a su dromm'ischida, itl. dormivéglia
Sinònimos e contràrios
bigiadórgiu,
billamentu,
billóngiu,
bizadura
| ctr.
sonnu
Frases
tra billa e sonnu mi est pàssiu de èssiri inténdiu s'enna pichiendi ◊ su bizu cheret nàrrere a istare atentos ◊ fui tra billu e sonnu pentzendi a fillu miu
2.
mi est costadu suores e bizas pro bínchere su tempus contràriu ◊ sa genti est a billa po sa dí chi portant su pisci a bendi
3.
a su mortu li faghiant sa biza e sa missa cantada ◊ in sa noti de billa s'indúlciat s'arregordu de unu nòmini ◊ tres notis de sighiu iant fatu is billus cun is sonadoris
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
veille
Ingresu
waking
Ispagnolu
vela,
velada
Italianu
véglia
Tedescu
Wache.
bugía , nf: busia Definitzione
istiàrica, candhela de chera; fintzes una genia de candheleri, pratígliu po pònnere sa candhela istrantagiada
Sinònimos e contràrios
candeba,
istiàrica
Sambenados e Provèrbios
smb:
Busia
Tradutziones
Frantzesu
bougie
Ingresu
little candle
Ispagnolu
vela,
candela
Italianu
candelina
Tedescu
kleine Kerze.
candèba , nf: candhela,
candèua,
cannela Definitzione
cannedhu de chera cun su loghíngiu in mesu, ma fintzes una genia de istregighedhu cun su loghíngiu in s'ógiu, de allúere po fàere lughe, a framuledha pitica, o fintzes po devotzione a unu santu; in is costanas de su carru, is bratzos chi si fichint in su fundhu po fàere is gerdas; in is motores a iscópiu, elementu chi bogat s'ischintídhia po fàere iscopiare su gasu e giare s'ispinta a s'istantufu; síngia longa a fogu chi si faet a su bestiàmene; sa chima grussa chi bogant unas cantu erbas
Sinònimos e contràrios
istiàrica,
luchera
/
candelita
Maneras de nàrrere
csn:
cossumíresi, ispitire che candhela (nadu de malàidu, de betzos) = mòrriri abbellu abbellu; sa candhela de s'ocru = sa pupia; candhelas de fogu = brusiore a s'istògomo; èssiri marriu in candela = romasu cadidu; candhela ’e sonnu = pagu pagu de sonnu; po dónnia màniga de candela = pro donzi bonu bisonzu…, si benit bisonzu…, a bortas chi…; sas candhelas = framighedhas de gasu chi s’inchendhet comente essit de sos tumbinos, in sos campusantos, itl. fuòchi fàtui; iscúdere, tirare calecuna cosa a cannela = a puntichelinu, a in artu in verticale
Frases
si mancat sa lughe za tenimus carchi candhela a l'allúghere ◊ at allutu una candhela a Nostra Segnora ◊ biteimindi is candebedhas e cumantzaidhas a allui! ◊ tenzo una candhela a bator bicos
2.
sa domu mia est coment'e una candeba sentza de losíngiu, dhi ammancat su prus bellu: pobidhu miu! (A.Garau)◊ si est cossumendhe che candhela, cust'ómine
3.
istanote no mi at faladu una candhela de sonnu! ◊ in totu sa note no li fit falata cannela de sonnu
4.
no s'iscít mai: dèu, po dónnia màniga ’e candela, sonu su campanedhu, si podit benni calincunu infermieri ◊ po dogna màniga ’e candela, faimindi duas cópias de cussu paperi!
5.
a su motore li at cambiadu sas candhelas e como andhat prus menzus
6.
sa cibudha de coga o abridha bogat una candela
Sambenados e Provèrbios
prb:
ni fémina e ni tela a luxi de candela ◊ a santu betzu no si allumat candhela
Ètimu
ltn.
candela
Tradutziones
Frantzesu
chandelle
Ingresu
candle
Ispagnolu
candela,
vela
Italianu
candéla
Tedescu
Kerze.
vèla , nf: bela* 1,
feba Definitzione
genia de telu mannu chi poderau apicau ispratu in su pinnone pigat bentu e fortza de fàere andhare barcas e naves; fintzes una genia de mucadore po féminas
Maneras de nàrrere
csn:
andai a velas bufadas = cun su bentu a pavore, bene meda, totu in bonu; v. de aranzolu = tallaranis, beluemuru, tirinnia
Frases
a chirriolos sas velas, in s'ora, nos seghesint sos malos buliones ◊ bentu de nadale, cale paghe promitis a su mundhu candho isparghes sas velas a levante?
Sambenados e Provèrbios
smb:
Vela
/
prb:
vela bècia onori de capitanu
Tradutziones
Frantzesu
voile
Ingresu
sail
Ispagnolu
vela
Italianu
véla
Tedescu
Segel.