addàghi , cng: dachi Definitzione
a daghi, candho: inditat su tempus de duos fatos acapiaos apare ma chi benint innanti s'unu e luego aifatu s'àteru
Sinònimos e contràrios
candho
/
sicomente
Frases
addaghi no ndh'at pótidu piús s'est frimmadu ◊ addaghi ant a torrare fizos tuos, Sardigna mia, sonamus a festa! (F.Sechi)◊ addaghi ndhe ant batidu su mortu, no l'ant fatu bídere mancu a sa mama ◊ addaghi ses istracu, pàsadi! ◊ addaghi mi ponzo a pompiare mi si ponet su tudhu! (G.Ruju)◊ addaghi mànigo andho a campu
2.
addaghi cherias gai, nadu l'aeres! ◊ addaghi no ndhe podes, aite ti pones a fàghere cosa gai?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
quand
Ingresu
when
Ispagnolu
cuando
Italianu
quando,
poichè
Tedescu
wenn,
weil.
ca , cng Definitzione
foedhu chi s'impreat po ispiegare su poite de una cosa pentzau siat coment'e una càusa, motivu, o fintzes coment'e un'iscopu; in propositziones chi dipendhent de verbos che a nàrrere, pentzai, crèdere, timire, o àteros, cun su matessi valore dichiarativu de chi 1
Sinònimos e contràrios
caite,
poita
/
chi 1
Maneras de nàrrere
csn:
ca deo!… (arrispundendi a unu) = "e deo su matessi!", ma nau in parti de su chi at fuedhau a primu e pro nàrriri "e tui a su própiu!"): – tue ses bentranu! – ca deo!… (= tui a su própiu!), – tue ses mandrone! – ca deo!… (= tui a su própiu), – ca tue ses diferente!… (= no ses diferenti própiu nudha): pro torrare s'acusa a chie la faghet si podet nàrrere de css. pessone, e solu comintzendhe sa frase "ca deo!…, ca tue!…, ca isse!…"; ca naras… = atacu, comintzu de unu chistionu tasidu e torradu a leare
Frases
curro ca tenzo presse ◊ bufo ca tenzo sidi ◊ istat male ca est malàidu ◊ su logu est inciustu ca fut pruendi ◊ callentadí ca est frius! ◊ no bi andhes a messare, ca su sole ti leat sa bellesa! ◊ bae ca za andhat bene goi!
2.
fato goi ca mi ndhe bido menzus ◊ ponimus su ledàmine ca sa terra bundhat de prus ◊ beni a innòi ca bis!
3.
e nanca funt torrendi?! ◊ no intendis ca funt pichiendi? ◊ nara ca bi fia deo, sinono a sa sola no bi l'aias fata! ◊ apo nadu ca ei! ◊ apu nau ca no! ◊ naras ca at a bènnere? ◊ gei nau ca proit!…◊ lampu ca bi ndh'at de zente maca est abberu! ◊ ca narat, gomai, is cosas funt andadas de aici!
4.
alla custus óminis, no fait a chistionai ca luegu ti narant ca ses pidància: balla ca issus!…
5.
– Ma ses bentranu, mih!… – Uhm, balla, ca deo!…
Ètimu
ltn.
quia
Tradutziones
Frantzesu
parce que,
car
Ingresu
why
Ispagnolu
porque,
que
Italianu
perché
Tedescu
denn,
weil.
poíta , avb, cng, nm: poiti,
prite,
proite,
pruite,
pueta,
puita,
puite Definitzione
po ita = foedhu chi s'impreat mescamente in is dimandhas, ma fintzes in is arrespostas cun idea de iscopu, de càusa o intzimia: si est cng. inditat solu càusa, intzimia, motivu; coment'e númene, dónnia cosa o motivu chi si podet cunsiderare càusa o iscopu
Sinònimos e contràrios
ellea
/
ca
Maneras de nàrrere
csn:
iscipiaus poita seus benius! = comintzu o istérrida de chistione chi si faghet candho si andhat a chircare a ccn., prus che àteru pro cosas de importu; si no fut poita… = ite mi tantat chi…, gei mi parit ca…
Frases
poita no benis cun mimi? ◊ proite mi cherias, chi mi as cramadu? ◊ poita si est firmau inguni, fustei? ◊ proite no bufas?
2.
fato goi proite mi andhat bene ◊ fostei si depit cuntziderai fortunada pueta dhi est andada bèni
3.
in s'andhare dudosu de custa vida cantos "proites" chena una risposta! (A.Porcheddu)◊ su proite faghet gai no bi lu dimandho ◊ no dhu scit mancu issu su poita ◊ pro l'ischire apo mastuladu puites mannos ◊ tropus poitas barrinant sa menti mia ◊ candho si fit acrarau a s'ispuntone aiat cumpresu su proite sos canes fint apedhandhe
4.
si no fut poita, si nd'iat a èssiri pesau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pourquoi,
parce que
Ingresu
why,
because
Ispagnolu
por qué,
porque
Italianu
perchè
Tedescu
warum,
wieso,
weil,
da,
damit,
als daß,
Warum,
Grund.
sicomènte , cng: sigomente,
sigomenti,
sigomentras,
sigumenti,
sigomentu,
sucomente Definitzione
foedhu po inditare sèmpere unu motivu, a bisura de càusa / sicomente no… = tanti gei no!…
Sinònimos e contràrios
addaghi,
incantughí
Frases
sicomente a mie non mi at mai coglionatu nessune, est mentzus chi prima dimanne ◊ sigomenti custas píndulas si pigant a brenti prena, depit prima papai (A.Garau)◊ sigomenti no boliat chi dh'éssinti nau ca fut susuncu, at cumbidau totu su bixinau (B.Lobina)◊ sigomente est fintzas dae meda chi sa zente at lassadu sa cunditzione de s'animale, amus bisonzu de lezes e de istitutziones ◊ sucomente su pópulu si est pentitu de sa malesa, su Sennore l’at rispramiatu ◊ sigomentu cussa cosa li bisonzat no mi l'at dada
2.
sicomente non che liu tirat su sutzu, cussa ambisuga!…
Ètimu
ltn.
sic qua mente
Tradutziones
Frantzesu
puisque
Ingresu
since
Ispagnolu
como,
puesto que
Italianu
siccóme,
giacchè,
poichè
Tedescu
da,
weil,
denn.