abbinài , vrb: abbinare Definition
isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza
Synonyms e antonyms
afegare,
afegonare,
imbreacare,
infegare
Sentences
in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus
3.
custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu
Translations
French
tremper dans le vin,
s’enivrer
English
to rinse with vine
Spanish
mojar con vino,
emborracharse
Italian
avvinare
German
Wein tränken.
acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definition
pònnere o bestire su cabbanu
Synonyms e antonyms
acaparronare,
acavanai,
acucullai,
incaparonare,
incapotai
Etymon
srd.
Translations
French
envelopper dans un manteau
English
to wrap up in a coat (s.o.)
Spanish
poner el abrigo
Italian
incappottare
German
einen Mantel anziehen.
ammamizàre , vrb: ammammizare Definition
nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama
Synonyms e antonyms
ammammaritzare
Sentences
cussos crabitos si sunt ammamizados
Etymon
srd.
Translations
French
se réfugier dans les bras de sa mère
English
to shelter by one's own mother
Spanish
enmadrarse
Italian
rifugiarsi prèsso la madre,
èssere mólto attaccato alla madre
German
sehr an der Mutter hängen.
ammammaritzàdu , pps, agt Definition
de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama
Synonyms e antonyms
cdh. ammammariciatu
Translations
French
qui est dans les jupes de sa mère
English
mummy's boy
Spanish
madrero
Italian
mammóne
German
sehr an der Mutter hängend.
ammediài 1 , vrb: ammeriai,
ammeriare,
mediai* Definition
fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca
Synonyms e antonyms
acamai,
meliagrare
Sentences
sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso
2.
arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai!
Translations
French
faire la sieste,
rester dans l'ombre
English
to have a siesta,
to stay in the shadow
Spanish
sestear
Italian
meriggiare,
stare all'ómbra
German
im Schatten Mittagsruhe halten.
ammengàre , vrb Definition
fàere o èssere mengu, pòberu
Etymon
srd.
Translations
French
vivre dans la gêne
English
to be to poverty
Spanish
empobrecer,
vivir en la estrechez
Italian
stare in misèria,
nelle strettézze
German
im Elend leben.
ammeschiapàre , avb Definition
a méschiu apare, totu impare, ammesturau, ammesturaos
Sentences
frades e sorres corcant ammeschiapare
Etymon
srd.
Translations
French
dans la promiscuité
English
mixedly
Spanish
promiscuamente
Italian
promiscuaménte
German
vermischt.
ammòdhe , avb Definition
istare o pònnere a. = pònniri in s'àcua, aciuvau me in s'àcua (o fintzes àteru, in lícuidu chi faet essire modhe sa cosa o fintzes solu po dha mantènnere sèmpere isciusta, po ciupire)
Synonyms e antonyms
afufu
/
cdh. ammodhu
Etymon
srd.
Translations
French
rester plongé dans un liquide,
(faire tremper du linge,
des aliments…)
English
soak (to)
Spanish
aen remojo
Italian
in immersióne
German
in Wasser.
ammugliàre , vrb: ammurgiai,
ammurgiare,
ammurjare,
ammurzare,
armurzare,
ammuzare,
murgiai Definition
pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru)
Synonyms e antonyms
immurzare 1,
mongiai,
salire
Etymon
srd.
Translations
French
mettre dans la saumure,
saler
English
to pickle,
to salt
Spanish
conservar en salmuera,
salar
Italian
méttere in salamòia
German
pökeln,
salzen.
apíta , avb: apitu Definition
manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare)
Synonyms e antonyms
iscetu,
ispera
/
desizu
Idioms
csn:
istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu
Sentences
tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala)
2.
tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus!
Etymon
srd.
Translations
French
attente,
dans l'attente de…
English
looking forward for
Spanish
en espera
Italian
in attésa di…
German
in Erwartung von…
caponàda , nf Definition
unu papare: genia de insalada cun pische
Synonyms e antonyms
cdh. capunata
Scientific Terminology
mng
Etymon
ctl.
caponada
Translations
French
pain détrempé dans l'eau et assaisonné d'huile et de vinaigre
English
sicilian dish
Spanish
"caponata": plato siciliano con pescado en molho
Italian
caponata
German
sizilianische Fischgerichte.
cotogliàna , nf: cotoliana Definition
fémina àbbile chi a pagamentu andhat a is domos angenas a fàere sa cota de su pane po is àteros
Synonyms e antonyms
cochidora
Sentences
sa cotogliana giuchet sa funnedha totu impodhinata
Scientific Terminology
prf
Etymon
srd.
Translations
French
femme experte dans la cuisson du pain
English
woman skillful in cooking bread
Spanish
mujer que sabe cocer el pan
Italian
dònna espèrta nella cottura del pane
German
geschickte Bäckerin.
disaltràdu , agt Definition
chi at tentu disastru, dannu mannu, chi est totu malacónciu
Synonyms e antonyms
arruinadu,
destrossau
Translations
French
malheureux,
qui est dans l'adversité
English
devastated
Spanish
damnificado
Italian
disastrato
German
verwüstet,
heimgesucht.
imbotàre , vrb: impotai Definition
pònnere in is botos sa cosa de chistire
Etymon
ctl.
empotar
Translations
French
mettre dans un pot
English
to pot
Spanish
envasar
Italian
méttere in vaso,
in baràttolo
German
in ein Gefäß tun.
in , prep Definition
prep. chi s'impreat po giare a cumprèndhere su istare, su abbarrare e a dónnia modu s'idea de logu o de tempus: cun su vrb. essire fintzes po movimentu (es. essíreche in machines, in coranta mois, che so essidu in Macumere); cun partes de su corpus, chentza artículu: in conca, in trugu, in buca, in petorras (a sing. cun s'art. puru), in brente, in bratzos (a sing. cun s'art. puru), in manos (e in manu, in sa manu, in sas manos), in pes (a sing. cun s'art., sinono bolet nàrrere àteru); coment'e prefissu si che aunit cun medas foedhos, e a bortas (pagas, ca no est manígiu própiu de sa limba sarda) fintzes cun significau de nega (no: intzivile, incoberàbbili
Idioms
csn:
avb. de manera: fàghere una cosa in fadhina = irballendhe; nàrrere una cosa in suspu, èssere in pessos, fàghere in presse (impresse), fàghere in pessare, fàghere in lestresa, lassare in pasu; èssere in frenugu, in sas berbeghes, in su bestiàmine, in s'olia, in mura, in linna, in su dutore = èssere chirchendhe frenugu, pastorighendhe berbeghes, bestiàmine, collindhe olia, mura, faghindhe linna, in ambulatóriu pro faedhare su dutore; èssiri in camisa, in mudandas, in cracionis = zúghere bestidu (chentza zúghere àteru subra) sa camisa, sas mudandhas, sos pantalones; èssere o no èssere in dare = tènniri ganas, no tènniri ganas de fuedhai, de arrespúndiri; èssere in abba, in fritu, in caentu = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi, èssiri fendi frius, fendi callenti; zúghere su cherbedhu in abba = guastu, ammachiau; in domíniga, in lunis, in martis e gai = in die de domíniga e gai; èssere in sos… agt. numeràriu + annos = faghindhe sos… + agt. numeràriu + annos, faghindhe sos annos de lòmpere; leare, dare, ispèndhere unu valore in + nm. = pònnere a, iscambiare cun + nm.
Sentences
in sa mente mia est abbarranno una santa e cara visione de tiatia ◊ funt totu s'ora sétzius in pratza ◊ inoghe semus in Bonorba ◊ fradi miu bivit in Bidhexidru ◊ che zuto brutura in s'ogru ◊ in sa dí de oi ◊ si sunt cojados in sàpadu ◊ est cun is manus in cruxi ◊ su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ in s'ierru fait frius ◊ in tota die no at fatu nudha ◊ manighendhe mi che intrat sa peta in dentes ◊ mi pongu in su soli ca tengu frius ◊ mi setzo in s'umbra ◊ poneus sa pingiada in su fogu ◊ frade tou est in sos vint'annos
2.
candu fuedhat, cussu nci essit in cincuanta mois! ◊ che so pigadu in montes ◊ sos Americanos che sunt pigados in sa Luna ◊ no ti che intrat s'iscuru in buca ◊ est torradu in segus ◊ si at betadu s'issallu in conca ◊ ch'est essidu in Núoro
3.
làssami sa conca in pasu! ◊ no li faedhes ca no est in dare, oe! ◊ oe est in muta bona ◊ múndhache s'arga, ca a su cola cola che la leamus in pes! ◊ so in comporare: a fura no ndhe leo! ◊ totu su chi teniat si l'at ispesu in diverteras ◊ bae: a ti lu dare in pische, custu! ◊ su triballu lu cherzo pagadu in dinari, no in cosa!
Etymon
ltn.
in
Translations
French
en,
dans,
à
English
in,
at,
to
Spanish
en
Italian
in
German
in.
incalancàre , vrb Definition
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Synonyms e antonyms
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Etymon
srd.
Translations
French
mettre quelque chose dans une fissure
English
to slip in
Spanish
meter algo en un agujero,
encavarse
Italian
métter qlcs. déntro una fessura
German
etw. in einen Spalt stecken.
incaparonàre, incaparronàre , vrb Definition
betare, bestire su caparone, ammantare o bestire bene
Synonyms e antonyms
acabbanai,
acaparronare,
acapotare,
acavanai,
acugudhare,
ammantai,
incapotai
| ctr.
innudare,
iscuguzare
Translations
French
envelopper dans un manteau
English
to cloak
Spanish
encapar
Italian
ammantellare
German
mit einem Mantel umhüllen.
incapotài, incapotàre , vrb: ingapotare Definition
pònnere o bestire su capoto
Synonyms e antonyms
acabbanai,
acaparronare,
acavanai,
acugudhare,
ammantai,
incaparonare
Translations
French
envelopper dans un manteau
English
to put an overcoat on
Spanish
poner el abrigo
Italian
incappottare
German
einen Mantel anziehen.
incheremíre , vrb Definition
andharesindhe a bívere in logu ispérdiu, atesu de gente, fàere vida de soledade
Synonyms e antonyms
afrungiulare
Sentences
pro su disisperu, penso a m'incheremire abbaidendhe a su chelu e mi assamudo (G.M.Cherchi)
Etymon
srd.
Translations
French
se retirer dans un ermitage
English
to retire to one's retreat,
to leave off
Spanish
hacerse eremita
Italian
ritirarsi nell'èremo,
demòrdere
German
zurückgezogen leben,
nachgeben.
ingorropàre , vrb Definition
betare in calecunu gorropu
Synonyms e antonyms
impelciare,
incalancare,
ingarghilare
Etymon
srd.
Translations
French
jeter dans un gouffre
English
to sinkhole
Spanish
echar en un barranco
Italian
infoibare
German
in eine Doline werfen.