Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbarballài , vrb: abbraballai, abbrabballai Definition abbarrare o fàere incantau, a buca aperta, coment’e chie no est cumprendhendho nudha Synonyms e antonyms abbabballocai, abbambanai, indormiscai / sansiae Sentences s'isposa dh'at abbarballau Etymon itl. abbarbagliare Translations French retomber en enfance English to become stupid Spanish embelesarse, encantarse Italian incantarsi German verdummen.

abbenatzài , vrb Definition fàere a benatzu, abbadrinu Synonyms e antonyms apadulare, ammodhocare, imbenatzai Etymon srd. Translations French transformer en marais English to swamp Spanish empantanar Italian impaludare German versumpfen lassen.

abbidamènte , avb: abbididamente, abbididarmente Definition coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura) Synonyms e antonyms abbidentemente, abbiduduidu, apostadamente Sentences cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru! Etymon srd. Translations French en connaissance de cause English after due consideration, deliberately Spanish con conocimiento de causa Italian a ragion veduta, deliberataménte German nach reiflicher Überlegung.

abbutonídu , agt: butonidu Definition nau de is linnas, de s'upighedhu de is frores, chi portat o chi at ammadurau is ogos po isparare e fàere linna noa, po si apèrrere Synonyms e antonyms cumulatu, ogridu 2. est una rosa bella abbutonida ◊ fiores bellos che rosas butonidas Etymon srd. Translations French riche en bourgeons English gemmate Spanish con muchas yemas Italian gemmóso German knospenreich.

acabuciàre , vrb: acabutzare, acaputzare Definition pònnere impare, betare totu a unu duas cosas, duos tàgios; fintzes aciúnghere apare is càbudos de duas cosas Synonyms e antonyms acaputzire, ammasturai, apasai / acabizonare | ctr. iscabutzare Idioms csn: acabutzare robba = arregolli pegus po fai unu tallu; a. s'incunza = collire, ghirare s'incunza Sentences acabutzare duos masones Etymon itl. accapezzare Translations French mettre en commun English to join Spanish aunar, unir Italian accomunare German vereinigen.

acapulài , vrb: acopulai, capulai Definition segare a piticu, fintzes pistare, iscúdere / a. a unu che petza de burricu = pistare chei s'azu Synonyms e antonyms amminudai, irminujare / atripai, pistae Sentences portu is ogus arrúbius ca apu acapulau una conca de cibudha ◊ dh'ant acapulau che petza de burricu! Etymon srd. Translations French couper en petits morceaux English to mince Spanish desmenuzar Italian sminuzzare German zerkleinern.

achedàre 1 , vrb: achetare 1, agedai, agedari, aghedare, axedae, axedai, axerai Definition fàere a aghedu, nau fintzes de sa pasta cun su frammentu; in cobertantza, nau de ccn. arrennegare Synonyms e antonyms acriare, aghedinare, frammentai, imbischidare, pesai Sentences su binu cheret contivizadu, ca sinono si aghedat ◊ Cíciu mi at nau ca su binu biancu si dhi est agedau 2. dhi at ghetau unu lómburu de fromentu: dèu nau chi at a axedai! ◊ is tzípulas no ant axedau: depiat tenni písima su frammentu ◊ tenei sa pasta in sa scifedha axerendi e fui arremangada pronta a ispongiai ◊ at lassau su pane aghedandho in su tianu Etymon srd. Translations French tourner en vinaigre English to vinegar Spanish agriar Italian inacetire, inacidire, fermentare German zu Essig werden, säuern, gären.

achibberàre , vrb Definition essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Synonyms e antonyms achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Etymon srd. Translations French s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère English to be obstinate, to get angry Spanish hincharse, obstinarse, irritarse Italian incaponire, adirare German sich versteifen, sich entrüsten.

achighinàre , vrb Definition fàere totu a unu chíghine, a chinisu, abbruxare totu Synonyms e antonyms abbrugiai, afocazare, inchijinare, infogai Sentences za ndhe faghent de benefíssiu cussos fogos, achighinendhe totu! Etymon srd. Translations French réduire en cendres English to reduce to ashes Spanish incinerar Italian incenerire German einäschern.

acòndhe! , avb: aconne Definition acò + ndhe Synonyms e antonyms ècondhe!, mindhe! Sentences no bastaiat unu, acondhe un'àteru, de batu, a màulu postu! ◊ che fut apenas essidu unu, acondhe un'àteru chircandhe sa fiza! Etymon srd. Translations French en voilà English here they are! Spanish ¡aquíahí tienes otro! Italian èccone! German da sind welche!

acragallài , vrb: acrogallae, acrogogliai, acrogolliare Definition fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha Synonyms e antonyms acrocoedhare, atuturae, igragalare / assortí Idioms csn: folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant 2. seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu! 3. is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca Etymon srd. Translations French rouler en cornet English to crumple up Spanish estrujar Italian accartocciare German zusammenrollen.

acroconài, acroconàre , vrb Definition pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca Synonyms e antonyms arrampedhai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, infelai, infuterare, renignai Etymon srd. Translations French s'obstiner, se mettre en colère English to get angry, to become obstinate Spanish enfadarse, emperrarse Italian incaparbire, arrabbiare German eigensinnig werden, zornig werden.

acúa , avb Definition a cua, a cuba, a s'acua cua = a iscusi, chentza ndhe bíere e ne ischire nudha àtere, chentza si fàere a bíere / a s'acua de…, a s'acua mia, tua, sua, e gai = a iscusi de…, chentza ndhe ischire geo, tue, issu Synonyms e antonyms assicua, cuagua Sentences màndhigat a sa sola e a s'acua ◊ si sunt acordados a s'acua cua ◊ ma diàulu de búglia, innoramala: no fit solu s'iscusa de sa zenina, ca bicadu at una pudhighina e acua l'at posta suta de s'ala! ◊ a s'acua sua aia iscritu una lítera a Bobbore Etymon srd. Translations French en cachette English secretly Spanish a escondidas, a hurtadillas Italian di nascósto German heimlich.

addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti, addainnantis, addananti, addenanti, addiannantis, adenantis, daenante Definition logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito Synonyms e antonyms ananti / innantis | ctr. addaesegus, aissegus, incuadas Sentences candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos 2. abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu! 3. custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru Etymon srd. Translations French en avant, avant English ahead Spanish adelante Italian avanti German vorn, später (Adv.), vor (Präp.).

adderétu , avb, nm Definition a deretu: bene, de una manera chi andhat bene (si narat fintzes in adderetu); capacidade de fàere bene sa cosa Synonyms e antonyms afilu, bene / gheretzu, grabbu Sentences no ndhe faghet una adderetu! ◊ cussu paghennennudha de cosa in adderetu no ndhe faghet ◊ a medas annos cun fatueretu e totu bos andhet in adderetu! (G.Ruju) 2. a ndhe tenes de adderetu!… Etymon srd. Translations French avec ordre, en ordre English tidily Spanish con orden, bien Italian ordinataménte, per bène German ordentlich.

afagotài , vrb: afangotai, fangotai Etymon itl. affagottare Translations French mettre en ballot English to bundle up Spanish enfardar Italian affardellare German zusammenpacken.

afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definition prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha Synonyms e antonyms afantare, amicare, amicitziare, ammestadai Sentences chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori! Etymon srd. Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener amante Italian avére o farsi l'amante German einen Liebhaber haben.

afaschinàre , vrb Definition acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas Synonyms e antonyms afascinare, afascinedhare Etymon srd. Translations French mettre en gerbes English to faggot Spanish engavillar Italian affascinare German bündeln.

afassú, afassúa , avb Definition a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana Translations French pêle-mêle en vrac English upside down Spanish en desorden Italian catafàscio German durcheinander.

afelonàdu , pps, agt Definition de afelonare; chi est crepandho de s'arrennegu, de su tzacu / afelonau niedhu = arrinnegau meda Synonyms e antonyms acrumonau, afeladu, aprummonadu, ifeloniu, infelionau Translations French en colère English enraged Spanish colérico, furioso Italian incollerito German zornig.