Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbarballài , vrb: abbraballai, abbrabballai Definitzione abbarrare o fàere incantau, a buca aperta, coment’e chie no est cumprendhendho nudha Sinònimos e contràrios abbabballocai, abbambanai, indormiscai / sansiae Frases s'isposa dh'at abbarballau Ètimu itl. abbarbagliare Tradutziones Frantzesu retomber en enfance Ingresu to become stupid Ispagnolu embelesarse, encantarse Italianu incantarsi Tedescu verdummen.

abbenatzài , vrb Definitzione fàere a benatzu, abbadrinu Sinònimos e contràrios apadulare, ammodhocare, imbenatzai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transformer en marais Ingresu to swamp Ispagnolu empantanar Italianu impaludare Tedescu versumpfen lassen.

abbidamènte , avb: abbididamente, abbididarmente Definitzione coment’e biendho (craru) su chi s'est faendho o chi si bolet fàere, apostadamente, ischindho e bolendho su chi si faet (ctr. de malascigura) Sinònimos e contràrios abbidentemente, abbiduduidu, apostadamente Frases cussa fit mancàntzia fata abbididamente e la depiat pagare ◊ chi si fetat male in fadhina, pro no ischire, si podet cumprèndhere, ma abbididarmente nono! ◊ cussu est dannu fatu abbididarmente, no est irmarru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en connaissance de cause Ingresu after due consideration, deliberately Ispagnolu con conocimiento de causa Italianu a ragion veduta, deliberataménte Tedescu nach reiflicher Überlegung.

abbutonídu , agt: butonidu Definitzione nau de is linnas, de s'upighedhu de is frores, chi portat o chi at ammadurau is ogos po isparare e fàere linna noa, po si apèrrere Sinònimos e contràrios cumulatu, ogridu 2. est una rosa bella abbutonida ◊ fiores bellos che rosas butonidas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu riche en bourgeons Ingresu gemmate Ispagnolu con muchas yemas Italianu gemmóso Tedescu knospenreich.

acabuciàre , vrb: acabutzare, acaputzare Definitzione pònnere impare, betare totu a unu duas cosas, duos tàgios; fintzes aciúnghere apare is càbudos de duas cosas Sinònimos e contràrios acaputzire, ammasturai, apasai / acabizonare | ctr. iscabutzare Maneras de nàrrere csn: acabutzare robba = arregolli pegus po fai unu tallu; a. s'incunza = collire, ghirare s'incunza Frases acabutzare duos masones Ètimu itl. accapezzare Tradutziones Frantzesu mettre en commun Ingresu to join Ispagnolu aunar, unir Italianu accomunare Tedescu vereinigen.

acapulài , vrb: acopulai, capulai Definitzione segare a piticu, fintzes pistare, iscúdere / a. a unu che petza de burricu = pistare chei s'azu Sinònimos e contràrios amminudai, irminujare / atripai, pistae Frases portu is ogus arrúbius ca apu acapulau una conca de cibudha ◊ dh'ant acapulau che petza de burricu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu couper en petits morceaux Ingresu to mince Ispagnolu desmenuzar Italianu sminuzzare Tedescu zerkleinern.

achedàre 1 , vrb: achetare 1, agedai, agedari, aghedare, axedae, axedai, axerai Definitzione fàere a aghedu, nau fintzes de sa pasta cun su frammentu; in cobertantza, nau de ccn. arrennegare Sinònimos e contràrios acriare, aghedinare, frammentai, imbischidare, pesai Frases su binu cheret contivizadu, ca sinono si aghedat ◊ Cíciu mi at nau ca su binu biancu si dhi est agedau 2. dhi at ghetau unu lómburu de fromentu: dèu nau chi at a axedai! ◊ is tzípulas no ant axedau: depiat tenni písima su frammentu ◊ tenei sa pasta in sa scifedha axerendi e fui arremangada pronta a ispongiai ◊ at lassau su pane aghedandho in su tianu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourner en vinaigre Ingresu to vinegar Ispagnolu agriar Italianu inacetire, inacidire, fermentare Tedescu zu Essig werden, säuern, gären.

achibberàre , vrb Definitzione essire chíbberu, prenu coment’e ufrau; nau de ccn., su si crèdere meda, arrennegare po pagu; istrínghere / achibberare sa tzinta = istringi su cintu Sinònimos e contràrios achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arrannegai, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare, renignai / afíere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'obstiner, s'entêter, se mettre en colère Ingresu to be obstinate, to get angry Ispagnolu hincharse, obstinarse, irritarse Italianu incaponire, adirare Tedescu sich versteifen, sich entrüsten.

achighinàre , vrb Definitzione fàere totu a unu chíghine, a chinisu, abbruxare totu Sinònimos e contràrios abbrugiai, afocazare, inchijinare, infogai Frases za ndhe faghent de benefíssiu cussos fogos, achighinendhe totu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire en cendres Ingresu to reduce to ashes Ispagnolu incinerar Italianu incenerire Tedescu einäschern.

acòndhe! , avb: aconne Definitzione acò + ndhe Sinònimos e contràrios ècondhe!, mindhe! Frases no bastaiat unu, acondhe un'àteru, de batu, a màulu postu! ◊ che fut apenas essidu unu, acondhe un'àteru chircandhe sa fiza! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en voilà Ingresu here they are! Ispagnolu ¡aquíahí tienes otro! Italianu èccone! Tedescu da sind welche!

acragallài , vrb: acrogallae, acrogogliai, acrogolliare Definitzione fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha Sinònimos e contràrios acrocoedhare, atuturae, igragalare / assortí Maneras de nàrrere csn: folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant 2. seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu! 3. is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler en cornet Ingresu to crumple up Ispagnolu estrujar Italianu accartocciare Tedescu zusammenrollen.

acroconài, acroconàre , vrb Definitzione pigare crocone, arrennegu, dispraxere / acroconàresi de un'idea = incaschetare, tzacaresiche un'idea frimma in conca Sinònimos e contràrios arrampedhai / abbetiae, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, infelai, infuterare, renignai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'obstiner, se mettre en colère Ingresu to get angry, to become obstinate Ispagnolu enfadarse, emperrarse Italianu incaparbire, arrabbiare Tedescu eigensinnig werden, zornig werden.

acúa , avb Definitzione a cua, a cuba, a s'acua cua = a iscusi, chentza ndhe bíere e ne ischire nudha àtere, chentza si fàere a bíere / a s'acua de…, a s'acua mia, tua, sua, e gai = a iscusi de…, chentza ndhe ischire geo, tue, issu Sinònimos e contràrios assicua, cuagua Frases màndhigat a sa sola e a s'acua ◊ si sunt acordados a s'acua cua ◊ ma diàulu de búglia, innoramala: no fit solu s'iscusa de sa zenina, ca bicadu at una pudhighina e acua l'at posta suta de s'ala! ◊ a s'acua sua aia iscritu una lítera a Bobbore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en cachette Ingresu secretly Ispagnolu a escondidas, a hurtadillas Italianu di nascósto Tedescu heimlich.

addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti, addainnantis, addananti, addenanti, addiannantis, adenantis, daenante Definitzione logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito Sinònimos e contràrios ananti / innantis | ctr. addaesegus, aissegus, incuadas Frases candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos 2. abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu! 3. custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en avant, avant Ingresu ahead Ispagnolu adelante Italianu avanti Tedescu vorn, später (Adv.), vor (Präp.).

adderétu , avb, nm Definitzione a deretu: bene, de una manera chi andhat bene (si narat fintzes in adderetu); capacidade de fàere bene sa cosa Sinònimos e contràrios afilu, bene / gheretzu, grabbu Frases no ndhe faghet una adderetu! ◊ cussu paghennennudha de cosa in adderetu no ndhe faghet ◊ a medas annos cun fatueretu e totu bos andhet in adderetu! (G.Ruju) 2. a ndhe tenes de adderetu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avec ordre, en ordre Ingresu tidily Ispagnolu con orden, bien Italianu ordinataménte, per bène Tedescu ordentlich.

afagotài , vrb: afangotai, fangotai Ètimu itl. affagottare Tradutziones Frantzesu mettre en ballot Ingresu to bundle up Ispagnolu enfardar Italianu affardellare Tedescu zusammenpacken.

afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definitzione prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha Sinònimos e contràrios afantare, amicare, amicitziare, ammestadai Frases chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivre en concubinage Ingresu to find a mistress Ispagnolu tener amante Italianu avére o farsi l'amante Tedescu einen Liebhaber haben.

afaschinàre , vrb Definitzione acapiare linna a fascinas, fàere a fasches mannas Sinònimos e contràrios afascinare, afascinedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en gerbes Ingresu to faggot Ispagnolu engavillar Italianu affascinare Tedescu bündeln.

afassú, afassúa , avb Definitzione a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana Tradutziones Frantzesu pêle-mêle en vrac Ingresu upside down Ispagnolu en desorden Italianu catafàscio Tedescu durcheinander.

afelonàdu , pps, agt Definitzione de afelonare; chi est crepandho de s'arrennegu, de su tzacu / afelonau niedhu = arrinnegau meda Sinònimos e contràrios acrumonau, afeladu, aprummonadu, ifeloniu, infelionau Tradutziones Frantzesu en colère Ingresu enraged Ispagnolu colérico, furioso Italianu incollerito Tedescu zornig.