arrabbiài , vrb: arrabbiare,
arraviare Definitzione
su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera
Sinònimos e contràrios
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
allulluriai,
aorcare,
arragiolire,
arrannegai,
collobbiare,
inchibberare,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Frases
no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to rage
Ispagnolu
enfadarse
Italianu
adirare,
arrabbiare
Tedescu
sich erzürnen.
arragiolíre , vrb: arrajolire,
arrazolire,
arrejolire Definitzione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu
Sinònimos e contràrios
arragiolare*
/
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frases
dae atentu ca cussu cane est arrejolidu!
2.
candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to rage
Ispagnolu
padecer la rabia,
encolerizarse
Italianu
contrarre la ràbbia,
arrabbiarsi
Tedescu
sich die Tollwut zuziehen,
zornig werden.
arràngiu , nm: arranzu Definitzione
su arrangiare, su torrare apostu unu guastu, su pònnere bene sa cosa; sa cosa arrangiada / èssiri a s'arràngiu = campare arrangiandhosi, sentza de àere peruna intrada segura, fintzes in su bisóngiu
Sinònimos e contràrios
aconciadura,
acónciu,
assébiu
| ctr.
gastu 1
Frases
su guventu isbandonau, sentza de dhi fai arràngius, ndi fiat arrutu ◊ is dotores faent arràngios po bívere de prus ◊ custa màchina un'arrangixedhu gei dhu bolit!
2.
cussa giacheta est totu tzàpulus e arràngius
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
adaptation,
mise en ordre
Ingresu
rearrangment,
adaptation
Ispagnolu
arreglo
Italianu
adattaménto,
riparazióne,
riassètto
Tedescu
Anpassung,
Reparatur,
Aufräumen.
arrannegài , vrb: arrennegai,
arrennegare Definitzione
pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu
Sinònimos e contràrios
abruncudhí,
airai,
allulluriai,
inchestiare,
inchietae,
infrascai
/
abbetiae,
acroconai,
afutare,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
collobbiare,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Frases
Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere
Ètimu
spn.
renegar
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère
Ingresu
to flare up
Ispagnolu
encolerizarse
Italianu
infuriarsi,
sdegnarsi
Tedescu
wütend werden.
arregiolaméntu , nm Definitzione
su pònnere is arregiolas in pomentu o in muros
Sinònimos e contràrios
allosadura,
ammatonamentu,
impianellamentu
Frases
sissi, seu su maistu: ita dhu serbit, cancunu trabballu de arregiolamentu?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pavage,
carrelage,
pavage en briques
Ingresu
flooring
Ispagnolu
pavimentación
Italianu
pavimentazióne
Tedescu
Belegung.
arrengherài , vrb: arringherai,
ringherai Definitzione
foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera
Sinònimos e contràrios
acarredai
Frases
ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
disposer en rangées
Ingresu
to line up
Ispagnolu
poner en hileras,
alinear
Italianu
dispórre in filari,
in file,
schierare
Tedescu
in Reihe aufstellen.
arrennegàdu , pps, agt: arrennegau Definitzione
de arrennegare / a. che becu = meda
Sinònimos e contràrios
afutadu,
arribbiu,
arteriadu,
chinchiriau,
inchietu,
infrascau,
intzivilinau
/
cdh. arrinicatu
| ctr.
contentu,
pregiosu
2.
su tiau parit chi punnit cumenti a unu malloru de bacas arrannegau! ◊ est arrennegau che píbera ◊ boche morides a s'arrennegada si no bos ndhe bodides oe
Tradutziones
Frantzesu
en colère
Ingresu
angry
Ispagnolu
enfadado
Italianu
adirato
Tedescu
zornig.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definitzione
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Sinònimos e contràrios
arrintzonare,
arritzare
Frases
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être en érection
Ingresu
to have the erection,
to be in erection
Ispagnolu
tener una erección
Italianu
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
Tedescu
in Erektion sein.
arringàre , vrb Definitzione
fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega!
Sinònimos e contràrios
arranzare 1,
arraunzare,
arrinzare,
grujai,
morrugnare,
raganzare,
ranzidare
| ctr.
allegrare,
cuntentai
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère,
faire mal au cœur
Ingresu
to make angry,
to madden
Ispagnolu
irritarse
Italianu
adirare,
far ràbbia
Tedescu
zum Zorn reizen.
arrósciu , pps, agt: (ar-ró-sci-u)
arrúscidu,
orróschiu Definitzione
de arròsciri; chi no ndhe tenet prus gana
Sinònimos e contràrios
cascaviadu,
strufudhiu
Frases
gei dh'apu arrosciedhu!…
2.
arrúscida za est arrúscida, muzere mia, ma, si mi brigat, finas sos becos in conca li fato essire! ◊ seu arrósciu che mobenti arréndiu!◊ dhu tenei arrósciu e nci dh'apu bogau!
Tradutziones
Frantzesu
lassé,
en avoir marre
Ingresu
bored
Ispagnolu
harto
Italianu
annoiato,
stufo
Tedescu
gelangweilt.
artzisàre , vrb Definitzione
su si arrennegare, su si ofèndhere
Sinònimos e contràrios
alvurare,
inchietae
Frases
issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se mettre en colère,
se fâcher
Ingresu
to lose one's temper
Ispagnolu
enfadarse
Italianu
inalberarsi
Tedescu
sich aufbäumen.
assantàe, assantài , vrb: assentai,
assentare,
assentari Definitzione
pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acampaniare,
acodomai,
acollocare,
adaretzai,
assebiai,
assentulae,
assetiai,
insabiai
/
arresentare,
firmai,
iscríere,
pònnere
/
pasare
| ctr.
isordulare,
avalotai
Frases
in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu!
2.
assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras
3.
depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella)
4.
piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas
5.
su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai
Ètimu
ctl., spn.
assentar, asentar
Tradutziones
Frantzesu
mettre en ordre
Ingresu
to tidy up
Ispagnolu
arreglar,
asentar
Italianu
méttere in órdine,
sistemare,
incolonnare
Tedescu
ordnen,
in Kolonnen schreiben.
assentadéru , nm: assenteru Definitzione
/ ponnirisí a. = zúghere bonu sensu
Sinònimos e contràrios
assentadura,
assentu
Tradutziones
Frantzesu
rangement,
mise en ordre
Ingresu
good order
Ispagnolu
posición
Italianu
assètto
Tedescu
Ordnung.
assentadúra , nf: assintatura Definitzione
su assentare
Sinònimos e contràrios
assentada,
campianada
/
assentaderu,
assentu,
assétiu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mise en ordre
Ingresu
arrangement
Ispagnolu
asentamiento
Italianu
assettatura
Tedescu
Ordnen.
àssu 1 , agt Definitzione
nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu
Sinònimos e contràrios
impurdedhiu,
insuau,
insutzuligau,
suadu,
suguzadu
Ètimu
ltn.
arsus
Tradutziones
Frantzesu
en chaleur
Ingresu
on heat
Ispagnolu
en celo
Italianu
inuzzolito,
in calóre
Tedescu
begierig,
brünstig.
atracàre , vrb: atragare,
atregare Definitzione
su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho
Sinònimos e contràrios
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
apatai,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
intuzare,
istichire,
istumponai,
tudai
Frases
sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat
Tradutziones
Frantzesu
marcher avec circonspection en s'arrêtant
Ingresu
to walk cautiously
Ispagnolu
esconderse,
andar con circunspección
Italianu
nascóndersi,
camminare con circospezióne,
soffermàndosi
Tedescu
sich verstecken,
mit Vorsicht gehen.
atrocài, atrocàre , vrb Definitzione
fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore
2.
isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu)
3.
custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt!
Tradutziones
Frantzesu
se troubler en parlant
Ingresu
to become agitated while speaking
Ispagnolu
enredarse
Italianu
turbarsi nel parlare
Tedescu
die Fassung beim Sprechen verlieren.
atuturàe , vrb: atuturare,
atuturrare Definitzione
fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare
Sinònimos e contràrios
abballonare,
acrocoedhare,
allomborae,
ammurigonai,
arrombulonai,
arruedhulare,
imboligare
/
ammuntonae
/
acragallai
/
aturedhare 1
| ctr.
ispàlghere
Frases
sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rouler en cornet
Ingresu
to crumple up
Ispagnolu
abarquillarse,
enroscarse
Italianu
accartocciare
Tedescu
zusammenrollen.
atzuntzudhàre , vrb: atzutzudhare Definitzione
betare o pònnere is manos apitzu s'unu a s'àteru, brigandho e atripandhosi
Sinònimos e contràrios
acanciofai,
aciufai 1,
crazugai,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire,
trifiare
Frases
si sont atzuntzudhaos e intas sàmbene s'ant bocau!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en venir aux mains
Ingresu
to quarrel
Ispagnolu
pelear
Italianu
azzuffarsi
Tedescu
sich raufen.
avalorài , vrb: avalorare Definitzione
betare o pònnere su prétziu, giare prus valore, importu, càrculu, pigare prus valore, prus capacidades
Sinònimos e contràrios
| ctr.
ibbalorie
Maneras de nàrrere
csn:
a. is dannus = perissiare; avalorai sa fidi = crèschere, afortire sa fide (in Deus)
Frases
cantu dh'ant avalorada cussa domu noa? ◊ su trabballu chi fait sa fémina in domu no est avalorau ◊ pitzinnu de virtude e de talentu, podiat sa famíglia avalorare ◊ sos poetas avalorant de onore sa Saldigna ◊ sa vena poética sua istesit avalorada dae s'ischire de pinna e de líteras
Tradutziones
Frantzesu
mettre en valeur
Ingresu
to appreciate
Ispagnolu
valorar
Italianu
valutare,
valorizzare
Tedescu
schätzen,
aufwerten.