arrabbiài , vrb: arrabbiare,
arraviare Definizione
su si pigare arrennegu, tzacu meda, pèrdere sa passiéntzia de mala manera
Sinonimi e contrari
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
allulluriai,
aorcare,
arragiolire,
arrannegai,
collobbiare,
inchibberare,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Frasi
no ti arràbbies pro ti nàrrere sa cosa! ◊ no ndi ballit sa pena de si arrabbiai!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to rage
Spagnolo
enfadarse
Italiano
adirare,
arrabbiare
Tedesco
sich erzürnen.
arragiolíre , vrb: arrajolire,
arrazolire,
arrejolire Definizione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare che cane arrajoladu
Sinonimi e contrari
arragiolare*
/
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arrannegai,
inchietae,
inchimerai,
infelai,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Frasi
dae atentu ca cussu cane est arrejolidu!
2.
candho li at nadu sa veridade si est arrazolidu
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to rage
Spagnolo
padecer la rabia,
encolerizarse
Italiano
contrarre la ràbbia,
arrabbiarsi
Tedesco
sich die Tollwut zuziehen,
zornig werden.
arràngiu , nm: arranzu Definizione
su arrangiare, su torrare apostu unu guastu, su pònnere bene sa cosa; sa cosa arrangiada / èssiri a s'arràngiu = campare arrangiandhosi, sentza de àere peruna intrada segura, fintzes in su bisóngiu
Sinonimi e contrari
aconciadura,
acónciu,
assébiu
| ctr.
gastu 1
Frasi
su guventu isbandonau, sentza de dhi fai arràngius, ndi fiat arrutu ◊ is dotores faent arràngios po bívere de prus ◊ custa màchina un'arrangixedhu gei dhu bolit!
2.
cussa giacheta est totu tzàpulus e arràngius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
adaptation,
mise en ordre
Inglese
rearrangment,
adaptation
Spagnolo
arreglo
Italiano
adattaménto,
riparazióne,
riassètto
Tedesco
Anpassung,
Reparatur,
Aufräumen.
arrannegài , vrb: arrennegai,
arrennegare Definizione
pigare (o fintzes giare) arrennegu, afuta, tzacu po cosas chi andhant in contràriu
Sinonimi e contrari
abruncudhí,
airai,
allulluriai,
inchestiare,
inchietae,
infrascai
/
abbetiae,
acroconai,
afutare,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
collobbiare,
inchimerai,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
renignai
Frasi
Luisicu si arrennegàt cun cudhu chi ci dh'iat iscutu in presoni e ndi dh'iat pigau is fillus ◊ no lu subéries ca si arrennegat! ◊ m'imputais unu dannu e mi narais a no mi arrennegai!…◊ su mere si fit arrennegadu cun sos teracos pro cosa chi non deviant fàghere
Etimo
spn.
renegar
Traduzioni
Francese
se mettre en colère
Inglese
to flare up
Spagnolo
encolerizarse
Italiano
infuriarsi,
sdegnarsi
Tedesco
wütend werden.
arregiolaméntu , nm Definizione
su pònnere is arregiolas in pomentu o in muros
Sinonimi e contrari
allosadura,
ammatonamentu,
impianellamentu
Frasi
sissi, seu su maistu: ita dhu serbit, cancunu trabballu de arregiolamentu?
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pavage,
carrelage,
pavage en briques
Inglese
flooring
Spagnolo
pavimentación
Italiano
pavimentazióne
Tedesco
Belegung.
arrengherài , vrb: arringherai,
ringherai Definizione
foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera
Sinonimi e contrari
acarredai
Frasi
ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
disposer en rangées
Inglese
to line up
Spagnolo
poner en hileras,
alinear
Italiano
dispórre in filari,
in file,
schierare
Tedesco
in Reihe aufstellen.
arrennegàdu , pps, agt: arrennegau Definizione
de arrennegare / a. che becu = meda
Sinonimi e contrari
afutadu,
arribbiu,
arteriadu,
chinchiriau,
inchietu,
infrascau,
intzivilinau
/
cdh. arrinicatu
| ctr.
contentu,
pregiosu
2.
su tiau parit chi punnit cumenti a unu malloru de bacas arrannegau! ◊ est arrennegau che píbera ◊ boche morides a s'arrennegada si no bos ndhe bodides oe
Traduzioni
Francese
en colère
Inglese
angry
Spagnolo
enfadado
Italiano
adirato
Tedesco
zornig.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definizione
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Sinonimi e contrari
arrintzonare,
arritzare
Frasi
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être en érection
Inglese
to have the erection,
to be in erection
Spagnolo
tener una erección
Italiano
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
Tedesco
in Erektion sein.
arringàre , vrb Definizione
fàere arrennegu, crepu, tzacu / arringa! arringa! = arrennega! arrennega!
Sinonimi e contrari
arranzare 1,
arraunzare,
arrinzare,
grujai,
morrugnare,
raganzare,
ranzidare
| ctr.
allegrare,
cuntentai
Traduzioni
Francese
se mettre en colère,
faire mal au cœur
Inglese
to make angry,
to madden
Spagnolo
irritarse
Italiano
adirare,
far ràbbia
Tedesco
zum Zorn reizen.
arrósciu , pps, agt: (ar-ró-sci-u)
arrúscidu,
orróschiu Definizione
de arròsciri; chi no ndhe tenet prus gana
Sinonimi e contrari
cascaviadu,
strufudhiu
Frasi
gei dh'apu arrosciedhu!…
2.
arrúscida za est arrúscida, muzere mia, ma, si mi brigat, finas sos becos in conca li fato essire! ◊ seu arrósciu che mobenti arréndiu!◊ dhu tenei arrósciu e nci dh'apu bogau!
Traduzioni
Francese
lassé,
en avoir marre
Inglese
bored
Spagnolo
harto
Italiano
annoiato,
stufo
Tedesco
gelangweilt.
artzisàre , vrb Definizione
su si arrennegare, su si ofèndhere
Sinonimi e contrari
alvurare,
inchietae
Frasi
issu, solu a intèndhere cussu zistru, artzisau si est deretu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se mettre en colère,
se fâcher
Inglese
to lose one's temper
Spagnolo
enfadarse
Italiano
inalberarsi
Tedesco
sich aufbäumen.
assantàe, assantài , vrb: assentai,
assentare,
assentari Definizione
pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu
Sinonimi e contrari
acabidae,
acampaniare,
acodomai,
acollocare,
adaretzai,
assebiai,
assentulae,
assetiai,
insabiai
/
arresentare,
firmai,
iscríere,
pònnere
/
pasare
| ctr.
isordulare,
avalotai
Frasi
in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu!
2.
assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras
3.
depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella)
4.
piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas
5.
su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai
Etimo
ctl., spn.
assentar, asentar
Traduzioni
Francese
mettre en ordre
Inglese
to tidy up
Spagnolo
arreglar,
asentar
Italiano
méttere in órdine,
sistemare,
incolonnare
Tedesco
ordnen,
in Kolonnen schreiben.
assentadéru , nm: assenteru Definizione
/ ponnirisí a. = zúghere bonu sensu
Sinonimi e contrari
assentadura,
assentu
Traduzioni
Francese
rangement,
mise en ordre
Inglese
good order
Spagnolo
posición
Italiano
assètto
Tedesco
Ordnung.
assentadúra , nf: assintatura Definizione
su assentare
Sinonimi e contrari
assentada,
campianada
/
assentaderu,
assentu,
assétiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mise en ordre
Inglese
arrangement
Spagnolo
asentamiento
Italiano
assettatura
Tedesco
Ordnen.
àssu 1 , agt Definizione
nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu
Sinonimi e contrari
impurdedhiu,
insuau,
insutzuligau,
suadu,
suguzadu
Etimo
ltn.
arsus
Traduzioni
Francese
en chaleur
Inglese
on heat
Spagnolo
en celo
Italiano
inuzzolito,
in calóre
Tedesco
begierig,
brünstig.
atracàre , vrb: atragare,
atregare Definizione
su si cuare, firmare, camminare firmandhosi dónnia tanti giaendho atentzione po no si fàere a bíere, iscocandho
Sinonimi e contrari
abbuare,
aclisare,
acuae,
ammacionai,
ammagare,
apatai,
atrapare,
atupare,
cuerrai,
frànghere,
intuzare,
istichire,
istumponai,
tudai
Frasi
sa robba si est atregada ◊ su lèpere est a s'atrega atrega ◊ su batu ch'est essidu atrega atrega ◊ sa gatu li est andhada a s'atrega atrega, a su sórighe, e candho che fit acurtzu che li est brincada a subra ◊ atracatu in su canale, mai ti cheres mustrare (G.Farris)◊ si est atracatu in d-una tupa isetandhe s'inimicu ◊ inoghe colat lestru, mancu si atregat
Traduzioni
Francese
marcher avec circonspection en s'arrêtant
Inglese
to walk cautiously
Spagnolo
esconderse,
andar con circunspección
Italiano
nascóndersi,
camminare con circospezióne,
soffermàndosi
Tedesco
sich verstecken,
mit Vorsicht gehen.
atrocài, atrocàre , vrb Definizione
fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore
2.
isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu)
3.
custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt!
Traduzioni
Francese
se troubler en parlant
Inglese
to become agitated while speaking
Spagnolo
enredarse
Italiano
turbarsi nel parlare
Tedesco
die Fassung beim Sprechen verlieren.
atuturàe , vrb: atuturare,
atuturrare Definizione
fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare
Sinonimi e contrari
abballonare,
acrocoedhare,
allomborae,
ammurigonai,
arrombulonai,
arruedhulare,
imboligare
/
ammuntonae
/
acragallai
/
aturedhare 1
| ctr.
ispàlghere
Frasi
sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouler en cornet
Inglese
to crumple up
Spagnolo
abarquillarse,
enroscarse
Italiano
accartocciare
Tedesco
zusammenrollen.
atzuntzudhàre , vrb: atzutzudhare Definizione
betare o pònnere is manos apitzu s'unu a s'àteru, brigandho e atripandhosi
Sinonimi e contrari
acanciofai,
aciufai 1,
crazugai,
incabigliare,
tipiliare,
tipilire,
trifiare
Frasi
si sont atzuntzudhaos e intas sàmbene s'ant bocau!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en venir aux mains
Inglese
to quarrel
Spagnolo
pelear
Italiano
azzuffarsi
Tedesco
sich raufen.
avalorài , vrb: avalorare Definizione
betare o pònnere su prétziu, giare prus valore, importu, càrculu, pigare prus valore, prus capacidades
Sinonimi e contrari
| ctr.
ibbalorie
Modi di dire
csn:
a. is dannus = perissiare; avalorai sa fidi = crèschere, afortire sa fide (in Deus)
Frasi
cantu dh'ant avalorada cussa domu noa? ◊ su trabballu chi fait sa fémina in domu no est avalorau ◊ pitzinnu de virtude e de talentu, podiat sa famíglia avalorare ◊ sos poetas avalorant de onore sa Saldigna ◊ sa vena poética sua istesit avalorada dae s'ischire de pinna e de líteras
Traduzioni
Francese
mettre en valeur
Inglese
to appreciate
Spagnolo
valorar
Italiano
valutare,
valorizzare
Tedesco
schätzen,
aufwerten.