acomodaméntu , nm Definizione
su acomodare, su pònnere bene, arrangiare, pònnere de acórdiu / a. de caminus = triballu de arranzamentu de caminos, acontzu
Sinonimi e contrari
aconciadura,
acónciu,
arrangiadura,
arrangiamentu
Traduzioni
Francese
accommodement
Inglese
arrangement
Spagnolo
arreglo
Italiano
accomodaménto,
assettaménto
Tedesco
Ordnung.
adaretzài , vrb: adderessare,
adderetare,
adderetzai,
adderetzare,
adderetzari,
adereciare,
aderessai,
aderetzai,
aderetzari,
arereciai,
deretare Definizione
fàere deretu, ténneru, pònnere prantau, istrantagiau o chi potzat istare a solu; arretirare, pònnere a postu, pònnere adderetu, chi andhet bene o comente si tocat, fintzes torrare apostu una cosa andhada male, guasta
Sinonimi e contrari
acampaniare,
acodomai,
aconciai,
addirire 1,
aggheretzare,
assantai,
assetiai,
inderetare,
indritare
/
mòere,
ispostare
| ctr.
isordulare
Frasi
sa linna trota dh'aderetzat su fogu…◊ po aderetzai a tui mi seu atrotiau dèu! ◊ tocat de azeretare sos revessos ◊ sos tortos los ant azeretados ponzèndhelis unu palu ◊ est chin sas palas che agionedha: pro bi las azeretare cheret apredigada! ◊ aderetzai is istradas, fadei logu ca benit su Messia! ◊ sos piantos cherent adderetados dae minoredhos
2.
est in terra e corzu a isse si no si ndhe adderetat! ◊ fatu fatu ndhe aderetzat s'ischina e s'imbarat a sa màniga de su marrone ◊ sa domu ndi est arruta: tocat a ndi dha torrai a aderetzai ◊ cia Vitória si est totu arereciara po dhi fai sa fotografia
3.
candu si tenit pistocu in bértula is cosas ciai si aderessant ◊ sas féminas bi ant de adderetare su locu ◊ chi mi adderetzu mi dhus pongu totus in buciaca, cussus! ◊ adderètadi, cantu chi ses isterrigorzadu lèndheche sas terras de su paba! ◊ aderetzari milliardos de ómines chi ant pigadu unu sétiu malu no est brulla! (P.G.Mura)
Cognomi e Proverbi
prb:
sa mata si adaretzat candu est pitica
Etimo
spn.
aderezar
Traduzioni
Francese
redresser
Inglese
to strighten,
to mend
Spagnolo
enderezar,
corregir
Italiano
raddrizzare,
aggiustare
Tedesco
geradebiegen,
in Ordnung bringen.
allichidídu , pps, agt: allichidiu,
allichiriu Definizione
de allichidiri
Sinonimi e contrari
bellu,
netu,
remonidu,
tramudau
| ctr.
brutu,
iscussertu
2.
est passau unu totu allichidiu in bistiri de festa ◊ tenit sa domu sempri allichiria e bèni cuncordada ◊ biendhe sos istranzos, s'isprúgherat sos pedes e gai allichidiu dimandhat ite cherent ◊ at arretziu su sennore in d-una sala totu bene allighidia ◊ a ómini de campu no dhi abarrat logu allichiriu
Traduzioni
Francese
ordonné,
propre
Inglese
tidy,
clean
Spagnolo
ordenado
Italiano
ordinato,
pulito
Tedesco
in Ordnung,
sauber.
allichíru , nm Definizione
su allichidiri
Sinonimi e contrari
allichidimentu,
allichidóngiu,
remonimentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nettoyage,
rangement
Inglese
cleaning,
good order
Spagnolo
limpieza,
aseo
Italiano
pulizìa,
assètto
Tedesco
Sauberkeit,
Ordnung.
armidhàda , nf Definizione
bella preséntzia, chi portat bellos arremos
Frasi
est unu cadhu de bona armidhada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
belle allure
Inglese
composture
Spagnolo
compostura,
buena presencia
Italiano
compostézza,
buon aspètto
Tedesco
Ordnung.
assentadéru , nm: assenteru Definizione
/ ponnirisí a. = zúghere bonu sensu
Sinonimi e contrari
assentadura,
assentu
Traduzioni
Francese
rangement,
mise en ordre
Inglese
good order
Spagnolo
posición
Italiano
assètto
Tedesco
Ordnung.
asséntu , nm Definizione
su èssere postu bene, firmu, séliu, fintzes su logu inue unu o una cosa est posta; manera de fàere sa cosa, de si cumportare cun cunsideru, cun firmesa; cosa assentada, datos assentaos, iscritos e fintzes paperi cun cosa iscrita
Sinonimi e contrari
acussertu,
arresetu,
arréulu 1,
assébiu,
assentamentu,
assuermu,
ausentu,
incuru,
lista,
prachidesa
/
partoxu
/
firmesa,
giudísciu,
sabiesa
Modi di dire
csn:
sos assentos = sos postorzos de su trigu messadu; is assentus = is localis po su bestiàmini in su furriadroxu; tèniri pagu a. = zúghere pagu sabiore, èssere chentza tinu; de a. = cun seriesa, a sa séria, chentza presse; fàchere una cosa chin a. = cun incuru, bene; restare o imbarare de a. = detzídere, pònneresi de acordu; missa de assentu = missa de s'arretiru, missa pro unu mortu chi nachi tiant bídere in ziru
Frasi
su bentu muilendhe no lassaiat portas in assentu ◊ isse no tenet mai assentu, sempre tribbulendhe ◊ su mundhu est roda e chie l'at formadu no cheret ch'istet sempre de un'assentu (L.Marongiu)
2.
beni dai cuss'altu assentu! ◊ sas mannas de su trigu messadu si che leant a s'assentu e dae s'assentu a s'arzola
3.
su tratu tou e assentu mi at fatu diliriare ◊ cussu est ómine de pagu assentu
4.
lèadi s'assentu de sa cosa chi mi as dadu ◊ zughiat in manos s'assentu pro pagare sa lughe, totu trofizèndhelu ◊ is cummerciantis funt sempri fendi assentus in su libbretu
5.
sa candhela alluta pigadha cun assentu! ◊ a pretziare una bachiana si fachet chin assentu ◊ si fiat postu a trabballai de assentu ◊ pranghítemi in assentu! ◊ satzeldotes, de assentu pedo a bois salude e ghia!
6.
su príntzipe restat de assentu de si che leare a Maria ◊ restant de assentu chi sa robba e su càmiu deviant abbojare a s'istradone ◊ fimis restados de assentu chi deviat torrare
Etimo
ctl., spn.
assento, asiento
Traduzioni
Francese
stabilité,
disposition,
rangement
Inglese
stability,
organisation
Spagnolo
estabilidad,
asentamiento
Italiano
stabilità,
sistemazióne
Tedesco
Stabilität,
Ordnung.
assetiài, assetiàre , vrb Definizione
istare in assentu, in asséliu, firmos; pònnere a postu, assentare sa cosa in logu suo, bene, agiustare, giare sétiu
Sinonimi e contrari
abarrai,
acabidae,
acodomai,
acollocare,
adaretzai,
assantai,
assebiai
/
allichidie,
arremonire
| ctr.
isordulare
Modi di dire
csn:
assetiare su logu = remonire su logu, pònnere su logu a sétiu; assetiai su bestiàmini = ammaniare, furriare a manera chi paschindhe istet o andhet de una tzerta manera
Frasi
ti mandho a sa tanca e inibe assétias e azudas ◊ assétia cue! ◊ assétia, no sias che pitzinnalla chi no l'interessat nudha! ◊ no assétiat, est semper a furriebborta ◊ sos tronos si fint assetiaos
2.
su re si at assetiadu sa corona in conca ◊ aderetzant sa perda e dh'assétiant cun is àtaras ◊ assetiadí sa camisa, ca dha portas ammurigonada! ◊ si funt assetiadas is mortis e no si agiustant is fesserias?! ◊ mi ant azudau a assetiare medas peràulas e càntidos ◊ si seus firmaus a si assetiai is cambas ca dhas portaiaus cancaradas a fortza de abarrai sétzius in màchina
3.
is brebeis mi dhas apu assetiadas e immoi funt tirendi a su bacu
Etimo
ctl.
assetiar
Traduzioni
Francese
arranger,
ranger,
placer
Inglese
to arrange,
to set
Spagnolo
arreglar
Italiano
assettare,
collocare per bène
Tedesco
in Ordnung bringen.
assétiu , nm: assetu,
sétiu 1 Definizione
nau de ccn. po su cumportamentu, manera grabbosa de fàere, o fintzes chi no giaet cunfidàntzia, chi si credet meda; nau de sa cosa, manera de istare, betu de èssere posta, de cicire bene / donai a. a ccn. cosa = pònnere bene, assentare
Sinonimi e contrari
galania,
garbu,
tratu
/
assentu,
posidura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grâce,
politesse
Inglese
politeness
Spagnolo
garbo,
posición
Italiano
assètto,
garbo
Tedesco
Ordnung,
feine Formen.
cunséltu , nm, agt: cussentu,
cussertu Definizione
su èssere comente si tocat, chistiu, assentau, sanu, bene cuncordau, in paghe, de acórdiu, nau de unu, de una cosa, de unu logu (a bortas fintzes pps. de cussertare); càntigu a tenore
Sinonimi e contrari
assentu,
cuncórdia,
óldine
/
cuncordu,
cunseltadu
| ctr.
iscunsertu,
isórdulu
Modi di dire
csn:
pònnere su logu in cussertu = remonire, allichidiri su logu; cantare a c., cussertu de tenores = cuncordu, càntigu de sos prus antigos de sa tziviltade sarda; èssere de malu cussertu = de índula mala, reberde, tostorrudu
Frasi
istant in bonu cussertu respetèndhesi parebare ◊ a bi ndh'at de cussertu in cussa domo… totu betada apare la tenent! ◊ no bi ndhe at de cussertu in sa famíllia chi su babbu o sa mama sunt dados a su físsiu ◊ est bénnidu isse, ca nachi poniat sa zente in cussertu ◊ teniat bisonzu de pònnere cussentu in sas ideas suas ca giughiat su coro brincandhe che macu
2.
como l'azes cusserta, sa Sardigna!…
3.
za ses cussertu cun cussa ruta chi as dadu!…◊ chimentu, atitos, càntigos de mortu, iscracàllios de risu matzoninu, mumujones de bentu… s'inferru cunzuntu: totu custu cunsertu mi batiat s'ànimu a pitu ’e dentes! (G.Ruju)◊ ite cussentu bi aiat totindunu in cussa domo!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ordre,
sain,
fonctionnant
Inglese
tidy,
working,
sound
Spagnolo
orden,
arreglado,
funcionante,
sano
Italiano
órdine,
compósto,
ordinato,
funzionante,
sano
Tedesco
Ordnung,
geordnet,
funktionierend,
gesund.
odrinài , vrb: ordinai,
ordinare Definizione
pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare
Sinonimi e contrari
assantai
/
pertzetare
2.
custas meighinas mi las at ordinadas su dutore
3.
amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta
Etimo
ltn.
ordinare
Traduzioni
Francese
mettre en ordre,
prescrire
Inglese
to order
Spagnolo
ordenar,
mandar
Italiano
ordinare,
prescrìvere,
richièdere
Tedesco
ordnen,
in Ordnung bringen,
befehlen,
verschreiben,
bestellen.
ordinaméntu , nm Definizione
su ordinare, su pònnere in órdine segundhu calecuna régula; lei, arrégula, órdine istabbiliu (fintzes totu is leis cunsideradas totus impare coment'e organizatzione de un'istadu o àteru ente)
Sinonimi e contrari
cdh. uldinamentu
Frasi
s'ordinamentu alfabbéticu est unu de sos prus connotos
2.
in cabidanni, segundhu sos ordinamentos de sos fogos, ammaniaiant un'andhàina de deghe metres de terra neta pro narvonare chene perígulu
Traduzioni
Francese
ordonnance
Inglese
order (ing),
code
Spagnolo
ordenamiento
Italiano
ordinaménto
Tedesco
Ordnung,
Regelung.
regulaméntu , nm Definizione
su regulare; arregorta de régulas, de normas cun valore de lei
Traduzioni
Francese
régularisation
Inglese
regulations
Spagnolo
regulación,
reglamento
Italiano
regolaménto
Tedesco
Regulierung,
Ordnung.
sédiu , nm: assétiu*,
sétiu 1 Definizione
nau de sa cosa, manera de istare, betu de èssere posta (coment'e a cicidura), de cicire bene (o fintzes bene arrexonada, giusta): nau de bestimentu, de orrobba o cosas deasi, portare calecuna pinniga; nau de su cumportamentu de ccn., manera de fàere crabbada, giusta, o fintzes chi no giaet cunfiantza, chi si credet meda
Sinonimi e contrari
betu,
ségiu
/
galania,
garbu,
tratu
Modi di dire
csn:
tènniri, leare o pònnere sétiu = zúghere betu, èssere fatu de una manera chi setzit bene, chi istat bene postu, chi andhat bene, chi torrat paris, chi tenet fundhóriu; torrai a sétiu is cosas = pònnere a postu; pòniri su logu a sétiu = remonire su logu; no ndi fai una in sétiu = no ndhe faet una bene, faet totu chentza critériu, chentza arrexonare
Frasi
ti moes chirchendhe sédiu nou ◊ custa perda no portat sétiu ◊ su chi ses nendi tui no tenit sétiu ◊ su brúciu de su gorfu portat su sétiu ◊ sa piciochedha no est papendi in sétiu, totu porcherias
2.
no tenis sétiu, tui ses tonta e ti lassas imbovai!
Traduzioni
Francese
rangement,
mise en ordre,
position
Inglese
good order,
posture
Spagnolo
orden,
postura
Italiano
assètto,
positura
Tedesco
Ordnung,
Haltung.
ségiu , nm: seju,
sexu Definizione
manera de istare o de èssere de una cosa, su singiale chi abbarrat de comente sa cosa uit posta
Sinonimi e contrari
sédiu,
sinzolu
/
assébiu,
assentu
Modi di dire
csn:
lassai a seju, in seju = in pasu, in paxi; leare o pònnere seju, bonu, malu s. = leare ésciu, abbituare a istare postu de una manera, bona o mala; bogare de sexu unu bratzu, unu mermu = bogare de s'incàssiu; àere sos cherbedhos fora de sexu = èssiri pretocau, ammachiau, iscassiadu; pònnere in sexu = assentare, ponner bene, torrai a logu; istare o èssere totu de unu sexu = de su matessi betu, in sa matessi posidura; cambiare sexu = cambiai posidura
Frasi
cussa pínniga at postu o leadu seju e no bi essit prus ◊ tue dae pitzinnu as leadu malu seju ◊ un'imbustu as de remeju in cosinzu e in sestu, siat tou o anzenu: daghi ti at postu seju no ti dat nient'impestu, lu portes istrintu o lenu (P.Pisurzi)◊ bi at robba chi no leat seju mancari li ponzas cosa pesuda meda subra ◊ su pabilu pinnigadu ponet seju e no torrat prus istiradu
2.
ohi, làssami sa conca a seju! ◊ su tilipirche no lassat nisciunu coro in seju, arroinat su póberu massaju: no si salvat nemmancu su mudeju!
Etimo
ltn.
*sedium
Traduzioni
Francese
ordre
Inglese
order
Spagnolo
orden
Italiano
sèsto
Tedesco
Ordnung.