allichidídu , pps, agt: allichidiu, allichiriu Definizione de allichidiri Sinonimi e contrari bellu, netu, remonidu, tramudau | ctr. brutu, iscussertu 2. est passau unu totu allichidiu in bistiri de festa ◊ tenit sa domu sempri allichiria e bèni cuncordada ◊ biendhe sos istranzos, s'isprúgherat sos pedes e gai allichidiu dimandhat ite cherent ◊ at arretziu su sennore in d-una sala totu bene allighidia ◊ a ómini de campu no dhi abarrat logu allichiriu Traduzioni Francese ordonné, propre Inglese tidy, clean Spagnolo ordenado Italiano ordinato, pulito Tedesco in Ordnung, sauber.

bísidu , agt Definizione chi est deasi craru de si pàrrere própriu bene, de pàrrere beru Frasi sas fotografias sunt essidas bísidas ◊ mi est bénnidu unu sonnu bísidu bísidu ◊ eo s'iscena, bísida e cumprida, tale e cale sighida a passu passu dae comintzu finas a s'acabbu, est comente l'aere in ojos bida (A.Dettori) Traduzioni Francese propre, limpide, net Inglese clean and tidy Spagnolo nítido Italiano nìtido Tedesco klar, rein.

disargàre , vrb Definizione pinnigare s'àliga de su logu, illimpiare Sinonimi e contrari innetiare, isaligare, mundai Frasi sa die fit a tribagliare in campagna, fatu de sa robba, o tzapendhe, o disarghendhe e gai Etimo srd. Traduzioni Francese monder, nettoyer Inglese to clean Spagnolo limpiar Italiano mondare, ripulire dall'immondézza Tedesco reinigen, putzen.

frobbíre, frobbíri , vrb Definizione passare ccn. cosa (pruschetotu orrobba) po ndhe suspire abba, pruine e cosas deasi, po limpiare / bonu a frobbire (nau cun tzacu de calecuna cosa) = chi no serbit a nudha si no a istrèxiri in paneri, chi est de fuliai Sinonimi e contrari brobbire, istrègere, sciorbiri, trèghere, trobbire / limpiai | ctr. ifúndhere, imbrutai Frasi no tenes unu sodhu e chircas muzere…: ma faghe su piaghere e fróbbidi su lorodhu! ◊ frobbire su brúere, s'abba, su suore, sas làgrimas, s'ifustura, frobbire s'isterzu, sa cara, sas manos, sos murros Etimo itl.t forbire Traduzioni Francese déterger, essuyer Inglese to clean Spagnolo deterger, limpiar Italiano detèrgere Tedesco abwischen.

illertíre , vrb: illestire, illirtire Definizione fàere su logu límpiu, pinnigare totu s’àliga, su bascaràmene; iscabbúllere de ccn. cosa, fintzes fàere su fedu Sinonimi e contrari ilbratare, illertare, illitiare, iserrinire, ispatare, limpiai / allichidie / disgagiai, ifrancare, iscabbúllere / illierai, insinnigare, iscendiai Frasi pro illertire cussu logu bi cheret duas pessones ca bi at arga meda ◊ sicomente tenia bisonzos metas de fàchere no apo pótitu illestire su locu ◊ sas féminas sigheint a illirtire sos aposentos 2. sos pecados mios fint unu muntone, un'ira, chi no resessia prus a mi ndhe illertire Traduzioni Francese nettoyer Inglese to clean (up) Spagnolo limpiar Italiano ripulire Tedesco reinigen.

innetàre , vrb: innetiare Definizione fàere netu, límpiu, bogare o pigare s'àliga o àteru de diferente de mesu de is cosas (es. corgiolu); fàere o essire límpiu: nau de s’aera ammontada, su s'istesiare de is nues lassandho s'aera límpia / i. sa patata = ispilloncai, iscroxolai sa patata Sinonimi e contrari allichidie, allimpiare, illichidire, mundhare, netare, pulire, iserrinire / iscorgiolare, ispigiolare | ctr. imbrutai, intruai Frasi sunt andhaos a innetare su matímene ◊ vàtiche sas lametas pro innetare su porcu usciau! ◊ a nos innetare no tet bastare s'abba de su mare ◊ su massaju innétiat sos trigos, chi no bi crescat àtera erba in mesu ◊ Fulana est impreada pro innetare sas iscolas ◊ so innetiendhe patata a fríere ◊ inneta sa ficumorisca! 2. s'aera che at innetiadu ◊ s'abba de sa funtana l'ant morigada: cheret lassada pasare pro innetiare Traduzioni Francese nettoyer, peler, éplucher, sarcler Inglese to clean, to peel Spagnolo limpiar Italiano nettare, pelare, mondare, ripulire Tedesco reinigen, schälen.

isaligàre , vrb: isargare Definizione mundhare, pinnigare s'àliga de su logu po dhu fàere límpiu; marrare, tirare s'erba de mesu de sa cosa prantada, arregòllere o prugare sa malesa Sinonimi e contrari disargare, illansanare, irderbai, isciligare, munnuzare | ctr. imbratare Frasi cheret isargada sa carrela, finas ca colat sa portessione ◊ no bastamus mancu a isargare, in custu logu, de cantu che carrant arga sos bentos! 2. eallu a babbu ingruxadu, isarghendhe su trigu aupadu! Etimo srd. Traduzioni Francese nettoyer, émonder Inglese to clean up Spagnolo relimpiar, limpiar, mondar Italiano ripulire Tedesco reinigen.

ispatàre , vrb: ispatzare 1 Definizione illimpiare sa terra segandhondhe totu su matedu po dha prènnere, o fintzes segandhondhe s'erba; illimpiare, frobbire Sinonimi e contrari ammatutzare, ilbratare, immatai, irrascare, isputzucrare, matai, scrachirai Frasi su terrinu cheret ispatadu ca sa malesa no lassat crèschere àteru ◊ comintzeit a bogare coighina ispatendhe majas de chessa ◊ za mi est costadu ispatendhe rú e tetinosu pro pesare sos ozastros!…◊ tocat de ispatzare sos oros de s'irriu ◊ no mandhant un'operaju po ispatzare s'erba chi ch'est! 2. ispatare sa corte de sa linna ◊ dàemi su frebbeucu a l'ispatare su nasu a su ninnu! Traduzioni Francese déboiser, dégarnir un terrain des buissons Inglese to clean, to clear of the trees (bushes) Spagnolo rozar Italiano sbrattare, disboscare, decespugliare Tedesco abräumen, abholzen.

limpiài , vrb: allimpiare, limpiare Definizione fàere netu, límpiu, siat bogandhoche sa malesa, s'àliga, siat fintzes cosa chi no si bolet, chi no serbit o no si papat (es. corgiolu, cambos) Sinonimi e contrari innetare, pulire, samunae | ctr. allodrigai, imbrutai Frasi s'at limpiau is dentis isfustigonendu cun s'agulla ◊ is massajus límpiant is loris de s'erba ◊ s'at limpiau una mela po si dha papai ◊ ite mi siat cura de dutore si si límpiant bene limba e manos e faghent a su pratu inue papant! 2. mi siant perdonaus is pecaus e limpiada s'ànima mia! Etimo srd. Traduzioni Francese nettoyer Inglese to clean Spagnolo limpiar Italiano pulire Tedesco säubern, reinigen.

límpidu , agt, nm: límpiu Definizione chi est netu; pane carasau (lentu), pane de trigu fatu cun s'iscete: su límpidu (pane lentu, cotu ebbia, de fresa) si torrat a su forru po dh'assare o arridare Sinonimi e contrari lígiu 1, netu / síncaru / pódhine | ctr. brutu Modi di dire csn: ciurpu, surdu, macu límpiu = tzegu, surdu, macu deretu, deunudotu; assuconau límpiu = arrabiau, assuconadu meda; faidha a sa límpia = furare, trampare, fàghere male in lestresa e cun trassa; bistirisí a límpiu = tramunàresi, bestíresi cun robba neta e noa; segai a sa límpia = totu a unu corpu; farina límpia = scèti; l. che papu de méndula = netu netu Frasi portat una camisa noa e límpia ◊ est límpiu che s'oro ◊ si s'ocru tuo est límpidu, totu est lampante! ◊ su celu est límpiu e istedhau ◊ dhoi fiat unu fuedhu malu a cumprèndiri, pagu límpiu ◊ si fiat amorada de Chichitu, ferta a s'orvidada de un'amori límpiu (F.Pilloni) 2. inibe límpidu, grucuzone, casu, sartitza e durches ◊ at preparatu sas istacas prenas de límpidu e de ogliatzu (G.Albergoni)◊ po sos teracos be fit su chiarzu e s’ordatu, po sos meres su límpidu 3. dhus bínciu a solu e a manu límpia ◊ nau ca ses macu límpiu, tui! ◊ seu ciurpa límpia: no nci biu nudha! ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu ◊ fàula límpia, custa! ◊ immui mi bistu a límpiu po andai a crésia ◊ apo fatu unu bisu légiu… mi ndhe soe scidada assuconada límpia! Cognomi e Proverbi smb: Limpiu Etimo ltn. limpidus Traduzioni Francese propre Inglese clean, clear Spagnolo limpio Italiano pulito, tèrso, lìmpido Tedesco sauber, rein.

netàre , vrb: netiare Definizione fàere netu, illimpiare Sinonimi e contrari innetare, pulire | ctr. allodrigai, imbrutai Frasi sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos Etimo itl. nettare Traduzioni Francese nettoyer Inglese to clean Spagnolo limpiar Italiano pulire Tedesco putzen, saubermachen.

nétu , agt Definizione chi no portat malesa, muga, brutore, àliga; nau de su fàere, de sa cusciéntzia, chi no tenet pecos, cosas de si pentire, vítzios, fatas malas de si fàere perdonare Sinonimi e contrari lígiu 1, límpidu / onestu | ctr. brutu, cadhóciu, mugosu Modi di dire csn: èssere n. de pecados = chi no tenet pecados, chentza gàrrigos de cusséntzia; èssere n. de fizos = no tènniri fillus nudha; paris n. = logu aici bonu chi no dhoi at nudha de podi fai arrúiri; triballu n. = chi no dhoi at de s'imbrutai; dinari n. = guadàngiu, dinai de contai e bastat, a billetus, foras totu is ispesas, fintzas guadangiau cun pagu trabballu, sentz'e s'imbrutai; n. chei s'oro = fintzas luxenti de cantu est límpiu, netu meda Frasi su trigu como chi est purgadu e samunadu est netu ◊ sa robba neta cheret prantzada e remonida ◊ sa carrela est neta ca l'apo mundhada 2. fizu nostru est netu de istravíscios e de giogos ◊ sos pecos chi apo no dent èssere medas, ma de su totu, tzertu, no so netu ◊ est mortu chin s'ànima neta de pecas ◊ nos cheret s'ànima neta de culpas e impuridade 3. sos iscontriados trambucant a sole altu in su paris netu ◊ menzus chi serba carchi zoronada chi no a che bogare su dinari netu pro nos fàghere s'ozu ◊ su professore za est triballu netu, no est che a fàghere su pastore o su mastru de muru! Traduzioni Francese propre, pur Inglese clean Spagnolo limpio Italiano pulito, lìmpido, móndo, scévro, puro Tedesco sauber, rein.

nídidu , agt: nítidu Definizione chi si biet bene meda, craru craru, límpiu Sinonimi e contrari nidu* 1, nódidu / ciaru Traduzioni Francese propre Inglese clean and tidy Spagnolo nítido Italiano nìtido Tedesco klar, rein.

prugàe, prugài, prugàre , vrb: pulgare, purgai, purgare Definizione illimpiare, isceberare e bogare a manu s'àliga, sa malesa de mesu de su laore o de css. àtera incúngia (es. s’olia) o cosa; pigare o giare sa purga; illimpiare de is pecaos; foedhandho de is matas de frutu, lassare orrúere su frutu guastu, difetosu / prugae a pilu piticu = bene meda, a fine a fine, a puntinu Sinonimi e contrari musinare 1 Frasi prugai a manu, in mesa, in su ciriu ◊ dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa genina, a s'àter'ala su trigu purgadu (Monzitta)◊ si purgat su trigu, s'orzu, sa fae, s'olia ◊ is féminas, piciochedhas e piciochedhus puru,trabballànt a prugai su minerali 2. po ti prugai comporadí s'olleurrícinu 3. ti dao su cunfortu de sa cunfescione a manera chi, purgadu dae sos pecados, potas intrare in sos chelos 4. sa nughe est prugandho: abbàida canta che ndh'at in terra! Etimo ltn. purgare Traduzioni Francese émonder, purger Inglese to clean, to weed, tu to give a laxative Spagnolo mondar, purgar Italiano mondare, purgare Tedesco reinigen, säubern, läutern.

smanciài , vrb Definizione bogare o fàere isparire is màncias, is marcos de brutesa Sinonimi e contrari | ctr. ammaciae, tacai 1 Traduzioni Francese détacher Inglese to clean Spagnolo quitar las manchas Italiano smacchiare Tedesco entflecken.

«« Cerca di nuovo