annidài, annidàre , vrb: annitare,
nidare 1 Definizione
fàere netu, límpiu, biancu nidu, fintzes lisu / fai s'annida annida a ccn. = carinnare
Sinonimi e contrari
allimpiare
| ctr.
acadhotzai,
imbratare,
recòghere
2.
su casu si annidat cun sa pranta de sa manu, fendidhu ◊ potzu andai a dhi fai s'annida annida, a dhi donai unu basidedhu a pobidha mia?(M.Simbula)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre net
Inglese
to make snow-white
Spagnolo
limpiar,
hacer cándido
Italiano
rèndere càndido,
pulito
Tedesco
rein machen.
bísidu , agt Definizione
chi est deasi craru de si pàrrere própriu bene, de pàrrere beru
Frasi
sas fotografias sunt essidas bísidas ◊ mi est bénnidu unu sonnu bísidu bísidu ◊ eo s'iscena, bísida e cumprida, tale e cale sighida a passu passu dae comintzu finas a s'acabbu, est comente l'aere in ojos bida (A.Dettori)
Traduzioni
Francese
propre,
limpide,
net
Inglese
clean and tidy
Spagnolo
nítido
Italiano
nìtido
Tedesco
klar,
rein.
límpidu , agt, nm: límpiu Definizione
chi est netu; pane carasau (lentu), pane de trigu fatu cun s'iscete: su límpidu (pane lentu, cotu ebbia, de fresa) si torrat a su forru po dh'assare o arridare
Sinonimi e contrari
lígiu 1,
netu
/
síncaru
/
pódhine
| ctr.
brutu
Modi di dire
csn:
ciurpu, surdu, macu límpiu = tzegu, surdu, macu deretu, deunudotu; assuconau límpiu = arrabiau, assuconadu meda; faidha a sa límpia = furare, trampare, fàghere male in lestresa e cun trassa; bistirisí a límpiu = tramunàresi, bestíresi cun robba neta e noa; segai a sa límpia = totu a unu corpu; farina límpia = scèti; l. che papu de méndula = netu netu
Frasi
portat una camisa noa e límpia ◊ est límpiu che s'oro ◊ si s'ocru tuo est límpidu, totu est lampante! ◊ su celu est límpiu e istedhau ◊ dhoi fiat unu fuedhu malu a cumprèndiri, pagu límpiu ◊ si fiat amorada de Chichitu, ferta a s'orvidada de un'amori límpiu (F.Pilloni)
2.
inibe límpidu, grucuzone, casu, sartitza e durches ◊ at preparatu sas istacas prenas de límpidu e de ogliatzu (G.Albergoni)◊ po sos teracos be fit su chiarzu e s’ordatu, po sos meres su límpidu
3.
dhus bínciu a solu e a manu límpia ◊ nau ca ses macu límpiu, tui! ◊ seu ciurpa límpia: no nci biu nudha! ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu ◊ fàula límpia, custa! ◊ immui mi bistu a límpiu po andai a crésia ◊ apo fatu unu bisu légiu… mi ndhe soe scidada assuconada límpia!
Cognomi e Proverbi
smb:
Limpiu
Etimo
ltn.
limpidus
Traduzioni
Francese
propre
Inglese
clean,
clear
Spagnolo
limpio
Italiano
pulito,
tèrso,
lìmpido
Tedesco
sauber,
rein.
méru , agt Definizione
calidade chi si narat prus che àteru de unos cantu colores (ruju, grogu, biaitu, birde, canu meru) in su sensu de càrrigu, totu de un'andhare / vinu m. = binu solu, chentza aciunta de abba
Sinonimi e contrari
schetu
Frasi
su sàmbene piús meru mi che depo bogare dai venas, deo! ◊ su binu totu est aghedu meru e luchetadu! ◊ est una note mera ◊ sa limba chi impitas no est sardu meru in dogni puntu
Etimo
ltn.
merus
Traduzioni
Francese
pur
Inglese
pure
Spagnolo
puro,
vivo
Italiano
schiètto,
puro
Tedesco
echt,
rein,
unvermischt,
pur.
nétu , agt Definizione
chi no portat malesa, muga, brutore, àliga; nau de su fàere, de sa cusciéntzia, chi no tenet pecos, cosas de si pentire, vítzios, fatas malas de si fàere perdonare
Sinonimi e contrari
lígiu 1,
límpidu
/
onestu
| ctr.
brutu,
cadhóciu,
mugosu
Modi di dire
csn:
èssere n. de pecados = chi no tenet pecados, chentza gàrrigos de cusséntzia; èssere n. de fizos = no tènniri fillus nudha; paris n. = logu aici bonu chi no dhoi at nudha de podi fai arrúiri; triballu n. = chi no dhoi at de s'imbrutai; dinari n. = guadàngiu, dinai de contai e bastat, a billetus, foras totu is ispesas, fintzas guadangiau cun pagu trabballu, sentz'e s'imbrutai; n. chei s'oro = fintzas luxenti de cantu est límpiu, netu meda
Frasi
su trigu como chi est purgadu e samunadu est netu ◊ sa robba neta cheret prantzada e remonida ◊ sa carrela est neta ca l'apo mundhada
2.
fizu nostru est netu de istravíscios e de giogos ◊ sos pecos chi apo no dent èssere medas, ma de su totu, tzertu, no so netu ◊ est mortu chin s'ànima neta de pecas ◊ nos cheret s'ànima neta de culpas e impuridade
3.
sos iscontriados trambucant a sole altu in su paris netu ◊ menzus chi serba carchi zoronada chi no a che bogare su dinari netu pro nos fàghere s'ozu ◊ su professore za est triballu netu, no est che a fàghere su pastore o su mastru de muru!
Traduzioni
Francese
propre,
pur
Inglese
clean
Spagnolo
limpio
Italiano
pulito,
lìmpido,
móndo,
scévro,
puro
Tedesco
sauber,
rein.
nídidu , agt: nítidu Definizione
chi si biet bene meda, craru craru, límpiu
Sinonimi e contrari
nidu* 1,
nódidu
/
ciaru
Traduzioni
Francese
propre
Inglese
clean and tidy
Spagnolo
nítido
Italiano
nìtido
Tedesco
klar,
rein.
nídu 1 , agt: niru,
nitu,
niu 1 Definizione
biancu e límpiu, nau meda coment'e unu gradu de su biancu; chi est chentza pecu, chentza difetu, fintzes vérgine
Sinonimi e contrari
càndhidu,
nídidu
Modi di dire
csn:
biancu n. = biancu che nie, càndhidu; èssiri a conca nida = iscucau, chentza pilos in conca, conchispilidu (nadu de mascru berbeghinu, chi est múdulu)
Frasi
ndhe falesit s'ae a bicu abbertu a si che leare s'anzonedha nida ◊ su pranu fut biancu niu de sa lughi, totu sa noti ◊ de lana calda e nida mandhade seberados fiochedhos ◊ sa luna est nida nida e ndhe lughet totu su frimmamentu ◊ fiat una picioca bella e nida che un'isprigu
2.
s'aera est nida che bòveda de mulinu in andhera
Terminologia scientifica
clr
Etimo
ltn.
nitidus
Traduzioni
Francese
immaculé,
nivéen
Inglese
snow-white
Spagnolo
níveo
Italiano
bianchìssimo,
nìveo,
càndido
Tedesco
schneeweiß,
rein.
schétu , agt: iscetu 1 Definizione
nau de una calidade, chi est totu cussa, chi dhu'est própriu totu; si narat fintzes coment'e avb.: própriu
Sinonimi e contrari
meru,
sprigau
Frasi
balla ca innòi de bustinas non ci ndh'at: est suci schetu de àxina, custu! ◊ arràbiu, custu no est binu: est axedu schetu!
2.
no fait schetu a si ponni in sociedadi cun is prepotentis
Etimo
itl.
schietto
Traduzioni
Francese
pur
Inglese
pure
Spagnolo
puro,
genuino
Italiano
prètto,
puro
Tedesco
echt,
rein.