Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

annidài, annidàre , vrb: annitare, nidare 1 Definitzione fàere netu, límpiu, biancu nidu, fintzes lisu / fai s'annida annida a ccn. = carinnare Sinònimos e contràrios allimpiare | ctr. acadhotzai, imbratare, recòghere 2. su casu si annidat cun sa pranta de sa manu, fendidhu ◊ potzu andai a dhi fai s'annida annida, a dhi donai unu basidedhu a pobidha mia?(M.Simbula) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre net Ingresu to make snow-white Ispagnolu limpiar, hacer cándido Italianu rèndere càndido, pulito Tedescu rein machen.

bísidu , agt Definitzione chi est deasi craru de si pàrrere própriu bene, de pàrrere beru Frases sas fotografias sunt essidas bísidas ◊ mi est bénnidu unu sonnu bísidu bísidu ◊ eo s'iscena, bísida e cumprida, tale e cale sighida a passu passu dae comintzu finas a s'acabbu, est comente l'aere in ojos bida (A.Dettori) Tradutziones Frantzesu propre, limpide, net Ingresu clean and tidy Ispagnolu nítido Italianu nìtido Tedescu klar, rein.

límpidu , agt, nm: límpiu Definitzione chi est netu; pane carasau (lentu), pane de trigu fatu cun s'iscete: su límpidu (pane lentu, cotu ebbia, de fresa) si torrat a su forru po dh'assare o arridare Sinònimos e contràrios lígiu 1, netu / síncaru / pódhine | ctr. brutu Maneras de nàrrere csn: ciurpu, surdu, macu límpiu = tzegu, surdu, macu deretu, deunudotu; assuconau límpiu = arrabiau, assuconadu meda; faidha a sa límpia = furare, trampare, fàghere male in lestresa e cun trassa; bistirisí a límpiu = tramunàresi, bestíresi cun robba neta e noa; segai a sa límpia = totu a unu corpu; farina límpia = scèti; l. che papu de méndula = netu netu Frases portat una camisa noa e límpia ◊ est límpiu che s'oro ◊ si s'ocru tuo est límpidu, totu est lampante! ◊ su celu est límpiu e istedhau ◊ dhoi fiat unu fuedhu malu a cumprèndiri, pagu límpiu ◊ si fiat amorada de Chichitu, ferta a s'orvidada de un'amori límpiu (F.Pilloni) 2. inibe límpidu, grucuzone, casu, sartitza e durches ◊ at preparatu sas istacas prenas de límpidu e de ogliatzu (G.Albergoni)◊ po sos teracos be fit su chiarzu e s’ordatu, po sos meres su límpidu 3. dhus bínciu a solu e a manu límpia ◊ nau ca ses macu límpiu, tui! ◊ seu ciurpa límpia: no nci biu nudha! ◊ chi dhu cassat, su crucúciu, ndi dhi segat sa conca a límpiu ◊ fàula límpia, custa! ◊ immui mi bistu a límpiu po andai a crésia ◊ apo fatu unu bisu légiu… mi ndhe soe scidada assuconada límpia! Sambenados e Provèrbios smb: Limpiu Ètimu ltn. limpidus Tradutziones Frantzesu propre Ingresu clean, clear Ispagnolu limpio Italianu pulito, tèrso, lìmpido Tedescu sauber, rein.

méru , agt Definitzione calidade chi si narat prus che àteru de unos cantu colores (ruju, grogu, biaitu, birde, canu meru) in su sensu de càrrigu, totu de un'andhare / vinu m. = binu solu, chentza aciunta de abba Sinònimos e contràrios schetu Frases su sàmbene piús meru mi che depo bogare dai venas, deo! ◊ su binu totu est aghedu meru e luchetadu! ◊ est una note mera ◊ sa limba chi impitas no est sardu meru in dogni puntu Ètimu ltn. merus Tradutziones Frantzesu pur Ingresu pure Ispagnolu puro, vivo Italianu schiètto, puro Tedescu echt, rein, unvermischt, pur.

nétu , agt Definitzione chi no portat malesa, muga, brutore, àliga; nau de su fàere, de sa cusciéntzia, chi no tenet pecos, cosas de si pentire, vítzios, fatas malas de si fàere perdonare Sinònimos e contràrios lígiu 1, límpidu / onestu | ctr. brutu, cadhóciu, mugosu Maneras de nàrrere csn: èssere n. de pecados = chi no tenet pecados, chentza gàrrigos de cusséntzia; èssere n. de fizos = no tènniri fillus nudha; paris n. = logu aici bonu chi no dhoi at nudha de podi fai arrúiri; triballu n. = chi no dhoi at de s'imbrutai; dinari n. = guadàngiu, dinai de contai e bastat, a billetus, foras totu is ispesas, fintzas guadangiau cun pagu trabballu, sentz'e s'imbrutai; n. chei s'oro = fintzas luxenti de cantu est límpiu, netu meda Frases su trigu como chi est purgadu e samunadu est netu ◊ sa robba neta cheret prantzada e remonida ◊ sa carrela est neta ca l'apo mundhada 2. fizu nostru est netu de istravíscios e de giogos ◊ sos pecos chi apo no dent èssere medas, ma de su totu, tzertu, no so netu ◊ est mortu chin s'ànima neta de pecas ◊ nos cheret s'ànima neta de culpas e impuridade 3. sos iscontriados trambucant a sole altu in su paris netu ◊ menzus chi serba carchi zoronada chi no a che bogare su dinari netu pro nos fàghere s'ozu ◊ su professore za est triballu netu, no est che a fàghere su pastore o su mastru de muru! Tradutziones Frantzesu propre, pur Ingresu clean Ispagnolu limpio Italianu pulito, lìmpido, móndo, scévro, puro Tedescu sauber, rein.

nídidu , agt: nítidu Definitzione chi si biet bene meda, craru craru, límpiu Sinònimos e contràrios nidu* 1, nódidu / ciaru Tradutziones Frantzesu propre Ingresu clean and tidy Ispagnolu nítido Italianu nìtido Tedescu klar, rein.

nídu 1 , agt: niru, nitu, niu 1 Definitzione biancu e límpiu, nau meda coment'e unu gradu de su biancu; chi est chentza pecu, chentza difetu, fintzes vérgine Sinònimos e contràrios càndhidu, nídidu Maneras de nàrrere csn: biancu n. = biancu che nie, càndhidu; èssiri a conca nida = iscucau, chentza pilos in conca, conchispilidu (nadu de mascru berbeghinu, chi est múdulu) Frases ndhe falesit s'ae a bicu abbertu a si che leare s'anzonedha nida ◊ su pranu fut biancu niu de sa lughi, totu sa noti ◊ de lana calda e nida mandhade seberados fiochedhos ◊ sa luna est nida nida e ndhe lughet totu su frimmamentu ◊ fiat una picioca bella e nida che un'isprigu 2. s'aera est nida che bòveda de mulinu in andhera Terminologia iscientìfica clr Ètimu ltn. nitidus Tradutziones Frantzesu immaculé, nivéen Ingresu snow-white Ispagnolu níveo Italianu bianchìssimo, nìveo, càndido Tedescu schneeweiß, rein.

schétu , agt: iscetu 1 Definitzione nau de una calidade, chi est totu cussa, chi dhu'est própriu totu; si narat fintzes coment'e avb.: própriu Sinònimos e contràrios meru, sprigau Frases balla ca innòi de bustinas non ci ndh'at: est suci schetu de àxina, custu! ◊ arràbiu, custu no est binu: est axedu schetu! 2. no fait schetu a si ponni in sociedadi cun is prepotentis Ètimu itl. schietto Tradutziones Frantzesu pur Ingresu pure Ispagnolu puro, genuino Italianu prètto, puro Tedescu echt, rein.