Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ispighíre , vrb Definitzione bogare o fàere s'ispiga, nau de unas cantu erbas e laores Sinònimos e contràrios iscabidhai, iscabissare, ispicare* Tradutziones Frantzesu épier, monter en épi Ingresu to glean Ispagnolu espigar Italianu spigare Tedescu Ähren aussetzen.

istizàre , vrb Definitzione bogare, segare o fàere calecuna cosa a tirighedhas fines, istacare is silibbas de sa conca de s'àgiu; fintzes arrasigare, istidhigare Sinònimos e contràrios afitai 2. fit istizendhe su fundhu brujadu de su labiolu cun d-una moneda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire en tranches minces Ingresu to cut in slight slices Ispagnolu cortar en tajadas finas Italianu ridurre in fétte sottili Tedescu in Scheiben schneiden.

istranzàre , vrb: strangiai Definitzione andhare a logu angenu, fàere s'istràngiu, andhare a foraidha; bogare a logu istràngiu (nau de animale, istesiare de sa chedha); arrecire s'istràngiu Sinònimos e contràrios essire / allargai, stratallai / stagiai / acasagiai Frases cussu est in bidha nostra istranzendhe ◊ in Sardigna sa gianna est sempre abberta pro sos chi ant sa fortuna de che istranzare ◊ amus istranzadu in sa Luna cun su coro imberriadu de iscàscios ◊ unu mese intreu b'istranzei 2. sempri bírdia cun sa genti tua, as istrangiau medas fillus peri su mundhu 3. si est afetzionada a chie l'at istranzada ◊ sa zente fit cuntenta ca in terrinu sou aiat istranzadu unu santu ◊ sunt totu impedinados de nos istranzare Tradutziones Frantzesu aller en villégiature, loger Ingresu to spend one's holiday, to take in Ispagnolu irse de vacaciones, hospedar Italianu villeggiare, ospitare Tedescu seinen Urlaub verbringen, Gastfreundschaft gewähren.

istratziolàre, istratzolàre , vrb: istratzulare, straciulai Definitzione iscorriare s'orrobba, segare su bestimentu a iscórriu, a tiradura; fintzes pigare tirandho a cropu, de mala manera Sinònimos e contràrios ischirriolai, isterriolare, iscorriai, minutzare Frases s'at istratzoladu sas vestes de su dispiachere 2. tristu e niedhu disisperu bos istràtzulat su coro Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réduire en lambeaux Ingresu to tearto shreds (in) Ispagnolu desgarrar Italianu sbrandellare Tedescu zerfetzen.

lajóu , nm Definitzione istrégiu de terra Sinònimos e contràrios terràglia Tradutziones Frantzesu objet, récipient en terre cuite Ingresu handmade terracotta Ispagnolu objeto de barro cocido Italianu manufatto di tèrra còtta Tedescu Gegestand aus Steingut.

launèdhas , nf pl: leonedhas, leunedhas, lionedhas, liunedhas Definitzione genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu Sinònimos e contràrios bísonas, bisones, bísosas, cannas, trubedhas / grima Frases sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas 2. zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada Terminologia iscientìfica sjl Ètimu ltn. ligulella Tradutziones Frantzesu instrument de musique à vent sard, à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air Ingresu launedhas (typical reed-pipe of Sardinia) Ispagnolu instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña Italianu spècie di zampógna tìpica sarda Tedescu sardische Hirtenflöte.

malacónciu , agt: malacontzu, malegontzu Definitzione chi est totu andhau male, béciu, tristu, chi istat male de salude, de carena, fintzes de àteru, nau de gente, de cosa Sinònimos e contràrios istraganau, sderessau / afradhocu, isambesciadu, isvanendhadu, malancinidu, malecumbinau, malefraganau, malibigau | ctr. folte, nobu, sanu Frases cantu murrunzu pro una cassiedha malegontza: si che l'aias frundhida!…◊ fit malegontzu in tota sa carena Tradutziones Frantzesu en mauvais état, en piteux état Ingresu battered Ispagnolu maltrecho, malparado Italianu malcóncio Tedescu zerrüttet.

maltràtu , agt, nm: malutratu, matratu Definitzione prus che àteru nau de ccn., chi est fintzes légiu de bisura a fortza de istare male o de dhu tratare male, chi si biet a sa bisura chi at sufriu o est sufrindho meda; nau de cosa, chi est malacòncia, andada male; su maletratare Sinònimos e contràrios atrasatadu, ispitiu, issiminziu, istrimuzidu, mabagrabiu, stravaciau / matratamentu Frases tres ndh'incontrat malancinidos e gai maltratos chi pariat zente essindhe dae sa presone ◊ sa zente maltrata patindhe meda creschiat sa vida ◊ ses de persone maltrata ◊ nàrami ite as àpidu, Antioga, totu aggruncida e maltrata! ◊ zughes sa carena matrata pro cantu ses patindhe 3. pro ti dare maltratu, no t'iscrio! (Moretti)◊ cantu malutratu l'apo fatu a muzere mia!…◊ a imperriotu mi dh'ia cicida: a su maltratu chi teniat de mei sa madriola si fut aortida Tradutziones Frantzesu fané, mal en point, affaibli Ingresu run down Ispagnolu maltrecho Italianu sciupato, deperito Tedescu abgezehrt, heruntergekommen, beschädigt, verdorben.

mascaràre , vrb: ammascherai, mascherai Definitzione bistire a màscara, pònnere sa faciola prus che àteru po ispàssiu Sinònimos e contràrios carotare, trusare Frases che sunt mascarendhe, sunt essidos a sos ballos ◊ a bi mascarades ocannu? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu masquer, se masquer, se déguiser en (travestirsi da) Ingresu to mask Ispagnolu disfrazarse Italianu mascherare Tedescu maskieren, verkleidern.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definitzione pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Sinònimos e contràrios lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Frases a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Tradutziones Frantzesu mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne Ingresu to beg, to be in shortage Ispagnolu mendigar, vivir en la estrechez Italianu mendicare, èssere in ristrettézze Tedescu betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mesumésu , avb Definitzione in mesu giustu giustu Sinònimos e contràrios perraberra Frases si est fadhidu mesumesu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en plein Ingresu completely Ispagnolu de lleno Italianu in pièno Tedescu mitten.

musicài , vrb: musicare Definitzione cumpònnere o iscríere sa música; andhare a cantare sa serenada a is bagadias, sonare a tzarachia po festas, cójuas e àteru 2. is giòvunus funt essius a musicai is piciocas Tradutziones Frantzesu mettre en musique Ingresu to set to music Ispagnolu poner en música Italianu musicare Tedescu in Musik setzen (um), vertonen.

mustiósu , agt: mustosu Definitzione nau de àghina, chi portat o faet mustu meda Sinònimos e contràrios binosu Frases sa ua mustiosa rendhet meda a binu ◊ sa ua sèbera est bella a manigare, ma pagu mustiosa Tradutziones Frantzesu riche en moût Ingresu juicy Ispagnolu rico de mosto Italianu mostóso Tedescu mostreich.

nce, nche, nchi, nci , avb: che* Definitzione avb. chi inditat logu, no sèmpere reale, de una manera pagu precisa, logu indefiniu (foras candho prus ainnanti si narat su foedhu chi inditat custu logu), e prus che àteru giaet un'idea de istesióngiu de ue unu est (o si narat pentzandho a logu atesu de ue unu est) ma podet inditare fintzes acostimentu: s'impreat istacau de su vrb. si est postu innanti, totu a unu cun su vrb. si est nau apustis (e cun prn. puru): bògache custa cosa!, toca, istesianci!, bessinci!, fuliancedhu!, bogancedhu!, ponincedhu!, ghetancedhu!, leachelu!, remonichelu!, picaenchelu!, vatunchelu!, essimichelu, fulliadechedhu!, enclíticu, nau che unícu foedhu cun sa forma verbale Sinònimos e contràrios ci / bi, ince Frases nemos cheret andhare a nche batire sa botza ◊ cracu a perda a sa craba chi si nchi istésiat ◊ cumenti as fatu a nce dhu fai istrebedhai, su cani? ◊ oe nce funt is sindacaos ci nosi axudant ◊ sa bitella ti nce dha podes leare! ◊ si nche fit sichia a irfungudare ◊ su gurutu est astrintu ma nche colas ◊ - A si podet? a che sezis? ◊ nci fúliu is carramatzinas ◊ pentzanci e apustis mi arrispundis! ◊ si depeis essiri, esseidenci! ◊ seu intrada a cudha domu ponendidenchi su nasu torra 2. dennantis a nce pònnere in marina a pè ince boliat peri coràgiu ◊ deo nce pogno sa matessi ispesa ◊ inoghe che cherias tue! ◊ che so essidu in Bono a cumandhu ◊ su pani ponincedhu in sa mesa ◊ e ita nci negótziat innòi? ◊ cussus piscixedhus no abetu prus po nce dhus papai: tengu fàmini! Tradutziones Frantzesu y, là, en Ingresu there (here) Ispagnolu aquí, acá, en este lugar, allá, allí, en ese lugar Italianu ce, ci, ne (avv. di luogo) Tedescu dort, dorthin, hier, da, hierher, da durch, von.

óbiga, óbighe , nf, nm: ópica, ópiche, ópicu, úpigu Definitzione arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu Sinònimos e contràrios arraciallu, arretza, filau, ganghiledhu, trotiadore / ghelea, giogada Maneras de nàrrere csn: fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente) Frases fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche 2. si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu filet de pêche en forme de sac Ingresu sack net Ispagnolu red en forma de saco Italianu réte a sacco Tedescu sackförmiges Netz.

obretàre , vrb: orbetai, orovetai, orvetai, ovretare Definitzione istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu Sinònimos e contràrios aorutai, iscocai, oretare, punterare, selentare, selvare / orulare 1 Frases s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus 2. portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en vedette, guetter, suivre Ingresu to be on the lookout, to spy, to tail Ispagnolu atalayar, acechar Italianu stare in vedétta, spiare, pedinare Tedescu Posten stehen, ausspionieren, bespitzeln.

odrinài , vrb: ordinai, ordinare Definitzione pònnere in assentu, bene, in órdine, in régula, a régula; giare órdines, cumandhos, cosas a fàere; dimandhare cosa a comporare, cosa chi mandhant de aterue / ordinare sas vinzas = marrai, tzapare sas binzas; ordinare sas ortalíscias = surcare sos ortos pro los prenare Sinònimos e contràrios assantai / pertzetare 2. custas meighinas mi las at ordinadas su dutore 3. amus ordinadu robba a nos fàghere bestimenta Ètimu ltn. ordinare Tradutziones Frantzesu mettre en ordre, prescrire Ingresu to order Ispagnolu ordenar, mandar Italianu ordinare, prescrìvere, richièdere Tedescu ordnen, in Ordnung bringen, befehlen, verschreiben, bestellen.

oraría , nf: oreria Definitzione prendhas, òperas de òru trebballau Frases a ndhe zughet de oraria, cussa fémina!…◊ in cussa butega bendhent oraria ◊ sa meri fiat una de is prus arricas, teniat terrenus, bestiàmini e oreria Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bijoux en or Ingresu gold jewels Ispagnolu joyería Italianu gioièlli d'òro, gli òri Tedescu goldene Schmuckstücke.

paltíre , vrb: paltzire, parsiri, partire, partziri, pracire, pratziri, pretziri Definitzione segare cosa, orrugare in partes, fàere ccn. cosa in partes oguales, su si ndhe pigare donniunu sa parte cosa sua / pratziri in (duus, dexi, e aici) Sinònimos e contràrios addesumare, cumpaltire, dividire, iscomunare, ispartzire, isperrai Frases sunt pensendhe a paltzire sos benes ◊ tue de pane aias una perra e lu partias a mannu e minore (G.A.Sau)◊ ant iscorjau s'animale, l'ant fatu a cantos e partiu a sos connoschentes ◊ at pigau su pani cun is manus, dh'at fatu a arrogus e si dhus at pretziu ◊ sa terra sarda si dh'ant pratzia: a nosu s'est abarrada sa boxi de sa carri segada ◊ su babbu at partidu sos benes suos a sos fizos ◊ innanti fimus a cumone e posca amus partidu ◊ us pipius comente dhus ais parsius? 2. sciadadedha!… ca gei no dh'at a èssi pretziu su coru! Sambenados e Provèrbios prb: buconi pretziu, s'àngelu si dhoi setzit ◊ su malu partire faghet sa zente ojana Ètimu ltn. partire Tradutziones Frantzesu diviser en parties égales Ingresu to split up Ispagnolu repartir Italianu ripartire, divìdere in parti uguali Tedescu teilen, aufteilen.

paristàntu , avb: perintantu, peristantu, prestante 1 Definitzione in su matessi tempus chi… / in su p. = sughestantu Sinònimos e contràrios impeltantu, intere, intertantu, istantonis, pestantu, sughestantu Frases perintantu fit preparendhe una tana acurtzu a sa sua ◊ peristantu, nois sighimus sa tràstama in su caminu sinnadu ◊ deo bos iseto e peristantu filo e tesso 2. in su prestante, paritzos comintzant a s'irmalaidare ◊ in su prestante fint crómpitos a su cuile Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en même temps Ingresu meanwhile Ispagnolu mientras, mientras tanto, entretanto Italianu intanto Tedescu inzwischen.

«« Torra a chircare