addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti,
addainnantis,
addananti,
addenanti,
addiannantis,
adenantis,
daenante Definitzione
logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito
Sinònimos e contràrios
ananti
/
innantis
| ctr.
addaesegus,
aissegus,
incuadas
Frases
candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos
2.
abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu!
3.
custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en avant,
avant
Ingresu
ahead
Ispagnolu
adelante
Italianu
avanti
Tedescu
vorn,
später (Adv.),
vor (Präp.).
aggangrenadúra , nf Definitzione
su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu
Sinònimos e contràrios
cangrena
/
cancaramentu
Terminologia iscientìfica
mld
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gangrène,
rigidité
Ingresu
gangrene,
stiffness deriving from an excess of cold
Ispagnolu
gangrena,
entumecimiento
Italianu
cancrèna,
rigidità articolare da fréddo
Tedescu
Brand,
vor Kälte gestarrte Gelenke.
alloloinài , vrb Sinònimos e contràrios
atolondrai
Tradutziones
Frantzesu
monter à la tête,
étourdir
Ingresu
to befuddle,
to stun by sleep,
by sun
Ispagnolu
aturdir el vino,
el sueño,
el sol
Italianu
stordire col vino,
dal sónno,
dal sóle
Tedescu
durch Wein,
vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.
alluscài , vrb: alluscare Definitzione
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Sinònimos e contràrios
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Frases
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
aveugler
Ingresu
to blind
Ispagnolu
cegar (una pasión)
Italianu
allampare,
accecare per passióne amorósa
Tedescu
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.
anànti , avb, prep, nm: aranti,
anati Definitzione
sa bandha o su logu a ue si abbàidat
Sinònimos e contràrios
ainnanti,
anta,
daenante,
dessananti
| ctr.
addaisegus,
aissegus,
apabas
Maneras de nàrrere
csn:
ananti miu (mia), tuu (tua), suu (sua), insoru = in dainanti meu, tou, sou, issoro; pannu o pedhi de a. = zenia de fardita chi sos ómines si ponent intrada in trugu pro fàghere triballos a manera de no s'imbrutare
Frases
depeus castiai apabas puru e no aranti isceti! ◊ fut sétziu in d-una mesa pagu firma cun totu is paperis ananti ◊ at ghetau is manus ananti po no arrui a faci in terra ◊ mancu mi saludis si ti passu ananti!
2.
abarru cun bosatrus ananti de fogu ◊ is arrúndilis funt ananti de is fentanas ◊ sa cora passat aranti de s'enna mia! ◊ is pópulus de sa Terra s'ingenugant ananti bostu
3.
essiminci de s'aranti e no nci torrist! ◊ baidinci de aranti miu! ◊ baidindi de s'ananti mia!
Tradutziones
Frantzesu
devant
Ingresu
ahead
Ispagnolu
delante
Italianu
dinanzi,
davanti
Tedescu
vorn,
vor,
gegenüber,
Vorderteil.
antiànnu , avb: antziannu Definitzione
como duos annos, s'annu innanti de s'úrtimu annu passau
Terminologia iscientìfica
tpc
Ètimu
ltn.
anteannum
Tradutziones
Frantzesu
il y a deux ans
Ingresu
two years ago
Ispagnolu
hace dos años,
anteantaño
Italianu
due anni fa
Tedescu
vor zwei Jahren.
assímas , avb Definitzione
prus a totu
Sinònimos e contràrios
mascamente,
prusatotu
Frases
assimas a mengianu dhi fait mali a is gangas, si abbóxinat
Tradutziones
Frantzesu
spécialement
Ingresu
especially
Ispagnolu
sobre todo
Italianu
specialménte,
soprattutto
Tedescu
vor allem.
bòmbere , vrb Definitzione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu
Sinònimos e contràrios
arrevesciai,
bombare,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
/
marigai
Frases
est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu
2.
como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru!
3.
addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia!
Ètimu
ltn.
vomere
Tradutziones
Frantzesu
vomir,
avoir du dégoût pour…
Ingresu
to vomit,
to loathe sthg
Ispagnolu
vomitar
Italianu
vomitare,
avére qlc. a nàusea
Tedescu
brechen,
vor etwas Ekel empfinden.
cantazàre , vrb Sinònimos e contràrios
mulmutare
Tradutziones
Frantzesu
chantonner
Ingresu
to chant
Ispagnolu
tararear
Italianu
cantilenare
Tedescu
eintönig vor sich hinsingen.
dàe , prep: dai,
dea 1 Definitzione
foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi…
Sinònimos e contràrios
de
Frases
istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras!
2.
dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha!
3.
a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu?
4.
est mortu dai su dispiaghere
Ètimu
ltn.
de ab
Tradutziones
Frantzesu
de
Ingresu
to,
from
Ispagnolu
de
Italianu
da
Tedescu
von,
aus,
vor.
daenànte, daennàntis , avb, prep, nm: addaenanti,
dainanti,
dainnantis,
danantis,
denante,
denanti,
denantis,
diannanti,
dienanti Definitzione
sa bandha a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; s'impreat fintzes coment’e númene, sa parte a cara a ue si abbàidat / a daennantis meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro, o fintzes danantis mia, tua, sua = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu e gai; in dainanti meu = ananti a mimi, ananti miu
Sinònimos e contràrios
ainnanti,
ananti
| ctr.
daesecus
Frases
unu lèpore currenne mi colat in daennantis ◊ apenas si l'at bidu denante si l'at abbratzadu ◊ sa zente chi est denante intendhet totu ◊ so a diannanti tou
2.
azis bidu cantu est denanti bostru sutzedidu? ◊ su fizu si est postu daenante a su babbu ◊ issu, istratzulau e brutu, si est ergunzau in dienanti de cudha pipia bene mudada (S.Carta)◊ l'isco ca l'at nadu in dainanti meu ◊ non vos depides acucare in dainnantis issoro!◊ at postu totu a diannanti sou
3.
sas ancas de dainanti de un'animale, sa rodas de dainanti de una màchina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devant
Ingresu
in front (of),
front
Ispagnolu
delante
Italianu
davanti
Tedescu
vorn,
gegenüber,
vor.
dinnànti, dinnàntis , avb Definitzione
die innanti, die prima de una calesiògiat die, ma mescamente sa die innanti de gianteris, torrandho agoa cun is dies, tres a oe, chentza de contare oe: oe, deris, gianteris, dinnanti / dinnantis ariseru = gianteris
Sinònimos e contràrios
| ctr.
barigadu
Frases
sos pisedhos sunt torrados a zogare prus inganidos de su dinnanti
2.
in su giornali de dinnantis ariseru un'articulista at nau chi innòi cantànt is cantantis mannus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
il y a trois jours
Ingresu
three days ago
Ispagnolu
hace tres días
Italianu
tre giórni fà
Tedescu
vor drei Tage.
frusitài , vrb Definitzione
istare a frusitu
Sinònimos e contràrios
afruschiare,
fruscidare,
frusiai,
muizare,
sulietai,
sulitai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
siffloter
Ingresu
to whistle
Ispagnolu
silbar
Italianu
fischiettare
Tedescu
vor sich hin pfeifen.
innànte, innànti , avb, prep: innantis,
innatis,
nantis Definitzione
tempus (o fintzes tretu, logu) antibitzau, prus avantzau a cufrontu de un'àteru: si narat fintzes in su sensu de prus importu
Sinònimos e contràrios
dinnantis,
ennantis
| ctr.
posca
Maneras de nàrrere
csn:
est i., est bénnidu i. meu (e miu), tou (e tuu), sou (e suu), nostru, bostru, issoro; èssere innantis (nadu de ccs. cosa) = àere prus importu, tocare o àere diritu a carchi cosa
Frases
innantis at triballadu e poscas si est pasadu ◊ de como innantis faghimus menzus ◊ ant fatu totu sa die innantis ◊ sa terra si li fit abberta innantis lassèndhelu in s'oru de un'ispéntumu ◊ bi so innantis deo: como tocat a mie a intrare a su dutore ca fia inoghe a candho ses bénnidu tue!
2.
dies innantis de oe za l'ischias chi no tenias ne bene e ne zente ◊ àteros innantis miu che sont rutos in sa pradera! ◊ mandho innanti de a tie su missu meu pro ammanitzare s'istrada addananti tou ◊ sa terra bi fut innanti nostru
3.
in su mentras chi isse fit ghindhadu insegus, sa vida aiat sighidu a andhare a innantis ◊ como istúdia, no est innantis a zogare! ◊ bae a fàghere sa faina, bae, no est innantis a ti ch'essire a ziru!
4.
beni e azua inoghe, no est innanti a ti sere a lèzere su giornale! ◊ pro su mannu, su triballu est innanti de su zogu!
Ètimu
ltn.
in ante
Tradutziones
Frantzesu
avant
Ingresu
before
Ispagnolu
antes
Italianu
prima
Tedescu
bevor,
vor.
iscrúfulu , nm Definitzione
su iscrufulare
Sinònimos e contràrios
cróchidu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éclatement d'une bagarre
Ingresu
burst of laughter
Ispagnolu
estallido de risa
Italianu
scòppio,
bòtto di risa
Tedescu
vor Lachen platzen.
mascamènte, mascamènti , avb: mascamenti,
mescalimente,
mescamente,
mescamenta,
mescomente Definitzione
prus che àteru, bolet nàrrere po su prus, su prus de is bortas
Sinònimos e contràrios
assimas,
mascas,
prusatotu
Frases
sos cadhos, sos boes, mescamente in s'istiu, si moent meda ca sa musca no los dassat in pasu ◊ no sunt totus de un'idea ebbia, mescalimente cudhos coturones chi ant preparadu sos binos noos
Tradutziones
Frantzesu
surtout,
spécialement
Ingresu
especially
Ispagnolu
sobre todo,
en especial
Italianu
soprattutto,
massimaménte,
specialménte
Tedescu
vor allem.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definitzione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinònimos e contràrios
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frases
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
crier de douleur
Ingresu
to howl with pain
Ispagnolu
gritar por el dolor
Italianu
urlare di dolóre
Tedescu
vor Schmerzen schreien.
pertzípu , avb: pretzipu Sinònimos e contràrios
assimas,
mascamente,
mesche,
prusatotu
Frases
in féminas no b'at it'e fidare, pertzipu in sas bajanas de como ◊ sa limba sarda est s'anedhu de unione tra totu sos sardos e pertzipu pro cudhos chi sunt disterrados ◊ su bantu pretzipu andhat a sos pisedhos chi bi ant postu aficu (A.Zoroddu)
Tradutziones
Frantzesu
spécialement
Ingresu
especially
Ispagnolu
especialmente
Italianu
specialménte
Tedescu
insbesondere,
vor allem,
hauptsächlich.
prusatótu, pruscatótu, pruschetótu , avb Definitzione
prus a totu, che totu: prus chi no po àteru
Sinònimos e contràrios
assimas,
mascamente,
mesche,
pertzipu
Tradutziones
Frantzesu
surtout
Ingresu
above all
Ispagnolu
sobre todo
Italianu
soprattutto
Tedescu
vor allem,
über alles,
insbesondere.