addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti,
addainnantis,
addananti,
addenanti,
addiannantis,
adenantis,
daenante Definizione
logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito
Sinonimi e contrari
ananti
/
innantis
| ctr.
addaesegus,
aissegus,
incuadas
Frasi
candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos
2.
abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu!
3.
custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en avant,
avant
Inglese
ahead
Spagnolo
adelante
Italiano
avanti
Tedesco
vorn,
später (Adv.),
vor (Präp.).
aggangrenadúra , nf Definizione
su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu
Sinonimi e contrari
cangrena
/
cancaramentu
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gangrène,
rigidité
Inglese
gangrene,
stiffness deriving from an excess of cold
Spagnolo
gangrena,
entumecimiento
Italiano
cancrèna,
rigidità articolare da fréddo
Tedesco
Brand,
vor Kälte gestarrte Gelenke.
alloloinài , vrb Sinonimi e contrari
atolondrai
Traduzioni
Francese
monter à la tête,
étourdir
Inglese
to befuddle,
to stun by sleep,
by sun
Spagnolo
aturdir el vino,
el sueño,
el sol
Italiano
stordire col vino,
dal sónno,
dal sóle
Tedesco
durch Wein,
vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.
alluscài , vrb: alluscare Definizione
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Sinonimi e contrari
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Frasi
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
aveugler
Inglese
to blind
Spagnolo
cegar (una pasión)
Italiano
allampare,
accecare per passióne amorósa
Tedesco
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.
anànti , avb, prep, nm: aranti,
anati Definizione
sa bandha o su logu a ue si abbàidat
Sinonimi e contrari
ainnanti,
anta,
daenante,
dessananti
| ctr.
addaisegus,
aissegus,
apabas
Modi di dire
csn:
ananti miu (mia), tuu (tua), suu (sua), insoru = in dainanti meu, tou, sou, issoro; pannu o pedhi de a. = zenia de fardita chi sos ómines si ponent intrada in trugu pro fàghere triballos a manera de no s'imbrutare
Frasi
depeus castiai apabas puru e no aranti isceti! ◊ fut sétziu in d-una mesa pagu firma cun totu is paperis ananti ◊ at ghetau is manus ananti po no arrui a faci in terra ◊ mancu mi saludis si ti passu ananti!
2.
abarru cun bosatrus ananti de fogu ◊ is arrúndilis funt ananti de is fentanas ◊ sa cora passat aranti de s'enna mia! ◊ is pópulus de sa Terra s'ingenugant ananti bostu
3.
essiminci de s'aranti e no nci torrist! ◊ baidinci de aranti miu! ◊ baidindi de s'ananti mia!
Traduzioni
Francese
devant
Inglese
ahead
Spagnolo
delante
Italiano
dinanzi,
davanti
Tedesco
vorn,
vor,
gegenüber,
Vorderteil.
antiànnu , avb: antziannu Definizione
como duos annos, s'annu innanti de s'úrtimu annu passau
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
ltn.
anteannum
Traduzioni
Francese
il y a deux ans
Inglese
two years ago
Spagnolo
hace dos años,
anteantaño
Italiano
due anni fa
Tedesco
vor zwei Jahren.
assímas , avb Definizione
prus a totu
Sinonimi e contrari
mascamente,
prusatotu
Frasi
assimas a mengianu dhi fait mali a is gangas, si abbóxinat
Traduzioni
Francese
spécialement
Inglese
especially
Spagnolo
sobre todo
Italiano
specialménte,
soprattutto
Tedesco
vor allem.
bòmbere , vrb Definizione
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu
Sinonimi e contrari
arrevesciai,
bombare,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
/
marigai
Frasi
est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu
2.
como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru!
3.
addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia!
Etimo
ltn.
vomere
Traduzioni
Francese
vomir,
avoir du dégoût pour…
Inglese
to vomit,
to loathe sthg
Spagnolo
vomitar
Italiano
vomitare,
avére qlc. a nàusea
Tedesco
brechen,
vor etwas Ekel empfinden.
cantazàre , vrb Sinonimi e contrari
mulmutare
Traduzioni
Francese
chantonner
Inglese
to chant
Spagnolo
tararear
Italiano
cantilenare
Tedesco
eintönig vor sich hinsingen.
dàe , prep: dai,
dea 1 Definizione
foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi…
Sinonimi e contrari
de
Frasi
istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras!
2.
dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha!
3.
a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu?
4.
est mortu dai su dispiaghere
Etimo
ltn.
de ab
Traduzioni
Francese
de
Inglese
to,
from
Spagnolo
de
Italiano
da
Tedesco
von,
aus,
vor.
daenànte, daennàntis , avb, prep, nm: addaenanti,
dainanti,
dainnantis,
danantis,
denante,
denanti,
denantis,
diannanti,
dienanti Definizione
sa bandha a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; s'impreat fintzes coment’e númene, sa parte a cara a ue si abbàidat / a daennantis meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro, o fintzes danantis mia, tua, sua = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu e gai; in dainanti meu = ananti a mimi, ananti miu
Sinonimi e contrari
ainnanti,
ananti
| ctr.
daesecus
Frasi
unu lèpore currenne mi colat in daennantis ◊ apenas si l'at bidu denante si l'at abbratzadu ◊ sa zente chi est denante intendhet totu ◊ so a diannanti tou
2.
azis bidu cantu est denanti bostru sutzedidu? ◊ su fizu si est postu daenante a su babbu ◊ issu, istratzulau e brutu, si est ergunzau in dienanti de cudha pipia bene mudada (S.Carta)◊ l'isco ca l'at nadu in dainanti meu ◊ non vos depides acucare in dainnantis issoro!◊ at postu totu a diannanti sou
3.
sas ancas de dainanti de un'animale, sa rodas de dainanti de una màchina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devant
Inglese
in front (of),
front
Spagnolo
delante
Italiano
davanti
Tedesco
vorn,
gegenüber,
vor.
dinnànti, dinnàntis , avb Definizione
die innanti, die prima de una calesiògiat die, ma mescamente sa die innanti de gianteris, torrandho agoa cun is dies, tres a oe, chentza de contare oe: oe, deris, gianteris, dinnanti / dinnantis ariseru = gianteris
Sinonimi e contrari
| ctr.
barigadu
Frasi
sos pisedhos sunt torrados a zogare prus inganidos de su dinnanti
2.
in su giornali de dinnantis ariseru un'articulista at nau chi innòi cantànt is cantantis mannus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il y a trois jours
Inglese
three days ago
Spagnolo
hace tres días
Italiano
tre giórni fà
Tedesco
vor drei Tage.
frusitài , vrb Definizione
istare a frusitu
Sinonimi e contrari
afruschiare,
fruscidare,
frusiai,
muizare,
sulietai,
sulitai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
siffloter
Inglese
to whistle
Spagnolo
silbar
Italiano
fischiettare
Tedesco
vor sich hin pfeifen.
innànte, innànti , avb, prep: innantis,
innatis,
nantis Definizione
tempus (o fintzes tretu, logu) antibitzau, prus avantzau a cufrontu de un'àteru: si narat fintzes in su sensu de prus importu
Sinonimi e contrari
dinnantis,
ennantis
| ctr.
posca
Modi di dire
csn:
est i., est bénnidu i. meu (e miu), tou (e tuu), sou (e suu), nostru, bostru, issoro; èssere innantis (nadu de ccs. cosa) = àere prus importu, tocare o àere diritu a carchi cosa
Frasi
innantis at triballadu e poscas si est pasadu ◊ de como innantis faghimus menzus ◊ ant fatu totu sa die innantis ◊ sa terra si li fit abberta innantis lassèndhelu in s'oru de un'ispéntumu ◊ bi so innantis deo: como tocat a mie a intrare a su dutore ca fia inoghe a candho ses bénnidu tue!
2.
dies innantis de oe za l'ischias chi no tenias ne bene e ne zente ◊ àteros innantis miu che sont rutos in sa pradera! ◊ mandho innanti de a tie su missu meu pro ammanitzare s'istrada addananti tou ◊ sa terra bi fut innanti nostru
3.
in su mentras chi isse fit ghindhadu insegus, sa vida aiat sighidu a andhare a innantis ◊ como istúdia, no est innantis a zogare! ◊ bae a fàghere sa faina, bae, no est innantis a ti ch'essire a ziru!
4.
beni e azua inoghe, no est innanti a ti sere a lèzere su giornale! ◊ pro su mannu, su triballu est innanti de su zogu!
Etimo
ltn.
in ante
Traduzioni
Francese
avant
Inglese
before
Spagnolo
antes
Italiano
prima
Tedesco
bevor,
vor.
iscrúfulu , nm Definizione
su iscrufulare
Sinonimi e contrari
cróchidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éclatement d'une bagarre
Inglese
burst of laughter
Spagnolo
estallido de risa
Italiano
scòppio,
bòtto di risa
Tedesco
vor Lachen platzen.
mascamènte, mascamènti , avb: mascamenti,
mescalimente,
mescamente,
mescamenta,
mescomente Definizione
prus che àteru, bolet nàrrere po su prus, su prus de is bortas
Sinonimi e contrari
assimas,
mascas,
prusatotu
Frasi
sos cadhos, sos boes, mescamente in s'istiu, si moent meda ca sa musca no los dassat in pasu ◊ no sunt totus de un'idea ebbia, mescalimente cudhos coturones chi ant preparadu sos binos noos
Traduzioni
Francese
surtout,
spécialement
Inglese
especially
Spagnolo
sobre todo,
en especial
Italiano
soprattutto,
massimaménte,
specialménte
Tedesco
vor allem.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definizione
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Frasi
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crier de douleur
Inglese
to howl with pain
Spagnolo
gritar por el dolor
Italiano
urlare di dolóre
Tedesco
vor Schmerzen schreien.
pertzípu , avb: pretzipu Sinonimi e contrari
assimas,
mascamente,
mesche,
prusatotu
Frasi
in féminas no b'at it'e fidare, pertzipu in sas bajanas de como ◊ sa limba sarda est s'anedhu de unione tra totu sos sardos e pertzipu pro cudhos chi sunt disterrados ◊ su bantu pretzipu andhat a sos pisedhos chi bi ant postu aficu (A.Zoroddu)
Traduzioni
Francese
spécialement
Inglese
especially
Spagnolo
especialmente
Italiano
specialménte
Tedesco
insbesondere,
vor allem,
hauptsächlich.
prusatótu, pruscatótu, pruschetótu , avb Definizione
prus a totu, che totu: prus chi no po àteru
Sinonimi e contrari
assimas,
mascamente,
mesche,
pertzipu
Traduzioni
Francese
surtout
Inglese
above all
Spagnolo
sobre todo
Italiano
soprattutto
Tedesco
vor allem,
über alles,
insbesondere.