addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti,
addainnantis,
addananti,
addenanti,
addiannantis,
adenantis,
daenante Definizione
logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito
Sinonimi e contrari
ananti
/
innantis
| ctr.
addaesegus,
aissegus,
incuadas
Frasi
candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos
2.
abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu!
3.
custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en avant,
avant
Inglese
ahead
Spagnolo
adelante
Italiano
avanti
Tedesco
vorn,
später (Adv.),
vor (Präp.).
ainnànti, ainnàntis , avb Definizione
inditat logu a ue unu est abbaidandho; tempus antibitzau a paragone de un’àteru / leae ainnanti a ccn = antibitzaresiche, colarecheli prus addainanti
Sinonimi e contrari
ananti,
daenante
/
innante
| ctr.
apabas
/
apusti
Frasi
pensamentosu mi apunto in su caminu candho mi rujas ainnanti, pitzinna ◊ tui costumas ca ti bolis ainnantis in prus de unu divagu
2.
ainnanti mi ndi lassu segai su tzugu, po fai una cosa de aici! ◊ cussos funt assumancus chimbanta annos ainnanti nostu
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devant,
avant
Inglese
before
Spagnolo
delante,
antes
Italiano
davanti,
prima
Tedesco
vorn,
vorher.
àntes , prep: antis Sinonimi e contrari
prima
Frasi
antes de si fàchere iscuru su chelu fint dormendhe ◊ antis de rúghere mortu, cherrer dia chi sa voche mea de s'universu tochet donni vena chi si nutrit de amore e libbertade (T.Cherchi)
Etimo
ltn.
ante
Traduzioni
Francese
avant
Inglese
before
Spagnolo
antes
Italiano
prima
Tedesco
vorher.
antòras , avb Definizione
un'iscuta a como, pag'ora innanti
Sinonimi e contrari
comogomo,
issara,
tandhodandho
Frasi
gei no as a fai cumenti as fatu antoras cun s’ollu de rícinu?!
Traduzioni
Francese
juste avant,
je viens de…
Inglese
a short time ago
Spagnolo
hace poco
Italiano
poco fà
Tedesco
eben.
bàsciu 2 , cng Definizione
genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus
Sinonimi e contrari
innantis
Frasi
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu
2.
bàsciu de is otu no torrant a domu
Traduzioni
Francese
avant de… ne
Inglese
before ahead… not
Spagnolo
antes de… no a no ser que… no
Italiano
prima di… non,
se non… non
Tedesco
bevor…,
nicht.
innànte, innànti , avb, prep: innantis,
innatis,
nantis Definizione
tempus (o fintzes tretu, logu) antibitzau, prus avantzau a cufrontu de un'àteru: si narat fintzes in su sensu de prus importu
Sinonimi e contrari
dinnantis,
ennantis
| ctr.
posca
Modi di dire
csn:
est i., est bénnidu i. meu (e miu), tou (e tuu), sou (e suu), nostru, bostru, issoro; èssere innantis (nadu de ccs. cosa) = àere prus importu, tocare o àere diritu a carchi cosa
Frasi
innantis at triballadu e poscas si est pasadu ◊ de como innantis faghimus menzus ◊ ant fatu totu sa die innantis ◊ sa terra si li fit abberta innantis lassèndhelu in s'oru de un'ispéntumu ◊ bi so innantis deo: como tocat a mie a intrare a su dutore ca fia inoghe a candho ses bénnidu tue!
2.
dies innantis de oe za l'ischias chi no tenias ne bene e ne zente ◊ àteros innantis miu che sont rutos in sa pradera! ◊ mandho innanti de a tie su missu meu pro ammanitzare s'istrada addananti tou ◊ sa terra bi fut innanti nostru
3.
in su mentras chi isse fit ghindhadu insegus, sa vida aiat sighidu a andhare a innantis ◊ como istúdia, no est innantis a zogare! ◊ bae a fàghere sa faina, bae, no est innantis a ti ch'essire a ziru!
4.
beni e azua inoghe, no est innanti a ti sere a lèzere su giornale! ◊ pro su mannu, su triballu est innanti de su zogu!
Etimo
ltn.
in ante
Traduzioni
Francese
avant
Inglese
before
Spagnolo
antes
Italiano
prima
Tedesco
bevor,
vor.
príma 1 , avb, prep: primma 1,
primmu 1,
primu 1,
primus Definizione
ora o tempus innanti
Sinonimi e contrari
innanti,
premaria
| ctr.
acoa,
apustis,
posca
Modi di dire
csn:
prima meu, tou, sou, e gai, prima de a mie, de a tie, de isse = innanti meu, innanti tou, sou; èssere a chie faghet prima = fai a chini si acudit; a tota prima = a sas primas, su primu tempus, sas primas bortas; a primu = innantis; sa dí primu = sa die innantis
Frasi
a Pasca, cun sas préigas de sos seros primmu, si ammentat sa passione de Gesugristu ◊ apo cufessadu po no torrare a sa vida de primu ◊ cussu faghet prima a corpare chi no a li nàrrere sa cosa, a su pisedhu ◊ babbu e mamma funta torraus duas personas coment'e prima ◊ as a istai mellus de prima ◊ seu arribbau prima dèu ◊ su chi faedhat a primmu faghet sa cosa ◊ est torrau che primmu ◊ sa piciochedha est torrada sana comenti fut primus ◊ fia minoredhu candho a primmu mi ant batidu a innoghe
2.
primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ nois faghimus prima de a tie ◊ as connotu s'iscritura piús de vint'annos prima meu ◊ no ti che andhes prima de s'ora! ◊ issa si fut morta prima mera de issu ◊ un'ora primmu de iscurigare ◊ mai fit arrivida gai chito primu de tandho ◊ no ti l'apo nadu primmu de como ◊ move primmu chi ti che passet s'istajone! ◊ sa zente ch'est partida primu tou ◊ primu tuu est benida un'àtera picioca ◊ s'arveghe si ndh'est abbizada primu nostru de su tempus ◊ cudhus fiant arribbaus primu nostu a s'avantzamentu
3.
a tota prima, no ndhe cherfeit s'intesa
Etimo
ltn.
prima
Traduzioni
Francese
avant
Inglese
before
Spagnolo
antes
Italiano
prima
Tedesco
vorher,
früher,
zuvor,
erst,
zuerst.
primedótu , avb Definizione
innanti de totu, prima cosa, prus importante
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
avant tout
Inglese
first of all
Spagnolo
antes que nada
Italiano
anzitutto
Tedesco
zunächst.
trubàre , vrb: trubbare,
truvare,
turbare,
turvare Definizione
fàere andhare, apretare po andhare (nau pruschetotu po is animales, ma fintzes po gente pigada coment’e animales, chentza arrispetu); portare su bestiàmene de una pastura a s'àtera; fàere essire a pígiu sa fera in cassa, fintzes su pische po piscare, istesiare, fàere istesiare, fintzes solu andhare; prnl. afracai, su si betare cun fortza contra a ccn. a iscúdere, mossigare, atumbare, incorrare o fàere àteru de male; nau in cobertantza de s'ómine, de su mascu, cobèrrere; fintzes nàrrere o atuare una cosa a unu candho no dha faet po su pagu interessamentu
Sinonimi e contrari
sucai,
tzitziare
/
atramudai
/
afarcai,
agghegiare,
assurpire,
azachinare,
crazugai,
tzurricare
/
zúchere
Frasi
pastores, truvade sas berveghes! ◊ sos canes si sunt betados a sa tupa pro trubbare sa fera ◊ commo no turbas prus sos pecos dae Costera ◊ trubba s'àinu, fàghelu andhare impresse! ◊ turvaiat sos voes cun d-unu frúschiu chi ischiat isse ◊ su ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas
2.
o luna maca, a ube ses turbandhe?! ◊ trubba a dainanti: bae, no istes ispetendhe! ◊ trubbachelu su bestiàmine, no mi che collat s'olia!
3.
si li est trubbadu su trau e si no si fit fatu a bonu a si partare l'aiat mortu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas daghi ti faedho! ◊ si mi est trubbadu a m'iscúdere, ma candho at bidu sa lepa at furriadu!
Etimo
ltn.
turbare
Traduzioni
Francese
pousser,
conduire en avant
Inglese
to spur,
to conduct
Spagnolo
aguijonear,
ojear la caza
Italiano
stimolare,
far andare,
condurre avanti
Tedesco
antreiben,
anstacheln.