abbanàsu , nf Definizione su mucu isabbisabbi, pagu cagiau de pàrrere abba, chi bogat su nasu arremadiau Etimo srd. Traduzioni Francese coryza, écoulement nasal, rhume Inglese snot Spagnolo moco Italiano secrezióne nasale da raffreddóre Tedesco Nasenschleim.

abbandhàre , vrb: abbandhiare Definizione pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire) Sinonimi e contrari apaltare, assolae, chirrare | ctr. abbamare, amedhare, aunire Frasi pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche! Etimo srd. Traduzioni Francese mettre de coté, s'écarter Inglese to withdraw to put aside Spagnolo apartar, poner aparte Italiano métter da una parte, appartarsi, estraniarsi Tedesco zur Seite legen, sich zurückziehen.

aciólu , nm: aciou, anciou Definizione genia de púncia, prus che àteru curtza e a conca cucurúcia po imbullitare botinos, o fintzes longa po apicare cosa Sinonimi e contrari bullita, inciou, tzou* Modi di dire csn: no fait a ndi fai ni ferru e ni aciou, de unu = no fait a si ndi pònniri meri, faghet su chi li paret, no ponet mente; tocau de aciou = nadu de animale, chi l'ant tocadu sa carre bia cun su tzou ferrèndhelu (nadu de unu, chi andhat a istontonadas de s'imbriaghera) Frasi candu ghetu teulara dèu, seu sempri mellus de tui candu ponis aciolus a is butinus! ◊ mi parit de intendi in is ossus s'arruina de is acious ◊ immoi noxis che un'aciolu 2. sa ghitarra mia est apicada a s'aciolu 3. ses unu bribanti segau de cresci, no ndi potzu fai ni ferru e ni aciou! ◊ it'aciou nd'at fatu de cussa cristiana?! Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese broquette, semence Inglese tingle Spagnolo broca, clavo baladí Italiano bullétta, chiòdo da maniscalco Tedesco Zwecke, Hufnagel.

acíva , nf: atziva Definizione totu is trastos de una cojuada noa Sinonimi e contrari asciugàriu, pannamenta Frasi còmpora cantu cheres note e die: arrecadas, collanas e acivas Etimo srd. Traduzioni Francese trousseau de jeune fille Inglese trousseau Spagnolo ajuar, equipo Italiano corrèdo da spòsa Tedesco Aussteuer.

aggangrenadúra , nf Definizione su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu Sinonimi e contrari cangrena / cancaramentu Terminologia scientifica mld Etimo srd. Traduzioni Francese gangrène, rigidité Inglese gangrene, stiffness deriving from an excess of cold Spagnolo gangrena, entumecimiento Italiano cancrèna, rigidità articolare da fréddo Tedesco Brand, vor Kälte gestarrte Gelenke.

apaltàre , vrb: apartai, apartare, partare Definizione pònnere a una parte; su si giare o pònnere a una parte, su si cuare po sa giustítzia o àteru / a. unu pensamentu = bogaresiche un'idea dae conca Sinonimi e contrari abbandhare, coigiare / abbuare, aclisare, acuae, ammagare, apatai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, istichire, istugiai Frasi medas si sunt apartados e ti ant negadu provinas unu lughinzu! ◊ ahi cantu atesu mi seu apartau de bosu, Sennori! ◊ propongu de apartai dónnia perígulu de pecai ◊ no istes annuzada pro mi èssere pagu tempus apartadu ◊ ipèrradi una canna e tzoca, si sos iltrunellos si podent apaltare! ◊ cun signalis de tristesa sa Crésia apartat is fielis de is allirghias de su mundu 2. si est apartadu ca lu sunt chirchendhe sos carabbineris ◊ s'amante a ue si est apartada? Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese mettre de côté, se réfugier Inglese to put aside, to shelter Spagnolo apartar, refugiarse Italiano méttere da parte, accantonare, rifugiarsi Tedesco beiseitelegen, sich flüchten.

arrenulliósu , agt, nm Definizione chi o chie est de pagu contu Sinonimi e contrari burribburri, istrisintzu Frasi arrenulliosu, gei megas de ndi nai de cosa!…◊ ma càstia cust'arrenulliosu de piciochedhu!… Traduzioni Francese insignifiant Inglese insignificant Spagnolo insignificante Italiano insignificante, da nulla Tedesco unbedeutend.

bagnèra , nf: banniera Definizione bartza, o fintzes istrégiu mannu po fàere bagnu, po pigare cosa Sinonimi e contrari cardaja 2. immou portaus s'àxina a bagneras e su suci no si perdit ◊ apu postu sa cóciula in sa bagnera Terminologia scientifica stz Etimo spn. Traduzioni Francese baignoire Inglese bathtub Spagnolo bañera Italiano vasca da bagno Tedesco Badewanne.

ballòna , nf: balona Definizione tira de cosa, coment'e unu collu, chi si ponent is preides in su tzugu Sinonimi e contrari cuégliu Terminologia scientifica prdc Etimo ctl. balona Traduzioni Francese col romain Inglese clerical collar Spagnolo collarín, alzacuello, gorjal Italiano collare da prète Tedesco Kollar.

bolàdiga , nf, nm: bolàntiga, bulàdiga, bulàdigu Definizione arangixedhu arrúbiu, samucu de cogas, genia de matighedha a linna modhe, frutighedhu toscosu bonu fintzes po meighina Sinonimi e contrari sambinzu Terminologia scientifica mt, Euonymus europeus Etimo ltn. volaticus Traduzioni Francese bonnet de prêtre, bonnet carré Inglese priest cap Spagnolo bonetero Italiano berrétta da prète Tedesco Pfaffenhütchen.

boltédhu , nm: bultedhu, burtedhu 1, bustedhu, ortedhu Definizione aina po segare de pigare a una manu, impreau mescamente in coghina e in sa mesa: si narat fintzes a sa lepedha / min. bultedhutzu Sinonimi e contrari gortedhu*, leputzedhu, lipedhu / arrasoa Frasi cussu trau giughet sos corros che boltedhu! ◊ lassat istare canna chi fit seghendhe e bustedhos e si tucat a domo Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese couteau Inglese knife Spagnolo cuchillo Italiano coltèllo da tàvola Tedesco Tischmesser.

bragnócula , nm Traduzioni Francese un bon à rien Inglese a nobody Spagnolo hombre de nada Italiano uòmo da nulla Tedesco Null.

brúvera, brúvora, bruvúa, brúvula, brúvura, bruvúra , nf: búfura, búlvara, búlvera, búlvura, búrvera, burvura, búrvura, búvera, prúvara Definizione genia de pruine chi iscópiat, impreau po fàere isprosivos, cartúcias, minas Sinonimi e contrari dinamite, prúghera Modi di dire csn: culu de búlvera = nadu de unu, chi perdet luego sa passéssia, letranghigurtzu; andhare chei sa b., in b. = isparèssiri, andai a coment'e su fumu, in chentu e unu bículu; niedhu chei sa búlvera = píghidu; isparare a búlvara chi no tzocat = cadhigare Frasi cussa roca est tosta, ma sa brúvera za la chimentat! ◊ bolat che sa búlvara! ◊ si l'at manigadu sa búrvera ◊ si no bi at búfura in sa canna su fusile no isparat ◊ mi régulo ponindhe sa bruvura, dipendhet si s'orroca est precolatza o craca 2. fit unu corvu niedhu che a sa búlvera ◊ oi ses cumenti a sa bruvura: pigas fogu illuegus! Traduzioni Francese poudre Inglese gunpowder Spagnolo pólvora Italiano pólvere da sparo Tedesco Schießpulver.

caèta , nf: gaeta* Definizione genia de istrégiu de is muradores po pònnere impastu trebballandho Sinonimi e contrari gabbiassu Terminologia scientifica stz Traduzioni Francese taloche Inglese mortarboard Spagnolo bandeja, batea Italiano vassóio da muratóre Tedesco Aufziehbrett.

cannamèli , nf Definizione canna de tzúcuru, genia de canna druche bona po fàere una calidade de tzúcuru Terminologia scientifica rbl, Saccharum officinarum Etimo itl. cannamele Traduzioni Francese canne à sucre Inglese sugarcane Spagnolo caña de azucar Italiano canna da zùcchero Tedesco Zuckerrohr.

carriadòrgia, carriadòrza, carriadròxa , nf: carriatòglia, carricatorja, carrigadorja, carrigadroxa, garriatòglia Definizione de is pértigas de sa bide, sa chi si lassat fintzes prus longa po bogare prus frutu; calidade de àghina bianca / est peus de unu ciliru de cerri chi no acherrat mancu una carriadroxa = (nau de ccn.) est unu culivala, no aguantat su segretu Sinonimi e contrari barriadorza, cabidiana | ctr. codiana Frasi assumancus duas carriadroxas lassaisidhas a dónnia fundu Etimo srd. Traduzioni Francese sarment fructifère Inglese shoot Spagnolo sarmiento más largo para fruto Italiano tràlcio da frutto Tedesco Schößling.

cartíglia, cartíllia , nf: castíglia Definizione iscritu de comente unu preide podet cunfessare; fintzes is paperis po isposare Sinonimi e contrari prubbicatas 2. una giovunedha iat donau fuedhu a unu fiuru e enta pubblicau fintzas is cartíllias candu, totu a una borta, maca isbrigungira, dh'at lassau po un'àturu Cognomi e Proverbi smb: Castiglia Etimo ctl., spn. cartilla Traduzioni Francese licence de confesser Inglese confessor licence Spagnolo cartilla Italiano patènte da confessóre Tedesco Befugnis, die Beichte abzuhnemen.

castagnàrza , nf, nm: castanàgliu, castanàrgiu, castanarju, castanarzu, castangiàrgiu, castannanzu, castannarju, castannarzu, castanzàlgiu, castanzarzu, castenàgliu, castennàgliu, castennalzu, castennàrgiu, castennarzu, catannàgiu, costennàrgiu Definizione castannanzu mannu, iscoba màsciu, o màscina, e fintzes iscoba fémina: duas calidades de linna chi no faent tanti mannas, ma a cotzina grussa, bona po crabone e a fàere pipas, cun sa fògia pitichedhedha Sinonimi e contrari cantentarzu, ghidhostra, idhostra, salina 1, salinavémina, sechintrese, túfera Frasi rios e rosas intritziant tramas ismeraldinas de chercos e suèglios, lidones e castennàglios, ghiníperos e chessa Terminologia scientifica mt, Erica arborea, E. scoparia Etimo srd. Traduzioni Francese bruyère Inglese heather Spagnolo brezo Italiano èrica da ciòcco, scópa gentile Tedesco Besenkraut.

colcorígia, colcoríja , nf: corcoricra, corcoriga, corcorija, crocorica, crocoriga, crucuiga, crucurica, crucuriga, curcuricra, culcurija, curcurica, curcuriga Definizione crucurighedha, genia de erba chi in tempus caente si prantat apostadamente in ortu e faet a cambu longu, prus che àteru istérriu, grussu, a fògias mannas meda e unu pagu coment'e ispinosas a parte de asuta: faet duos frores diferentes (unu mascu, bonu a còere, e unu fémina, grogos) e una genia de frutu longhitu, grussu, o tundhu e grussu meda, prenu, totu prupa, de papare cotu (ma dhue at calidades chi faent mannas, sicant e faent unu corgiolu grussu e tostau e imboidadas serbint fintzes po istrégiu chi narant tzuca): segundhu sa calidade (longa) e solu po còere pitichedha, corcorigu, curcurighedhu (upm); nau in cobertantza, bociadura (po calecuna cosa: iscola, fémina), conca (prus che àteru pagu sàbia, de pagu sustàntzia che a sa crucuriga), giúmburu / crocoriga tumbàriga o tumbada = capedhu de predi, zenia de curcuriga manna fintzas de medas chilos (Cucurbita maxima); corcoriga ispagnola o arrungiosa = zenia de tzuchita becosa, cun s'ala de fora totu a porros (Cucurbita moschata); corcorija areste = melamida burda (Bryonia dioica)/ a./c. colcorígia faet upm, ma no su diminutivu -edha chi faet su pl. normale Sinonimi e contrari carabassa, corcofica, cucutza, cuvrica, tzoca 1 / conca Modi di dire csn: torrai corcoriga = dare curcuriga, torrare su "Chi nono!" a unu chi dimandhat fémina; sa folla de sa crocoriga = padamanu, zenia de zogu Frasi in cust'ortu mamma in s'istiu pienaiat córvulas de basolu, pumata e corcorigredhas ◊ apo batiu tamatas, perdinzanu e crucuriga 2. si tenia unu tanti de francus po dónnia borta chi mi apu segau sa corcoriga… fui erricu mannu! 3. dh'iat domandada ma dh'iat torrau corcoriga ◊ est beniu a mi domandai po su fillu e gei no si ndi est andau cun sa crocoriga ◊ ci ias mandau a mimi po allegai sa fémina fut corcoriga segura! 4. gioghendi a sa folla de sa crocoriga, sa manada sua a cussu chi dhi tocàt a si atacai dhu lassàt istronau! (Lai) Terminologia scientifica rbzc, cucurbita pepo Etimo ltn. *cucurbicla, cucurbit(u)la Traduzioni Francese courge Inglese pumpkin Spagnolo calabaza Italiano zucca da zucchini Tedesco Gartenkürbis.

corcofíca , nf, nm: corcovica, corcovicu, corcovriga, crucubica, corcuica, cucuvrica, curcufica, curcuvica, curcuvícia Definizione crucurighedha, genia de erba chi si prantat apostadamente in ortu in tempus caente e faet a cambu longu, istérriu, grussu, a fògias mannas meda e unu pagu ispinosas a sa parte de asuta: faet duos frores grogos (unu mascu e unu fémina) e una genia de frutu longhitu, grussu, prenu, totu prupa (ma dhue at calidades chi faent mannas, sicant e mantenent unu corgiolu grussu e tostau e imboidadas serbint fintzes po istrégiu, a us'e ampudha, chi narant tzuca)/ picare s'arantzu o sa curcufica = tenni arrispusta bona (Chi emmo) o mala (Chi nono) su paraímpiu, e issu po s'ómine chi dimandhat fémina Sinonimi e contrari colcorígia*, cuvrica 2. chie faedhat in conca anzena a corcovicu si fachet! Terminologia scientifica rbzc, Cucurbita pepo Traduzioni Francese courge Inglese pumpkin Spagnolo calabaza Italiano zucca, zucca da zucchini Tedesco Gartenkürbis.

«« Cerca di nuovo