A, a , prep Definizione sa prima lítera de s'alfabbeto est unu grafema/lítera chi rapresentat unu sonu vocale apertu, largu, bàsciu; ma est fintzes una prep. de manígiu mannu e deosi, cun calecuna cunsonante in cuménciu de foedhu, po una abbitúdine, a logos càmbiat in ai (es. "ai como, ai cussu" = nr. aigòmo, aigússu, ma méngius regularizada comente si narat puru a como, a cussu, e a bortas po no cambiare "a" in "ai" iscrient puru "igomo, igussu" faendho un'àtera cosa chi no tocat); po su prus, ca est foedhu chi benit de is latinos "ac, ad, aut" chi acabbànt in cunsonante, afortit sa cunsonante de cuménciu de is foedhos chi s'agatat addenanti: fàghere a casu (= nr. acàsu), intrare a domo (= addòmo), leare a fidu (= afídu), seminai a linu (= allínu), foedhas a noso (= annòso), a minore (= amminòre), a sanu (= assànu), a su sero (= assusèro), a tie, a tui (= atíe, atúi); un'impreu mannu tenet sa "a" cun totu is vrb. po fàere su tempus bnd. e si ponet cun is formas personales de àere/ai (ind. pres.) prus s'inf. de su vrb. lessicale (candho custu cumènciat cun /a/ etotu, sa "a" si perdet in sa pronúncia ma est méngius a dh'iscríere e regularizare s'iscritura): apo a nàrrere, as a fàghere, at a bídere, apu a nai, eus a circai, eis a ligi, ant a gosai, apo a andhare, as a allichidiri, e deasi etotu s'impreat po fàere su cund. in camp. e mesania (ind. imp. + a + inf.: ia/emu a istimai, iast a podi fai, iat a bènnere, iaus a nàrrere, iais a cantare, iant a andhare); cun is vrb. s'impreat fintzes de àteru betu: po inditare bisóngiu, apretu = èssere + a + inf. (fut a ndhe bocare su dinare límpiu, fut a torraremus, fit a coitare, fit a triballare che macos, fit a s'irboligare, est a fàghere e no a istare a su pessa pessa! ◊ est a si movi, e no a fai preitza! ◊ pro isse fit a si ndhe ammachiare, ca sa fémina fit dechida e de manos bonas ◊ innoghe est a mòrrede de sa carestia!); in is domandhas = a + ind. (a mosset custu cane? ◊ a bi sezis? ◊ ma Deus a b'est? ◊ a lu faghimus un'isperimentu, giaghi deo a lu fagher prontu so? ◊ a ti ndh'ammentas de cudhos passados annos chi faghimis sonnos mannos? ◊ a dhu bit, su secretàriu, chi apu fatu bèni a ndi dh'artziai?); a bisura de art. cun is vrb. in forma de inf. bolendho inditare necessidade, cosa chi si bolet o fintzes solu si su vrb. inf. est sugetu o cumplementu ogetu de sa fràsia (a bentuai candu tirat bentu!, a torrare a inoghe a cras!, a pasare a sa fossa!, a triballare no rechedit a su mandrone, a nàrrere no est a fàghere, a manigare est fatu, a certai no mi praxit, a bochire tocat a Deus, apo nadu a callare!); cun su vrb. èssere + númene pl. = àteru vrb. (èssere a ohis = èssere naendho Ohi!, est a odheos = naendho Odheu!, so a túnchios = tzunchiandho, semus a boghes = abboghinandho, sos batos sunt a màulos = maulandho, est semper a irrocos = irrochendhe, a irbariones = irbarionendhe, a prentos = sufrindho dolore de bentre); cun su vrb. torrare + àteru vrb. inf. inditat cosa chi si arrepitit (torro a nàrrere = naro torra, torramus a abbaidare = abbaidamus torra, torras a preguntai = preguntas torra, dh'ant torrau a iscaresci = dh'ant iscarésciu torra, un'àtera borta); sa /a/ est desinéntzia fémina de is nm. e agt. mascos chi essint in -eri (panateri - panatera, posteri - postera, bandhuleri - bandhulera, bantaxeri - bantaxera) e de is agt. chi essint in -u (artu - arta, béciu - bècia, bellu - bella, fridu - frida, longu - longa, mannu - manna, piticu - pitica, turpu - turpa) Frasi cmpl.ogetu: nara, tue a l'amas a Deus?◊ gatu cassat a topi, topi roit a loru ◊ apu bistu a sirboni ◊ no lessast intrai a nisciunus! ◊ apo cramadu a isse ◊ perdona a is chi ti ant oféndiu! ◊ ischiat a lèzere e a iscríere ◊ apu nau a ti transiri! ◊ eis a connosci a mimmi! ◊ at chérfidu Deu de mi lassare sanu a babbu meu (Sozu)◊ a los bies como a fizos meos? (S.Spiggia)◊ onora a babbu e a mamma! ◊ seu circhendi a mamma ◊ est pranghenne a tie ◊ chirca a chie cheres ◊ mutie a tziu Bachis! ◊ crama a Zuanne! ◊ connòsciu a Castedhu mellus de bidha tua ◊ alabaus a Deus ◊◊ acumpanzat su pronúmene cun dópia funtzione: siant iscomunigaus a chini nd'at fatu prexu! ◊ custu dh'issit solu a cine dh'at provau ◊ dh'ant a nai a chini seu dèu ◊ est a chie si ndhe faghet ◊ su coru miu no tenit a chini dh'allirgai ◊ sa genti sciiat a chi fiat, cussu 2. calidade: a pisedhu, a mannu, a betzu, a sanu, a malàidu ◊ t'istimaiant a sana, ma como chi ses morta raramente una borta ndhe faedhant sentza dolu e pena (A.Casula)◊ est mortu a pitzinnu ◊ no apo deunadu in pitzinnia e dias cherrer chi deune a betzu? ◊ in istiu s'erba est a fenu ◊ mellus mortu de pitiu po no sufriri tanti pena a mannu ◊ su pudhoni est unu pilloni a peis arrúbius 3. aina: segare a lepa, triballare a tzapu, corpare a fuste, iscríere a pinna, andai a cuadhu, papai a fruchita ◊ fiat a picu e a lantioni iscarravonendi po ndi bogai su giru de su dinai ◊ abrili at mortu su babbu a fríusu ◊ fiant guturadas fatas a telàrgiu ◊ tenídela a fitas de pane e a càlighes de abba! ◊ nci dh'ant a bogai a sonu de corru ◊ tenet su bestiàmine a proendha ◊◊ misura: cussu tenit su dinai a cofas ◊ tengu cóciula e buconis a lavamanus prenus 4. cmpl.de manera: faedhare a sa bona, andhare a pes traza traza, fàghere sa cosa a sa lestra, fuedhai a craru, istare a sa muda, andhare a rugadura, istare a sa sétida, manigare a sa ritza ◊ a bonas o a malas bi lu fato fàghere! ◊ a bículu a bículu che lu faghimus totu ◊ a pagu a pagu semus andhendhe addainanti ◊ leare a mossos, segare a mossu, leare a trubbu, fàghere a rugadura, nàrrere a pessamentu ◊ dare, leare, fàghere sas cosas a duas a duas, a pagas a pagas ◊◊ cmpl. de tempus: a dedie, a totu noti, a primu noti, a sa friscura ◊ a s'assegus li at nadu totu ◊ custu trabballu dh'apu fatu a mengianu ◊ a sa de tres dies Cristos est torradu a biu ◊◊ cmpl.de logu: ghiramus a bidha ◊ andaus a domu ◊ est a palas de su monte ◊ essimus a campu ◊ nci dh'ant ghetau a galera ◊ a inoghe! ◊ a pregare a crésia! ◊ andhare a su dutore, a su preíderu 5. iscopu o ue che agabbat una cosa: besside a bídere! ◊ benide a bos combidare! ◊ semus lassendhe su cunzadu a fenu ◊ custu lu dao a tie ◊ dh'apu nau a mamma ◊ semus andhendhe a s'olia, a landhe ◊ so pessendhe a triballare ◊ a su fogu! a su fogu! [andai a dhu studai!] 6. in disizos, lamentas o impudos, cumandhos, minetas, dimandhas: a ndhe bufare àteras bortas cun salude! ◊ a dhu connòsciri in su celu! ◊ a podiat durare tota vida! ◊ a no iscí ca dhu est s'unferru! ◊ a no si dinniai de mi agiudai! ◊ a lu podias fàghere tue, cantu chi chircas àtere! ◊ malaitu su pecadu, a no bi pensare innanti! ◊ a ndhe tenet de órulos cussu cane!…◊ a no ndhe pòdere nemmancu assazare! ◊ m'abbàida a no bi àere pessadu! ◊ acontzu ses, a no ndhe fàghere una de tzou! ◊ a trabagliare! ◊ a perdonare, su tziu, ca no bos poto dare nudha! ◊ a intrare, s'arretò! ◊ s'annu chi venit a èssere isposa! ◊ a dhu connòsciri mannu e bonu! ◊ a ti mazo, mih, si no mi l'agabbas! ◊ a candho como no pones mente, ite at a èssere a mannu! ◊ ite befe sutzessa in bidha mia a che furare a Santu Frantziscu! (A.Porcu)◊ a benis, Nina grasciosa, a binza a bodhire olia? (G.Raga)◊ a ti dhu fatzo su cafè? 7. a + agt. o nm. = mannu, meda: ahi, letores, a dultze momentu chi proesi legindhe cuss'iscritu!…◊ coromeu, a bonu chi est!…◊ male, a fortes chi sunt!…◊ oh raju a proa sa chi ant fatu sos dutores!…◊ oh, malasorte, a ómine famidu: màndhigat cantu trinta bacas! (B.Truddaju)◊ a bellu chi est a istare inoghe! 8. àteros impreos: mancari fachendhe a pastore, fit de fàcheres e de allegas a sa mannina ◊ fatu a professore, in cosas goi ndh'ischit prus pagu de nois ◊ so sempre matanendhe a abba, a sole, a caldu e a fritu che isciau ◊ dhus apu connotus a sa boxi ◊ dh'agatant a fragu ◊ anzare, fàghere a croba, a mascru, a fémina ◊ semenare una terra a trigu ◊ prantare s'ortu a basolu ◊ ispetare a nàschere ◊ coitare a fàghere 9. in sas distintziones: a chini dha pentzat de una manera e a chini de un'àtera ◊ a chini arrít e a chini prangit ◊ a candho goi a candho gai ◊ c'est a chini ammasedat e a chini bolit èssiri ammasedau (I.Lecca)◊◊ in sos paragones pro cosas cantepare: est mannu cantu a tie ◊ isse est che a sos àteros ◊ faghimus comente a bois ◊◊ pro inditare unu límite a su chi si narat: pecare a origras, èssere malàidu a su coro, èssere fertu a conca ◊◊ cun nm. de logu e de tempus pro inditare chi no est totu o totue o semper: est fatu a tretus, est a bighinados, a bidhas, a leadas, a logos; a iscutas, a dies, a bortas, a chidas istat bene, a iscutas istat male Etimo ltn. ac, ad, aut Traduzioni Francese à Inglese a, an, in, at, to Spagnolo a Italiano a, ad Tedesco a (Buchstabe des Alphabetes), an, in, zu.

abantài , vrb: avantai, bantai* Definizione giare is bàntidos, pònnere o foedhare bene de unu, de una cosa, naendhondhe calidades bonas Sinonimi e contrari abbagianai, alabai, alabantzai, landrare | ctr. ilzenzare, innorare, spretziai Frasi gei si abantat pagu, cussu giòvunu: pascí ita si creit! Cognomi e Proverbi prb: chi no ti abantas tui bixinus maus tenis! Traduzioni Francese vanter Inglese to boast Spagnolo ensalzar Italiano vantare Tedesco rühmen, loben.

abarrài , vrb: abbarrae, abbarrai, abbarrare, abbarrari Definizione su istare in su matessi logu, de unu matessi betu, fintzes arrèschere, firmare, e nau de cantidade in su sensu de avantzare, coigiare: a logos abbarrare bolet nàrrere incracare, abbatigare Sinonimi e contrari addurae, afrimai, aparare, arreare, aturai, imbarare, rèzere, stentai / avansare 1, soberare / abbaticare, incalcare | ctr. andai Modi di dire csn: andai, andhare o istare abarra abarra = caminare a su pasa pasa, a su frimma frimma; abbarrare a su chi faghet s'àteru = leare pro bonu o atzetare su chi faghet o cheret s'àteru; abbarrai po perda de fundamentu = abarrai po niali, a pedra ’e cadhigare, a pedra ’e sètzere, pro sempre (nadu a irfutimentu); abbarrai in faci a unu = rispòndhereli, mostraidhi is dentis; abarrai inténdius = abarrai de acórdiu; abbarrai a manus arréndias = istare a manos iscutas, chentza fàghere nudha; abbarrai in parada = frimmàresi pro abbaidare, istare frimmos abbaidendhe; abbarrai a barba asciuta = cun unu prammu de nasu, chentza su chi s'isperaiat; sunfriri de carru abbarrau = andhare de su corpus a pelea, èssere tupados, frimmos de andhare de su corpus; èssiri abarraus (agt.) = che fatos e lassados, che nemmos, èssere chentza intiga peruna Frasi abarras innòi o ti ndi andas? ◊ si abbarrades chenamus paris ◊ abarra firmu!, abbarra mudu!, abbarra trancuillu!, abbarra cun Deus! ◊ seu abarrau prexau de custa cosa ◊ si sighit deosi cussu abbarrat istrupiau ◊ candu mi crocu a meigama abarru totu sa noti fúrria fúrria ◊ isse ischit abbarrare a cadhu ◊ de totu cussa cosa no ti at abarrau nudha 2. l'apo posta bene, cussa cosa, ma no abbarrat ◊ su giuo s'est abarrau in sa pesada ca fut tropu su gàrrigu 3. in su tempus chi dhi abarrat depit fai custu! ◊ no dhi fut abarrau nudha de su chi iat pigau ◊ ti che as ispéndhiu totu e ses torrau a bidha a ti aprecare, ca assumancus cussu innoghe ti est abbarrau! ◊ chi ti dha papas tui, sa cosa, no ndi abarrat a mimi! ◊ candho ndhe bogat s'ispesa, ite dhi abbarrat? 4. funt abarraus, in custa bidha, assinuncas podenta fai assumancus calincuna festa po portai genti! Cognomi e Proverbi prb: mezus carru annanne chi no carru abbarradu Traduzioni Francese rester Inglese to stay Spagnolo quedarse Italiano rimanére, permanére Tedesco bleiben.

abasciài , vrb: abbasciae, abbasciai, abbasciare, abbassare, abbassiare Definizione calare de pitzu a giosso, portare de artu a bàsciu; miminare calecuna cosa, fàere prus bassu; istare a su chi bolet un'àteru, indrúchere a dhi pedire cosa Sinonimi e contrari abbaltare, abbaratai, achirrare, imbaratire, imbasciai, calai, falare / amenguai, isbascire | ctr. alciare, ampiai / crèschere, aumentare Modi di dire csn: candho abbàssiat sole = a bortaedie, candu abbàsciat sa dí; a. is codhus = falare de codhos, istare a su chi cheret àtere, leare sa cosa contrària cun passéntzia; fai a. su chíchiri a unu = segaidhu de tressu, dàreli un'irmurriada; a. su fogu = menguai su fogu, bogàreche fogu a manera chi siat prus pagu; a. sa televisione, s'aràdiu, sas boghes = regulàrelos de s'intèndhere prus pagu; abbasciai sa boxi = (puru) pèrdere sa boghe, faedhare a boghe russa pro serragu Frasi ti podit abbasciai un'acidenti ◊ dhu at abbasciau unu pilloni asuba de su campanili ◊ su Verbu Deus Redentore est abbassadu dae chelu in terra ◊ ndi fut abbasciau de su trenu ◊ est abbassatu dae su postale in piatza ◊ a Gesugristu ndi dh'ant abbasciau de sa cruxi 2. abbàssiali su fogu, a sa padedha! ◊ nci fúliant sa cosa ma no abbàsciant su prétziu! ◊ s'unfradura est abbascendi ◊ s'istrada in cussu cúcuru che l'ant abbassiada ◊ cussa fit fémina abbassiada in s'unore 3. no ti depes abbassiare a pedire nudha! ◊ si fut dépiu abbasciai ◊ cussos pretenent chi s'àteru si abbàssiet a pedire pro piaghere su chi li tocat de diritu! Cognomi e Proverbi prb: chie tropu si abbàsciat su culu ammustrat Etimo srd. Traduzioni Francese baisser, s'abaisser Inglese to lower, to humble Spagnolo bajar, bajar, disminuir, humillarse, rebajarse Italiano abbassare, umiliarsi, digradare Tedesco niedriger machen, erniedrigen (sich).

abbabballocài, abbabballucài, abbabbalucài, abbabbalucàre, abbabbaucài , vrb: abbrabbalucai Definizione istare o abbarrare o fàere èssere che unu ballalloe, atontau, chentza cumprèndhere bene, istare a una parte a contu suo, cufúndhere is ideas, nàrrere cosas chentza sensu Sinonimi e contrari abbambanai, abbarballai, abbaucare, abbucallotare, allampionare, allochiai, ammammalucare, atontai, imbambalucare, indormiscai Frasi gei ses unu canixedhu abbrabbalucau! ◊ s'est postu a fastigiai e no cumbinat nudha, abbabballucau castiendi a issa ◊ mi ses abbabballucanne! Etimo srd. Traduzioni Francese abrutir Inglese to dull Spagnolo atontar Italiano istupidire Tedesco verdummen.

abbacài, abbacàre , vrb: abbacuai, abbacuare, abbracare Definizione fortzare prus pagu, menguare, abbasciare de calecuna cosa, nau mescamente de fortzas o de cosas chi faent fortza; tròchere e abbasciare sa parte prus arta, incrubare Sinonimi e contrari abblandai, abbonantzai, allentai, ammellare, assebiai, assussegai, illebiare, imbacari / abbambiai 1 / abasciai, imbasciai, muciare | ctr. acadriare, afortiai, apretai, incrispai Frasi testimonzas de isperas gallizant lieras pro sempre saidadas dae unu bentu chi niune at a poder abbacare (C.Puddu)◊ su ventu at abbacatu ◊ abbacare su dolore ◊ su temporali est abbacau ◊ abbàcala sa barra! ◊ sos boes ant abbacau su passu ◊ abbacuit su fogu! ◊ che li fut morta sa muzere e pro abbracare su dispiaghere corcaiat cun sa teraca 2. abbaca sa fune! 3. fuit abbacanne sa conca po saludu ◊ colanne at abbacadu sa bannera pro saludu a sas autoridades ◊ prus ti abbacas e prus su culu si paret! Traduzioni Francese calmer, ralentir, diminuer Inglese to calm, to slow down, to diminish Spagnolo calmar, reducir, bajar Italiano calmare, rallentare, scemare Tedesco beruhigen, abnehmen.

abbadhàre , vrb Definizione su si fàere a badhu, intostare coment’e callu o corgiolu Sinonimi e contrari acorgiare, acorzolare, aggadhare, incallire Etimo srd. Traduzioni Francese devenir calleux Inglese to harden Spagnolo encallecerse, curtir Italiano incallirsi Tedesco schwielig werden, sich verhärten.

abbadherigàre , vrb: abbedherigare Definizione intostare, nau de frutuàriu chentza lómpiu, o fintzes tostau de su fritu (e deosi de su pane cruo puru); prnl. nau de una persona candho no torrat àlidu de su dispraxere o fintzes de s’errisu, e in cobertantza si narat fintzes po mòrrere Sinonimi e contrari ammustèlchere, dilmagiare, disimainai, ingortigai, sdemmaniai / intostai Frasi addaghi at ischidu chi fit mortu su fizu, sa mama si ch'est abbadherigada ◊ a ndhe tenes de risu: mih no ti che abbadhérighes, mih! ◊ male chi dh'abbadhérighet! 2. custa cosa no est lómpida: est abbadherigada ◊ bi ndhe aiat de s'abbadherigare, de su risu ◊ si ch'est abbadherigadu de su prantu, su pitzinnu ◊ su pane cheret cuguzadu bene ca sinono si che abbadhérigat, no bi pesat 3. candho mi che abbadhérigo faghide comente cherides, ma fintzas a candho abbarro biu inoghe cumandho deo! Etimo srd. Traduzioni Francese s'évanouir Inglese to faint Spagnolo desmayarse Italiano cadére in delìquio Tedesco in Ohnmacht fallen.

abbadiài, abbadiàre , vrb: abbaidae, abbaidare, abbaitare, badiare Definizione castiare, apèrrere e girare is ogos po bíere sa cosa; giare atentzione, atèndhere a una cosa o a unu; abbarrare ammammalucaos coment’e timendho, chentza fàere nudha, chentza de ischire ite fàere; castiare o pentzare a una cosa ibertandhodha, agiummai coment’e domandhandhodha, o, si est cosa de giare, èssere coment’e dispràxios, no tènnere su coràgiu de dha giare (ma dhu narant sèmpere cun sa nega po nàrrere su ctr.: no l'abbàidat, no si abbàidat, a./no a. s'ispesa/a s'ispesa, su perígulu/a su perígulu, su sacrifítziu/a su sacrifítziu); tènnere arrespetu / impr. abbà! Sinonimi e contrari allutzare, annotare, apompiai, badrare, cadebai, castiai, colbiare, isperare 1, labai, mirai / apitare Modi di dire csn: a. a unu a carrones = abbaidare cun tropu rispetu a unu, istàreli in dainanti unu pagu guvardu, coment'e timindhe; abbaidaresindhe = castiaisí apari in faci coment'e po bòlliri isciri o cumprèndiri ccn. cosa; a. una fémina, una màchina, una bestimenta = iscioberai, decídiri cali pigai; no bi ndhe at unu de abbaidare = funt unu peus o prus légiu de s'àteru, mancunu bonu; abbàida a tie = fai comenti creis! Frasi cussus antzianus passant oras e oras in cumpannia a abbadiai sa zenti chi passat ◊ abbàida a bídere si b'at zente, chi apo intesu una boghe! ◊ abbàida candho faghes sa cosa, abberi sos ogros si no cheres fàghere abbunzos! ◊ deo abbàido a mie, a bídere si est zustu su chi fato, no ponzo fatu de sos àteros ◊ abbàida sos pecos tuos, cantu chi chircas sos anzenos! ◊ ite ses abbadiandhe a ogos trotos?! 2. ancu ti calet tronu: m'abbàida a bídere ite at fatu!…◊ abbaidade a non bos lassare ingannare! 3. bètali francas a su triballu, no ti lu abbàides! ◊ no mi lu abbàido ca isse est síndhigu, no: su chi tenzo de nàrrere bi lu naro! ◊ no sento ca andho sordau: solu sento sa pitzinna chi mi apo abbadiau 4. cherent combidados a chenare, sos amigos tuos, ca l'abbàidant ◊ a sos cojados noos lis cheret fatu unu bellu donu, ca l'abbàidant, ca issos puru ndhe ant fatu a nois ◊ compare si ndhe tenet, dinari, sos chentu miza no los abbàidat: lu daet e toca! ◊ como istamus abbaidèndhennos su dinari: ispesu cheret, candho tocat, za bi est! 5. imbarendhe sa peta, ma cudha peta no arriviat ancora: tandho comintzant a si ndhe abbaidare apare e a fàghere sos pensamentos piús istrambos Etimo itl. guaitare Traduzioni Francese regarder Inglese to look, to watch Spagnolo mirar Italiano guardare Tedesco ansehen, schauen.

abbadinàre , vrb Definizione arrennèscere a bínchere, a cumandhare una fortza, su dha superare cun àtera fortza Sinonimi e contrari abbotinare, acacigai, bíncere, craspuare, destrui Frasi candho no podes abbadinare su cabadhu matzucas sa sedha ◊ su bumbu meda lis aiat provau sos chircos e a unu a unu los aiat abbadinaos ◊ aiat prantu a sa muda abbadinau dae unu disisperu prus nighedhu de sa morte ◊ cudhas maladias chi eris no si resessiat a las abbadinare oe las sanant chin una suposta ◊ potas abbadinare s'iscuru! Traduzioni Francese soumettre Inglese to subdue, to win Spagnolo someter Italiano sottométtere, víncere Tedesco unterwerfen, besiegen.

abbàe, abbài , vrb: abbare, abbari, acuai Definizione betare o lassare andhare s'abba a sa cosa prantada; betare abba a su binu, a su licore; portare su bestiàmene a bufare o giare a bufare a su bestiàmene Sinonimi e contrari arrusciai, arrosiai, arrosinai Modi di dire csn: abbai, abbare a passiu = lassare andhare s'abba de posse sou in su terrinu, chentza èssere abbiada; abbare sas pudhas pioendhe = fai una cosa chi no serbit a nudha Frasi abbare s'ortu, sa prantaza, sos frores ◊ ndi tirat s'abba de unu putzu pro abbari s'ortu ◊ nosu fuedhaus a sa campidanesa ma naraus "abba" e "abbai"! 2. abbare sas berbeghes, sos boes, s'àinu ◊ est andau a s'arriu po acuai su cuadhu ◊ su lupu e s'angioni fiant andaus a s'acuai a su própiu arriu ◊ a mi abbare andhao a logu de putzu ◊ seus abbendu su bestiàmini duas bortas sa dí Etimo ltn. aquare Traduzioni Francese irriguer, arroser, abreuver Inglese to irrigate, to water Spagnolo regar, aguar, bautizar, abrevar Italiano irrigare, innaffiare, abbeverare Tedesco bewässern, begießen, tränken.

abbagadiàre , vrb: bagadiare Definizione fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare Sinonimi e contrari afestai Frasi su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca Etimo srd. Traduzioni Francese prendre congé Inglese to take a day off Spagnolo estar de vacaciones Italiano celebrare il giórno festivo, far vacanza Tedesco feiern.

abbagàre , vrb Definizione intrare su butone in sa baga o trau de unu trastu Sinonimi e contrari abbutonai / acaltzonare Etimo srd. Traduzioni Francese boutonner Inglese to button Spagnolo abrochar, abotonar Italiano abbottonare Tedesco zuknöpfen.

abbagliucàre , vrb: abballucare, abbalucare Definizione pigare a giogu, giogare, ma fintzes cunfúndhere is ideas de no pòdere cumprèndhere, coment'e atontare, incantare Sinonimi e contrari abbabballocai, abbaucare, bebberecare, imbalaucare, ingiogaciai / abbanghelare, abbengare, abbentai, abberelare, ammodoinai, atolondrai, atontonare, atraucare, isturdinare, scilibriri, stolondrai, stontonai 1 Frasi tue faghes a dognunu abbagliucare! Etimo itl. Traduzioni Francese amuser Inglese to amuse Spagnolo entretener Italiano baloccare Tedesco amüsieren.

abbagnàre , vrb: abbangiai, abbangiare, abbanzare 1, bagnai* Definizione istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi Sinonimi e contrari abbangiuledhai, abbanzulare, abbugnare, ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Frasi sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas) 2. at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau! Etimo srd. Traduzioni Francese mouiller Inglese to wet Spagnolo mojar, bañar Italiano bagnare Tedesco naß machen.

abbajonàre , vrb Definizione essire o fàere a bajone, a lachedhu, a bisura de canale, nau de cosa lada, a pígiu fine o grussu puru (es. ortigu, tàula o àteru deasi) Sinonimi e contrari acocovedhae, aggobbae, agionedhare, allachedhare, atzumborai, colembrai, corcobare, inconcobare | ctr. intennerare, istirai Etimo srd. Traduzioni Francese courber Inglese to curve Spagnolo encorvar Italiano incurvare Tedesco krümmen.

abbalaucàre , vrb Definizione coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere Sinonimi e contrari abbaucare, abbanghelare, abbelare, abbentai, abberelare, ammaculare, atolondrai, atontonare, ispantai, scilibriri, stolondrai Etimo itl. baloccare Traduzioni Francese abasourdir, stupéfier Inglese to astonish, to bewitch Spagnolo asombrar, pasmar, admirar Italiano sbalordire, incantare Tedesco verblüffen, bezaubern.

abballài , vrb Definizione fàere a ballas s'orrobba, su fenu Sinonimi e contrari abballonare, imballai Etimo srd. Traduzioni Francese emballer Inglese to pack Spagnolo embalar Italiano imballare Tedesco in Ballen pressen.

abballalloàre , vrb Definizione fàere a ballalloe, essire ballalloe Sinonimi e contrari allollojai Frasi cudhos duos fint ispipillos e atzudos, ma isse fit semper mesu drommidu, unu pagu abballalloadu Etimo srd. Traduzioni Francese s’abrutir Inglese to go out one's mind Spagnolo atontarse Italiano rincretinirsi Tedesco verblöden.

abballinàre , vrb Definizione fàere a ballinas, a birillas Sinonimi e contrari abbotzichedhare, aculingionai, aggromerare, allomborae, arranedhare, arrombulonai Frasi s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant Etimo srd. Traduzioni Francese faire une boule (de) Inglese to roll into a ball Spagnolo hacer pelotitas Italiano appallottolare Tedesco zur Kugel rollen.

«« Cerca di nuovo