abbadiài, abbadiàre , vrb: abbaidae, abbaidare, abbaitare, badiare Definizione castiare, apèrrere e girare is ogos po bíere sa cosa; giare atentzione, atèndhere a una cosa o a unu; abbarrare ammammalucaos coment’e timendho, chentza fàere nudha, chentza de ischire ite fàere; castiare o pentzare a una cosa ibertandhodha, agiummai coment’e domandhandhodha, o, si est cosa de giare, èssere coment’e dispràxios, no tènnere su coràgiu de dha giare (ma dhu narant sèmpere cun sa nega po nàrrere su ctr.: no l'abbàidat, no si abbàidat, a./no a. s'ispesa/a s'ispesa, su perígulu/a su perígulu, su sacrifítziu/a su sacrifítziu); tènnere arrespetu / impr. abbà! Sinonimi e contrari allutzare, annotare, apompiai, badrare, cadebai, castiai, colbiare, isperare 1, labai, mirai / apitare Modi di dire csn: a. a unu a carrones = abbaidare cun tropu rispetu a unu, istàreli in dainanti unu pagu guvardu, coment'e timindhe; abbaidaresindhe = castiaisí apari in faci coment'e po bòlliri isciri o cumprèndiri ccn. cosa; a. una fémina, una màchina, una bestimenta = iscioberai, decídiri cali pigai; no bi ndhe at unu de abbaidare = funt unu peus o prus légiu de s'àteru, mancunu bonu; abbàida a tie = fai comenti creis! Frasi cussus antzianus passant oras e oras in cumpannia a abbadiai sa zenti chi passat ◊ abbàida a bídere si b'at zente, chi apo intesu una boghe! ◊ abbàida candho faghes sa cosa, abberi sos ogros si no cheres fàghere abbunzos! ◊ deo abbàido a mie, a bídere si est zustu su chi fato, no ponzo fatu de sos àteros ◊ abbàida sos pecos tuos, cantu chi chircas sos anzenos! ◊ ite ses abbadiandhe a ogos trotos?! 2. ancu ti calet tronu: m'abbàida a bídere ite at fatu!…◊ abbaidade a non bos lassare ingannare! 3. bètali francas a su triballu, no ti lu abbàides! ◊ no mi lu abbàido ca isse est síndhigu, no: su chi tenzo de nàrrere bi lu naro! ◊ no sento ca andho sordau: solu sento sa pitzinna chi mi apo abbadiau 4. cherent combidados a chenare, sos amigos tuos, ca l'abbàidant ◊ a sos cojados noos lis cheret fatu unu bellu donu, ca l'abbàidant, ca issos puru ndhe ant fatu a nois ◊ compare si ndhe tenet, dinari, sos chentu miza no los abbàidat: lu daet e toca! ◊ como istamus abbaidèndhennos su dinari: ispesu cheret, candho tocat, za bi est! 5. imbarendhe sa peta, ma cudha peta no arriviat ancora: tandho comintzant a si ndhe abbaidare apare e a fàghere sos pensamentos piús istrambos Etimo itl. guaitare Traduzioni Francese regarder Inglese to look, to watch Spagnolo mirar Italiano guardare Tedesco ansehen, schauen.

àlchida , nf, nm: àlchidu, àrchidu, àrchita, àschida, àschidu Definizione fortza o fintzes abbilesa de fàere cosa, de cumandhare, de s'impònnere a is àteros, de si fàere arrespetare Sinonimi e contrari acru 1, archete, arpados, folteléntzia Frasi no apesit àschidos de andhare ◊ a ndhe tenet de àrchidos, cuss'ómine! ◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ a solu no mi abbastant sos àschidos pro ti fàghere leare cussas camineras ◊ cussu no at àteras àrchitas ◊ no apeint sos àschidos de li frimmare sas peràulas in buca Etimo srd. Traduzioni Francese énergie, vigueur, autorité, prestige Inglese authority, power, vigourprestige, arrogance Spagnolo autoridad, poder Italiano autorità, potére, prestìgio Tedesco Macht, Ansehen.

badiàre , vrb: abbadiai*, baidare, vadiare Definizione castiare, girare is ogos po bíere sa cosa, giare atentzione, atèndhere una cosa o a unu; atèndhere a unu, custodiare sa cosa / badhu! = abbàida!, càstia! Sinonimi e contrari allutzare, annotare, apompiai, badrare, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Frasi bàdia si potes leare capu de custa cosa! ◊ vàdiat bene vene, si pómpiat a su tziu e torrat a badiare 2. fipo badiandhe sas crapas ◊ su piciochedhu est badiando su bestiàmine e ligendo! ◊ in cussos chirros b'aiat pastores note e die badiandhe e cuberrandhe sa robba Traduzioni Francese regarder, garder Inglese to guard Spagnolo mirar, guardar Italiano guardare, custodire Tedesco ansehen, anschauen, bewachen.

castiài , vrb: acastiai, castiare, castiari, casticare, castigare, chestiai Definizione abbaidare aperindho o girandho is ogos po bíere sa cosa; tènnere contu, contivigiare, atèndhere calecuna cosa o a ccn. po su bisóngiu chi podet tènnere de agiudu; portare a ogu unu logu o calecuna cosa, giare atentzione chi no che dha furent, chi no tèngiat dannu / càstia!, castiai! = itl. ecco! Sinonimi e contrari abbadiai, abbillai, colbiare / addolie, aggordai, agguardai, cadebai, chistie, coltoire, cultodiare, tentare Modi di dire csn: castiai mali a unu = fàghere un'ograda mala a unu, coment'e cheríndheli nàrrere chi su chi est faghindhe no andhat bene; castiaisí cun d-unu, cun d-una = èssiri in castiadas, fastigiai, abbaidàresi pro si chèrrere; castiai, no castiai sa cosa (po su tanti chi est)= abbaidare, no abbaidare, no ndhe fàghere contu, lassare cúrrere Frasi castiadhu acomenti est bestiu! ◊ andaus a bíngia a castiai si s'àxina est cumentzendi a coi ◊ chestit, gopai, de innòi is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi! ◊ si no dhas càstias, is cosas, comenti fais a dhas arregordai?! ◊ is ogos suos si fiant frimaos a castiare in altu 2. a is antzianus is fillus no dhus bollint castiai! ◊ is arrosas sunt floridas ancora: comenti faint a èssiri friscas friscas sena chi nemus dhas castit?!… 3. ingunis tocat a dhoi ponni a calincunu a castiai, de is bortas chi ndi fúrinti totu 4. candu mi at biu pighendimindi totu cudha cosa mi at castiau mali… agiummai mi nci papàt cun is ogus! ◊ una de custas piciocas si castiàt cun d-unu giòvunu, ma no si fiant mai chistionaus ◊ dèu unu chilu de cosa no dhu càstiu, si unu mi dha pigat a cascita intrea! Etimo ltn. castigare Traduzioni Francese garder Inglese to look, to guard Spagnolo mirar, guardar Italiano guardare, badare, custodire, sorvegliare, vigilare, controllare Tedesco ansehen, sich kümmern, behüten, überwachen.

créita , nf: crétida Definizione su crèdere, su giare fide; su si crèdere a tropu, su si craculare prus de su chi unu est Sinonimi e contrari credéntzia 1, cretimenta, imbufadura / creitura, magnosidade, presuméntzia Frasi o sognos incantosos, crétida s'apo dadu, ma però solu un'umbra apo sighidu (P.Sulis)◊ no mi fido ne crétida ti dao 2. cussa pitzoca no istat ritza dae sa créita ◊ fit ufratu che bússica dae sa créita Etimo srd. Traduzioni Francese crédit, confiance, très grande estime de soi-même Inglese credit, trust, excessive self evaluation Spagnolo crédito, confianza, sobrestimarse Italiano crédito, fidùcia, autostima eccessiva Tedesco Ansehen.

créntia 1 , nf: créntzia Definizione su crèdere, su giare fide / comporare a créntia = leare a dépidu, pigai a fidu Sinonimi e contrari credéntzia 1*, créita Frasi créntia bos ndhe dao canta cherides ◊ in su butighinu bufaiat a créntia Traduzioni Francese crédit, créance Inglese reputation Spagnolo crédito Italiano crédito Tedesco Ansehen.

fidúcia , nf: fidútzia Definizione genia de fide, de crétia / àere a ccn. in fidútzia = dàreli fide, fidàresi de ccn. Sinonimi e contrari fide, fidéscia Frasi fidúcia tenindi e no ndi geist! ◊ soe sa prus chi ti apo in fidútzia Etimo itl. Traduzioni Francese confiance Inglese confidence Spagnolo confianza Italiano fidùcia Tedesco Ansehen.

grandhèsa , nf: grannesa Definizione su èssere de importu mannu, de pònnere in càrculu meda, de pòdere àere bàntidu, nau de cosas o de maneras de fàere / àere o tènnere una cosa a grandhesa = abantaisindi, teneindi coment'e un'onori Sinonimi e contrari grandhiosidade, impoltànscia, imponéncia / balentia, mannosidade Frasi ite grandhesa pro me su mi vider cumbidada a sa mesa sacrada de su chelu!… 2. lu tenet a grandhesa, lu tenet! ◊ guvardos, no faghent prus bardanas, ammelladu ant sas matanas de grannesa (M.Monterra) Etimo spn. grandeza Traduzioni Francese grandiose, prestige Inglese prestige, magnificence Spagnolo grandiosidad Italiano grandiosità, prestìgio Tedesco Großartigkeit, Prächtigkeit, Prestige, Ansehen, Geltung.

«« Cerca di nuovo