acajólu , nm: acajou, arcajolu Definizione coment'e una fentanedha fata in is muros grussos, aperta a una parte, ananti, coment'e unu níciu, fintzes cun tàula a metade, a manera de dhue pòdere pònnere o arrimare ccn. cosa Sinonimi e contrari camaritu, colomberi, fenesta, macarina, muricone 2. iscruculla is arcajolus de s'ómini e as agatai sa beridadi de sa vida Terminologia scientifica dmo Etimo srd. Traduzioni Francese débarras Inglese receptable, storeroom Spagnolo espacio empotrado en la pared para guardar algo Italiano ricettàcolo, ripostìglio Tedesco Abstellnische, Wandschränkchen.

aggordài , vrb: agodrai, agordai Definizione abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no apat dannu, chi no che dha furent / èssi agodrau = acordau, pigau a serbidore, a tzeracu Sinonimi e contrari acastiai, agguardai, badrare, chistie, coltoire, cultodiare, tentare Frasi est agordendi una bingixedha ◊ su mortu in campusantu dh'at aggordau s'interramortus ◊ mi podit aggordai custu caboni po cantu abarru ascurtendi sa missa? ◊ tocat de aggordai is montis de arena e àterus logus bellus po chi no s'isderruant ◊ a issu dhu ponint po agodrai is brebeis Etimo itl. guardare Traduzioni Francese garder Inglese to guard Spagnolo guardar Italiano custodire Tedesco bewachen.

agguardài, agguardiài , vrb: guardai* Definizione abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no tèngiat dannu, chi no che dha furent Sinonimi e contrari acastiai, aggordai, arriguardai, badrare, cultodiare, tentare Frasi dhoi at iscroxòrgius chi dhus agguàrdiant is matzamurredhus ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali! 2. bivaiaus in domixedhas agguardiadas de una mata de figu Traduzioni Francese garder Inglese to guard Spagnolo guardar Italiano custodire Tedesco bewachen.

aldàre , vrb: aldiare, ardiare Definizione castiare o chistire una cosa a manera chi no tèngiat dannu, chi no tèngiat male, chi nemos ndhe tochet Sinonimi e contrari aggordai*, badrare Frasi fit reséssidu a che li fichire in conca chi sa puzonina si podiat aldiare in d-una manera sola: cun sas peràulas! ◊ gira, gira, furriola, atàpadi cantu cheres: de sa binza semus meres candho l'aldas tue sola! (P.Casu) Traduzioni Francese préserver, garder Inglese to guard, to preserve Spagnolo guardar Italiano preservare, custodire Tedesco bewahren.

allogàe , vrb: allogai 1, allogare Definizione pònnere, partare a una bandha o logu calecuna cosa a manera de dha lassare a un'àtera borta, a candho serbit o torrat a serbire (o fintzes solu po no dha tènnere a istrobbu) Sinonimi e contrari aggolostire, arremai 1, arremonire, arribbare 1, asserbare, chistie, coltoire, istugiai Frasi toca, allogancedha cuss'ampudha! ◊ allogadindi po pràngiu e po cena de cussa cosa! ◊ sos bratzos si achedhaiant in sos cuarteris de sa roda pustis de los àere allogados in s'ingúpulu Cognomi e Proverbi prb: chini papat e allogat ponit sa mesa duas bortas ◊ chini allogat a cras allogat a canis Traduzioni Francese conserver Inglese to preserve Spagnolo guardar Italiano conservare, riservare Tedesco aufbewahren.

arribbàre 1 , vrb Definizione pònnere a parte ccn. cosa po dha lassare a un'àteru tempus, po dha tènnere chistia Sinonimi e contrari allogae, arremai 1, arremonire, asserbare, chistie, coltoire, golloire Frasi sa mela l'at chérfida arribbare ma si est frazigada ◊ est arribbendhe totu a sa temporada, pro no li mancare sa cosa tandho ◊ arribbadinne a cras de cussa cosa! ◊ su chi aiat téssidu lu teniat arribbadu pro candho si deviat cogiuare Cognomi e Proverbi prb: chie arribbat a cras arribbat a canes Traduzioni Francese garder Inglese to put aside Spagnolo guardar Italiano serbare Tedesco aufbewahren.

arríbbu , nm Definizione su arribbare 1; sa cosa chi si chistit Modi di dire csn: pònnere in a. = costoire; bestimenta de a. = de càstigu, bona Frasi za est malu su ispèndhere a tropu, ma s'arribbu puru, lampu!…◊ faghent s'arribbu pro sa betzesa ◊ aiant cosa collita e dinari de arribbu puru ◊ fit bestita chin sos pintzos de arribbu fintzas in diatòglia Etimo srd. Traduzioni Francese conservation Inglese kept by Spagnolo el guardar algo Italiano sèrbo Tedesco Aufbewahrung.

badiàre , vrb: abbadiai*, baidare, vadiare Definizione castiare, girare is ogos po bíere sa cosa, giare atentzione, atèndhere una cosa o a unu; atèndhere a unu, custodiare sa cosa / badhu! = abbàida!, càstia! Sinonimi e contrari allutzare, annotare, apompiai, badrare, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Frasi bàdia si potes leare capu de custa cosa! ◊ vàdiat bene vene, si pómpiat a su tziu e torrat a badiare 2. fipo badiandhe sas crapas ◊ su piciochedhu est badiando su bestiàmine e ligendo! ◊ in cussos chirros b'aiat pastores note e die badiandhe e cuberrandhe sa robba Traduzioni Francese regarder, garder Inglese to guard Spagnolo mirar, guardar Italiano guardare, custodire Tedesco ansehen, anschauen, bewachen.

badràre , vrb: baldare, baldiare, bardare, bardiare, fardiare, vardare Definizione atentzionare, giacurare calecuna cosa (es. pàsculu, fintzes gente) chentza ndhe tocare o chi nemos ndhe tochet; colàrendhe a unu o calecuna cosa de unu male, perígulu o dannu Sinonimi e contrari acastiai, aggordai*, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare / tentare / bigiare risparmiare / irghiare Modi di dire csn: tancas bardiadas = ínnidas, chentza pàschidas, chi no bi ant lassadu intrare bestiàmine pro lassare crèschere s'erba; Deus bardat chi… = fata si…, no bi at perunu bisonzu de…; bardare s'abba, su fritu, su bentu a ccn. = (nadu de traste, de apozu) furriare s'abba, su fritu, su bentu, fàghere a manera chi no ndhe tochet a chie si bi apozat Frasi seo cundennau a badrare su dinare chi apo male umperau ◊ nàralis chi ti bàrdient sa cria, chi rispetent sos tuos fizighedhos (P.Mura)◊ imparàdemi a rídere chin bois, bardàndhemi che ómine!◊ gira, gira, furriola: de sa binza semus meres candho la baldas tue sola! (P.Casu)◊ sa fémina at bardadu sa fide dai sos ereges ◊ tenia su cunzadu bardiadu pro s'istajone maltrata ◊ totu sa note parentes e amigos ant badrau su mortu 2. de cussas modas feas ti ndhe balda! ◊ de onzi male ti ndhe bardet Deu! ◊ sas campagnas atentos bardiade dae fogos e furas! ◊ Deus mi bardet de èssere cundennadu! ◊ - Deus bos bardet! - Deus bardet a totus! 3. Deus bardat chi no siat gasi!… Traduzioni Francese sauvegarder, protéger Inglese to protect Spagnolo guardar, proteger Italiano salvaguardare, protèggere, preservare Tedesco schützen.

castiài , vrb: acastiai, castiare, castiari, casticare, castigare, chestiai Definizione abbaidare aperindho o girandho is ogos po bíere sa cosa; tènnere contu, contivigiare, atèndhere calecuna cosa o a ccn. po su bisóngiu chi podet tènnere de agiudu; portare a ogu unu logu o calecuna cosa, giare atentzione chi no che dha furent, chi no tèngiat dannu / càstia!, castiai! = itl. ecco! Sinonimi e contrari abbadiai, abbillai, colbiare / addolie, aggordai, agguardai, cadebai, chistie, coltoire, cultodiare, tentare Modi di dire csn: castiai mali a unu = fàghere un'ograda mala a unu, coment'e cheríndheli nàrrere chi su chi est faghindhe no andhat bene; castiaisí cun d-unu, cun d-una = èssiri in castiadas, fastigiai, abbaidàresi pro si chèrrere; castiai, no castiai sa cosa (po su tanti chi est)= abbaidare, no abbaidare, no ndhe fàghere contu, lassare cúrrere Frasi castiadhu acomenti est bestiu! ◊ andaus a bíngia a castiai si s'àxina est cumentzendi a coi ◊ chestit, gopai, de innòi is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi! ◊ si no dhas càstias, is cosas, comenti fais a dhas arregordai?! ◊ is ogos suos si fiant frimaos a castiare in altu 2. a is antzianus is fillus no dhus bollint castiai! ◊ is arrosas sunt floridas ancora: comenti faint a èssiri friscas friscas sena chi nemus dhas castit?!… 3. ingunis tocat a dhoi ponni a calincunu a castiai, de is bortas chi ndi fúrinti totu 4. candu mi at biu pighendimindi totu cudha cosa mi at castiau mali… agiummai mi nci papàt cun is ogus! ◊ una de custas piciocas si castiàt cun d-unu giòvunu, ma no si fiant mai chistionaus ◊ dèu unu chilu de cosa no dhu càstiu, si unu mi dha pigat a cascita intrea! Etimo ltn. castigare Traduzioni Francese garder Inglese to look, to guard Spagnolo mirar, guardar Italiano guardare, badare, custodire, sorvegliare, vigilare, controllare Tedesco ansehen, sich kümmern, behüten, überwachen.

chistíe , vrb: achistiri, chistire, chistiri Definizione arregòllere e pònnere a parte sa cosa po dha tènnere, po si ndhe serbire àtera borta, candho tocat o serbit de prus; pigare; castiare, tènnere contu / chistire una ferramenta, dinare, sèmenes e àteru Sinonimi e contrari acoglire, acuae, aggolostire, aggordai, allogae, arremai 1, arremonire, arribbare 1, asserbare, coltoire*, golloire / contifizare / frànghere | ctr. foliare, frundhire, lassai Frasi de su tempus passau dhue at cosas chi depeus chistie ◊ chistias in su coro su segretu ◊ sa ruge mia comente est mi la chisto ◊ seu chistendi custus sèminis po fai una tuledha de pranteri ◊ custu fut un'orfonedhu chi dh'iat chistiu un'ómini ◊ e ite naras, ca aus coidau a chistie su fusile a codhu!◊ sa piciochedha chistit in manos su giornale e cumènciat a lixe ◊ sa pimpiralla ndi dha chistint is cruculeus 2. soe in fidea de li torrare sas tràvilas, chi si las chistat su pastore! ◊ un'ómini at postu unu piciochedhu a dhi chistiri is molentis ◊ chístimi duas figos! ◊ chisti su dinari! ◊ in sa domo b'istavat solu una vetza pro chistire su locu 3. chisti sa munnedha ca est tochendhe in terra! Traduzioni Francese conserver, garder Inglese to keep Spagnolo guardar, conservar Italiano conservare Tedesco bewahren.

coltoíre , vrb: costodire, custodiri, costoire, custodire, custoire Definizione pònnere a parte, chistire sa cosa a manera de dha tènnere e agatare torra, de no si guastare o àteru; partare, pònnere in logu de no si pòdere bíere si no cricandho / giogare a su costoi costoi = a cuare Sinonimi e contrari acastiai, aggolostire, aggordai, allogae, arremai 1, arremonire, asserbare, chistie, cultodiare, golloire, incungiai / cuai | ctr. foliare, frundhire Frasi contat sa zente antiga de sidhados in terra anzena custoidos ◊ sos durches si faghent e costoint a sas festas ◊ sa càriga si costoit dae istiu a zerru ◊ apipiedhare si narat candho si tenet una cosa custodia, istuzada ◊ is piciochedhus custodiant is béstias ◊ est custodia e bèni tenta 2. issa fit costoida apalas e no si bidiat ◊ sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire pro s'issàssinu chi nos aviat fatu ◊ pessighit su cumpanzu, li pítzigat banzu e fuit a si costoire Etimo ltn. custodire Traduzioni Francese conserver Inglese to preserve Spagnolo guardar, conservar Italiano conservare, serbare, riservare Tedesco aufbewahren.

culivàla , agt Definizione nau de ómine o de fémina, chi no aguantat segretu nudha, chi est coment'e isfundau Sinonimi e contrari culianu, culiprude, culirbudhau, culusciagu, illanadu, irmendhajolu, isciodhau, isculatzadu, lendharzu, pidànciu, pirodha, scorruledhu | ctr. segretu, sizerru Frasi cussu est unu culivala: no faghet a li nàrrere nudha chi deretu lu torrat a nàrrere Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese rapporteur Inglese blabber Spagnolo chismoso, que no sabe guardar un secreto Italiano spifferóne Tedesco Plaudertasche.

cultodiàre , vrb: custodiai, custodiare Definizione castiare a unu o una cosa a manera chi no tèngiat dannu o no nche dha furent Sinonimi e contrari acastiai, aggordai, agguardai, agorrai, coltoire, mirai, miramentare, tentare Frasi dh'ant custoriara bèni custa cosa ◊ si narat chi su corpus de custu santu est custodiau in sa crésia a issu dedicada Traduzioni Francese conserver Inglese to preserve, to govern Spagnolo guardar Italiano conservare, governare Tedesco aufbewahren.

guardài , vrb: agguardai, guardare, guardiae, guardiai, guardiare Definizione castiare siat po giare atentzione, custodiare e difèndhere, e siat po arrespetare, fàere su dovere; castiare po bíere; fintzes furriare, fàere furriare Sinonimi e contrari acastiai, aggordai, amparai, badrare, chistie, coltoire, cultodiare / abbadiai, castiai Modi di dire csn: Deus ti ndhe guardet de!… = Deus ti ndhe colet de…; guardai is sentidus = contivizare su sentidu a manera de no adduire a su malu Frasi si la cheres tènnere guardada, pone sas postas in dogni camminu ◊ àngiulu miu guardadori, guarda s'ànima mia! ◊ cussus funt ladronis e bolint guardiai is àterus! ◊ guarda e difendhe a mie ca m'incumandho a tie! 2. guarda is festas cumandadas! ◊ de precetu no ne apo guardau 3. los amus a bíere guardiandhe pro picare sas tratas 4. custa grotza po guardare s'abba… mancari passet su riu, totu li colat supra! (A.Cucca) Etimo itl. guardare Traduzioni Francese protéger Inglese to protect Spagnolo guardar, mirar Italiano protèggere Tedesco bewachen, hüten, bewahren, schützen.

istugiài, istugiàre , vrb: istuxare, istuzare 1, stugiai Definizione pònnere in calecunu istúgiu, nau in su sensu de chistire, pònnere a parte, badrare Sinonimi e contrari abbuare, aclisare, acucai, allogae, apaltare, coltoire, cuerrai, frànghere, impertusare, intuzare, istichire Frasi totu su dinai dh'iat istugiau in sa posta ◊ unu postu in su chelu istuxamindhe: deo pro te in terra apo a pregare! (Pirastru)◊ no istuzes custa cosa in cue ca no dh'agatant! 2. apant totu unu postu bonu istugiadu pro íscios! Etimo ctl. estojar Traduzioni Francese conserver Inglese to keep Spagnolo guardar Italiano conservare Tedesco bewahren.

mantènnere, mantènniri , vrb: ammantènnere, muntènnere Definizione pigare, aferrare cun is manos (rfl. betare sa manu a calecuna cosa a manera de no orrúere); tènnere, àere in podere, sighire a tènnere o a portare; tènnere o chistire chentza si guastare, chentza si pèrdere / pps. manténnidu, mantésiu, mantesu Sinonimi e contrari afuntènnere, agguantai, apompiai, apoderae, rèzere / badrare, ostènnere / coltoire | ctr. iscapare, lassai Modi di dire csn: Deus lu mantenzat! = Deus lu bardet, lu muntenzat sanu, chentza male (nadu in suspu: gi est pagu grassu!…); muntenneresindhe, muntènneresi de… = fàghere a mancu de carchi cosa chirchendhe de pònnere frenu a unu gustu, a sos físsios e gai; muntènnere a unu de carchi cosa = chircare de no li lassare fàghere carchi cosa; mantèniri su fuedhu = èssere de peràula, fàghere su chi si narat candho si daet sa peràula Frasi muntene custa cosa! ◊ cust'animale no bi la fato a lu muntènnere: mi ch'est fuindhe! ◊ s'ambidha andhat male a la muntènnere ◊ in sa pigada de s'iscala muntènedi no ruas! ◊ si pigas a s'àrbure muntènedi bene a sas naes! 2. si bi at erba, in montes, sa robba sighit a muntènnere su late ◊ candho presu ti ant pro ti bochire nemmancu sos cannaos ant muntesu (Sozu)◊ cussas sunt promissas fatas e mai mantésias 3. no mi ndhe muntenzo de bi l'argumentare su chi mi at fatu! ◊ no ti ndhe podes muntènnere de fumare? ◊ a fizos mios no los poto muntènnere d'essire 4. su sale muntenet bona sa cosa a tempus meda Etimo ltn. manutenere Traduzioni Francese maintenir Inglese to maintain Spagnolo mantener, sujetar, guardar Italiano mantenére, conservare Tedesco halten, sich halten (refl.), erhalten, bewahren.

miramentàre , vrb Definizione tènnere contu, contivigiare Sinonimi e contrari acastiai, cultodiare, aggordai, coltoire, mirai Frasi sa domo bi la miramentat una fémina bona ◊ in sos órdines de sa vintza no bi aiat mancu unu tzufu de erva, dontzi funnu fit bene arraicatu e bene miramentatu ◊ su pitzinnu no miramentat vene su bestiàmene ca li piaghet su caentu e no si abbitzat de nudha Etimo srd. Traduzioni Francese garder, gouverner, soigner (aver cura di) Inglese to preserve, to control Spagnolo guardar, cuidar Italiano custodire, governare Tedesco bewachen, besorgen.

tentàre , vrb Definizione giare atentzione, custodiare o portare a càstiu a ccn. o ccn. cosa a manera de no tènnere dannu, de no che dha lassare furare; portare a ogu a ccn. po bíere ite faet, iscocandhodhu / tentare a ccn. che batu a sórighe = iscocare própriu a s'atenta chentza dhu fidare nudha Sinonimi e contrari abbillai, acastiai, agguardai, agorrai, mirai Frasi est tentendhe sas aes pro difèndhere su laore ◊ su pastore tentat su masone ◊ tocat a tentare sos sartos pro sos fogos ◊ soe tentandhe a sorre mia malàdia ◊ si tentat sa binza isse no b'intrat unu puzone! ◊ tentàimi Vois in su reposu de istanote e sarvàimi dae cada pregiudísciu ◊ a sa teraca li lassant sos pitzinnos a los tentare ◊ fit tentàndhesi su zuo pro sa fura 2. tentèndhelu sunt bénnidos a ischire chie fit chi che lis furaiat sa cosa ◊ su batu est sétidu acurtzu a sa linna tentendhe: bi depet àere sórighe Etimo srd. Traduzioni Francese garder, veiller Inglese to watch (over), to guard Spagnolo guardar, custodiar Italiano custodire, sorvegliare, vigilare Tedesco bewachen, beaufsichtigen.

vardàre , vrb: badrare*, fardiare, vardiare Definizione atentzionare calecuna cosa (pàsculu, àteru) chentza ndhe tocare o chi neune ndhe tochet, amparare po no àere dannu / pastura vardada = ínnida, chentza pàschida, chi po fàere crèschere s'erba no dhue lassant intrare bestiàmene Sinonimi e contrari acastiai, aggordai, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare, risparmiare / irghiare Frasi vardianedhu nanchi fipo… ma fipo geo a chèrrere vardiatu! ◊ su cherinzu vene vardat sa vida dae cada assustu ◊ su pastore est a grotza e a cambales po si vardare abba, nie e bentu ◊ sos Sardos semus che unu tazu de anzones chi lu vàrdiant sos marjanes ◊ s'àngelu custode mi vardet e s'àngelu de sa defesa mi defendhat Traduzioni Francese sauvegarder, préserver Inglese to protect, to reserve Spagnolo guardar Italiano salvaguardare, preservare, riservare Tedesco schützen, bewahren.

«« Cerca di nuovo