abbadiài, abbadiàre , vrb: abbaidae, abbaidare, abbaitare, badiare Definition castiare, apèrrere e girare is ogos po bíere sa cosa; giare atentzione, atèndhere a una cosa o a unu; abbarrare ammammalucaos coment’e timendho, chentza fàere nudha, chentza de ischire ite fàere; castiare o pentzare a una cosa ibertandhodha, agiummai coment’e domandhandhodha, o, si est cosa de giare, èssere coment’e dispràxios, no tènnere su coràgiu de dha giare (ma dhu narant sèmpere cun sa nega po nàrrere su ctr.: no l'abbàidat, no si abbàidat, a./no a. s'ispesa/a s'ispesa, su perígulu/a su perígulu, su sacrifítziu/a su sacrifítziu); tènnere arrespetu / impr. abbà! Synonyms e antonyms allutzare, annotare, apompiai, badrare, cadebai, castiai, colbiare, isperare 1, labai, mirai / apitare Idioms csn: a. a unu a carrones = abbaidare cun tropu rispetu a unu, istàreli in dainanti unu pagu guvardu, coment'e timindhe; abbaidaresindhe = castiaisí apari in faci coment'e po bòlliri isciri o cumprèndiri ccn. cosa; a. una fémina, una màchina, una bestimenta = iscioberai, decídiri cali pigai; no bi ndhe at unu de abbaidare = funt unu peus o prus légiu de s'àteru, mancunu bonu; abbàida a tie = fai comenti creis! Sentences cussus antzianus passant oras e oras in cumpannia a abbadiai sa zenti chi passat ◊ abbàida a bídere si b'at zente, chi apo intesu una boghe! ◊ abbàida candho faghes sa cosa, abberi sos ogros si no cheres fàghere abbunzos! ◊ deo abbàido a mie, a bídere si est zustu su chi fato, no ponzo fatu de sos àteros ◊ abbàida sos pecos tuos, cantu chi chircas sos anzenos! ◊ ite ses abbadiandhe a ogos trotos?! 2. ancu ti calet tronu: m'abbàida a bídere ite at fatu!…◊ abbaidade a non bos lassare ingannare! 3. bètali francas a su triballu, no ti lu abbàides! ◊ no mi lu abbàido ca isse est síndhigu, no: su chi tenzo de nàrrere bi lu naro! ◊ no sento ca andho sordau: solu sento sa pitzinna chi mi apo abbadiau 4. cherent combidados a chenare, sos amigos tuos, ca l'abbàidant ◊ a sos cojados noos lis cheret fatu unu bellu donu, ca l'abbàidant, ca issos puru ndhe ant fatu a nois ◊ compare si ndhe tenet, dinari, sos chentu miza no los abbàidat: lu daet e toca! ◊ como istamus abbaidèndhennos su dinari: ispesu cheret, candho tocat, za bi est! 5. imbarendhe sa peta, ma cudha peta no arriviat ancora: tandho comintzant a si ndhe abbaidare apare e a fàghere sos pensamentos piús istrambos Etymon itl. guaitare Translations French regarder English to look, to watch Spanish mirar Italian guardare German ansehen, schauen.

àlchida , nf, nm: àlchidu, àrchidu, àrchita, àschida, àschidu Definition fortza o fintzes abbilesa de fàere cosa, de cumandhare, de s'impònnere a is àteros, de si fàere arrespetare Synonyms e antonyms acru 1, archete, arpados, folteléntzia Sentences no apesit àschidos de andhare ◊ a ndhe tenet de àrchidos, cuss'ómine! ◊ torreit in ànimos bonos e de bon'àschidu a che congruire s'òbera de sa die (A.Canalis)◊ a solu no mi abbastant sos àschidos pro ti fàghere leare cussas camineras ◊ cussu no at àteras àrchitas ◊ no apeint sos àschidos de li frimmare sas peràulas in buca Etymon srd. Translations French énergie, vigueur, autorité, prestige English authority, power, vigourprestige, arrogance Spanish autoridad, poder Italian autorità, potére, prestìgio German Macht, Ansehen.

badiàre , vrb: abbadiai*, baidare, vadiare Definition castiare, girare is ogos po bíere sa cosa, giare atentzione, atèndhere una cosa o a unu; atèndhere a unu, custodiare sa cosa / badhu! = abbàida!, càstia! Synonyms e antonyms allutzare, annotare, apompiai, badrare, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai Sentences bàdia si potes leare capu de custa cosa! ◊ vàdiat bene vene, si pómpiat a su tziu e torrat a badiare 2. fipo badiandhe sas crapas ◊ su piciochedhu est badiando su bestiàmine e ligendo! ◊ in cussos chirros b'aiat pastores note e die badiandhe e cuberrandhe sa robba Translations French regarder, garder English to guard Spanish mirar, guardar Italian guardare, custodire German ansehen, anschauen, bewachen.

castiài , vrb: acastiai, castiare, castiari, casticare, castigare, chestiai Definition abbaidare aperindho o girandho is ogos po bíere sa cosa; tènnere contu, contivigiare, atèndhere calecuna cosa o a ccn. po su bisóngiu chi podet tènnere de agiudu; portare a ogu unu logu o calecuna cosa, giare atentzione chi no che dha furent, chi no tèngiat dannu / càstia!, castiai! = itl. ecco! Synonyms e antonyms abbadiai, abbillai, colbiare / addolie, aggordai, agguardai, cadebai, chistie, coltoire, cultodiare, tentare Idioms csn: castiai mali a unu = fàghere un'ograda mala a unu, coment'e cheríndheli nàrrere chi su chi est faghindhe no andhat bene; castiaisí cun d-unu, cun d-una = èssiri in castiadas, fastigiai, abbaidàresi pro si chèrrere; castiai, no castiai sa cosa (po su tanti chi est)= abbaidare, no abbaidare, no ndhe fàghere contu, lassare cúrrere Sentences castiadhu acomenti est bestiu! ◊ andaus a bíngia a castiai si s'àxina est cumentzendi a coi ◊ chestit, gopai, de innòi is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi! ◊ si no dhas càstias, is cosas, comenti fais a dhas arregordai?! ◊ is ogos suos si fiant frimaos a castiare in altu 2. a is antzianus is fillus no dhus bollint castiai! ◊ is arrosas sunt floridas ancora: comenti faint a èssiri friscas friscas sena chi nemus dhas castit?!… 3. ingunis tocat a dhoi ponni a calincunu a castiai, de is bortas chi ndi fúrinti totu 4. candu mi at biu pighendimindi totu cudha cosa mi at castiau mali… agiummai mi nci papàt cun is ogus! ◊ una de custas piciocas si castiàt cun d-unu giòvunu, ma no si fiant mai chistionaus ◊ dèu unu chilu de cosa no dhu càstiu, si unu mi dha pigat a cascita intrea! Etymon ltn. castigare Translations French garder English to look, to guard Spanish mirar, guardar Italian guardare, badare, custodire, sorvegliare, vigilare, controllare German ansehen, sich kümmern, behüten, überwachen.

créita , nf: crétida Definition su crèdere, su giare fide; su si crèdere a tropu, su si craculare prus de su chi unu est Synonyms e antonyms credéntzia 1, cretimenta, imbufadura / creitura, magnosidade, presuméntzia Sentences o sognos incantosos, crétida s'apo dadu, ma però solu un'umbra apo sighidu (P.Sulis)◊ no mi fido ne crétida ti dao 2. cussa pitzoca no istat ritza dae sa créita ◊ fit ufratu che bússica dae sa créita Etymon srd. Translations French crédit, confiance, très grande estime de soi-même English credit, trust, excessive self evaluation Spanish crédito, confianza, sobrestimarse Italian crédito, fidùcia, autostima eccessiva German Ansehen.

créntia 1 , nf: créntzia Definition su crèdere, su giare fide / comporare a créntia = leare a dépidu, pigai a fidu Synonyms e antonyms credéntzia 1*, créita Sentences créntia bos ndhe dao canta cherides ◊ in su butighinu bufaiat a créntia Translations French crédit, créance English reputation Spanish crédito Italian crédito German Ansehen.

fidúcia , nf: fidútzia Definition genia de fide, de crétia / àere a ccn. in fidútzia = dàreli fide, fidàresi de ccn. Synonyms e antonyms fide, fidéscia Sentences fidúcia tenindi e no ndi geist! ◊ soe sa prus chi ti apo in fidútzia Etymon itl. Translations French confiance English confidence Spanish confianza Italian fidùcia German Ansehen.

grandhèsa , nf: grannesa Definition su èssere de importu mannu, de pònnere in càrculu meda, de pòdere àere bàntidu, nau de cosas o de maneras de fàere / àere o tènnere una cosa a grandhesa = abantaisindi, teneindi coment'e un'onori Synonyms e antonyms grandhiosidade, impoltànscia, imponéncia / balentia, mannosidade Sentences ite grandhesa pro me su mi vider cumbidada a sa mesa sacrada de su chelu!… 2. lu tenet a grandhesa, lu tenet! ◊ guvardos, no faghent prus bardanas, ammelladu ant sas matanas de grannesa (M.Monterra) Etymon spn. grandeza Translations French grandiose, prestige English prestige, magnificence Spanish grandiosidad Italian grandiosità, prestìgio German Großartigkeit, Prächtigkeit, Prestige, Ansehen, Geltung.

«« Search again