aggordài , vrb: agodrai,
agordai Definition
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no apat dannu, chi no che dha furent / èssi agodrau = acordau, pigau a serbidore, a tzeracu
Synonyms e antonyms
acastiai,
agguardai,
badrare,
chistie,
coltoire,
cultodiare,
tentare
Sentences
est agordendi una bingixedha ◊ su mortu in campusantu dh'at aggordau s'interramortus ◊ mi podit aggordai custu caboni po cantu abarru ascurtendi sa missa? ◊ tocat de aggordai is montis de arena e àterus logus bellus po chi no s'isderruant ◊ a issu dhu ponint po agodrai is brebeis
Etymon
itl.
guardare
Translations
French
garder
English
to guard
Spanish
guardar
Italian
custodire
German
bewachen.
agguardài, agguardiài , vrb: guardai* Definition
abbaidare a unu o una cosa po dha tènnere contu chi no tèngiat dannu, chi no che dha furent
Synonyms e antonyms
acastiai,
aggordai,
arriguardai,
badrare,
cultodiare,
tentare
Sentences
dhoi at iscroxòrgius chi dhus agguàrdiant is matzamurredhus ◊ cun sa Cruxi, agguardada siat sa buca de mali!
2.
bivaiaus in domixedhas agguardiadas de una mata de figu
Translations
French
garder
English
to guard
Spanish
guardar
Italian
custodire
German
bewachen.
aldàre , vrb: aldiare,
ardiare Definition
castiare o chistire una cosa a manera chi no tèngiat dannu, chi no tèngiat male, chi nemos ndhe tochet
Synonyms e antonyms
aggordai*,
badrare
Sentences
fit reséssidu a che li fichire in conca chi sa puzonina si podiat aldiare in d-una manera sola: cun sas peràulas! ◊ gira, gira, furriola, atàpadi cantu cheres: de sa binza semus meres candho l'aldas tue sola! (P.Casu)
Translations
French
préserver,
garder
English
to guard,
to preserve
Spanish
guardar
Italian
preservare,
custodire
German
bewahren.
arrecatài 1 , vrb rfl: arrechetai,
recatai Definition
fàere su giuditziosu
Synonyms e antonyms
refrenai
Etymon
spn.
recatarse
Translations
French
se retenir,
se moderer,
garder une prudente réserve
English
to show reluctance
Spanish
ser juicioso
Italian
usare ritégno
German
sich scheuen.
arribbàre 1 , vrb Definition
pònnere a parte ccn. cosa po dha lassare a un'àteru tempus, po dha tènnere chistia
Synonyms e antonyms
allogae,
arremai 1,
arremonire,
asserbare,
chistie,
coltoire,
golloire
Sentences
sa mela l'at chérfida arribbare ma si est frazigada ◊ est arribbendhe totu a sa temporada, pro no li mancare sa cosa tandho ◊ arribbadinne a cras de cussa cosa! ◊ su chi aiat téssidu lu teniat arribbadu pro candho si deviat cogiuare
Surnames and Proverbs
prb:
chie arribbat a cras arribbat a canes
Translations
French
garder
English
to put aside
Spanish
guardar
Italian
serbare
German
aufbewahren.
badiàre , vrb: abbadiai*,
baidare,
vadiare Definition
castiare, girare is ogos po bíere sa cosa, giare atentzione, atèndhere una cosa o a unu; atèndhere a unu, custodiare sa cosa / badhu! = abbàida!, càstia!
Synonyms e antonyms
allutzare,
annotare,
apompiai,
badrare,
cadebai,
castiai,
isperare 1,
labai,
mirai
Sentences
bàdia si potes leare capu de custa cosa! ◊ vàdiat bene vene, si pómpiat a su tziu e torrat a badiare
2.
fipo badiandhe sas crapas ◊ su piciochedhu est badiando su bestiàmine e ligendo! ◊ in cussos chirros b'aiat pastores note e die badiandhe e cuberrandhe sa robba
Translations
French
regarder,
garder
English
to guard
Spanish
mirar,
guardar
Italian
guardare,
custodire
German
ansehen,
anschauen,
bewachen.
castiài , vrb: acastiai,
castiare,
castiari,
casticare,
castigare,
chestiai Definition
abbaidare aperindho o girandho is ogos po bíere sa cosa; tènnere contu, contivigiare, atèndhere calecuna cosa o a ccn. po su bisóngiu chi podet tènnere de agiudu; portare a ogu unu logu o calecuna cosa, giare atentzione chi no che dha furent, chi no tèngiat dannu / càstia!, castiai! = itl. ecco!
Synonyms e antonyms
abbadiai,
abbillai,
colbiare
/
addolie,
aggordai,
agguardai,
cadebai,
chistie,
coltoire,
cultodiare,
tentare
Idioms
csn:
castiai mali a unu = fàghere un'ograda mala a unu, coment'e cheríndheli nàrrere chi su chi est faghindhe no andhat bene; castiaisí cun d-unu, cun d-una = èssiri in castiadas, fastigiai, abbaidàresi pro si chèrrere; castiai, no castiai sa cosa (po su tanti chi est)= abbaidare, no abbaidare, no ndhe fàghere contu, lassare cúrrere
Sentences
castiadhu acomenti est bestiu! ◊ andaus a bíngia a castiai si s'àxina est cumentzendi a coi ◊ chestit, gopai, de innòi is piciochedhus nci essint apenas cabau s'unconi! ◊ si no dhas càstias, is cosas, comenti fais a dhas arregordai?! ◊ is ogos suos si fiant frimaos a castiare in altu
2.
a is antzianus is fillus no dhus bollint castiai! ◊ is arrosas sunt floridas ancora: comenti faint a èssiri friscas friscas sena chi nemus dhas castit?!…
3.
ingunis tocat a dhoi ponni a calincunu a castiai, de is bortas chi ndi fúrinti totu
4.
candu mi at biu pighendimindi totu cudha cosa mi at castiau mali… agiummai mi nci papàt cun is ogus! ◊ una de custas piciocas si castiàt cun d-unu giòvunu, ma no si fiant mai chistionaus ◊ dèu unu chilu de cosa no dhu càstiu, si unu mi dha pigat a cascita intrea!
Etymon
ltn.
castigare
Translations
French
garder
English
to look,
to guard
Spanish
mirar,
guardar
Italian
guardare,
badare,
custodire,
sorvegliare,
vigilare,
controllare
German
ansehen,
sich kümmern,
behüten,
überwachen.
chistíe , vrb: achistiri,
chistire,
chistiri Definition
arregòllere e pònnere a parte sa cosa po dha tènnere, po si ndhe serbire àtera borta, candho tocat o serbit de prus; pigare; castiare, tènnere contu / chistire una ferramenta, dinare, sèmenes e àteru
Synonyms e antonyms
acoglire,
acuae,
aggolostire,
aggordai,
allogae,
arremai 1,
arremonire,
arribbare 1,
asserbare,
coltoire*,
golloire
/
contifizare
/
frànghere
| ctr.
foliare,
frundhire,
lassai
Sentences
de su tempus passau dhue at cosas chi depeus chistie ◊ chistias in su coro su segretu ◊ sa ruge mia comente est mi la chisto ◊ seu chistendi custus sèminis po fai una tuledha de pranteri ◊ custu fut un'orfonedhu chi dh'iat chistiu un'ómini ◊ e ite naras, ca aus coidau a chistie su fusile a codhu!◊ sa piciochedha chistit in manos su giornale e cumènciat a lixe ◊ sa pimpiralla ndi dha chistint is cruculeus
2.
soe in fidea de li torrare sas tràvilas, chi si las chistat su pastore! ◊ un'ómini at postu unu piciochedhu a dhi chistiri is molentis ◊ chístimi duas figos! ◊ chisti su dinari! ◊ in sa domo b'istavat solu una vetza pro chistire su locu
3.
chisti sa munnedha ca est tochendhe in terra!
Translations
French
conserver,
garder
English
to keep
Spanish
guardar,
conservar
Italian
conservare
German
bewahren.
mirài , vrb: mirare Definition
abbaidare po bíere, po giare atentzione e contivigiare, po ammiru e istima, po làstima: s'impr. si narat fintzes coment'e avertimentu / impr.: mih!, millu!; mirare sa conca = labare, castiai is pilus po dhus illimpiai de sa malesa
Synonyms e antonyms
abbadiai,
allutzare,
annotare,
apompiai,
cadebai,
castiai,
labai
/
cultodiare,
tentare
Sentences
mirat sa domo che una mama ◊ e proite mi mirades, ojos chi deo no miro?! (Grolle)◊ bastat chi cussas féminas mi mirent un'istante pro chi mi passent su coro che balla! ◊ si mi bolis domanda, no passis mira mira! ◊ sete cravellos d'oro bi los miro in s'altare adorèndhesi a Deu…◊ pentza a fai bèni e no miris a chini
2.
mira, una cosa ti naro: o triballas comente si tocat, o ti che andhas deretu! ◊ mirai de cust'ómini: a puntu bellu est torrau!…
3.
e cantas boltas bi lu aia nadu: Míradi s'onestade, fizu meu! ◊ cun s'iscusa ca dhi miràt is pipius, si nci est posta meri
Surnames and Proverbs
prb:
faghe bene e no mires a chie!
Etymon
ltn.
mirare
Translations
French
garder,
regarder
English
to guard,
to look at,
to admire
Spanish
mirar
Italian
mirare,
custodire
German
betrachten,
bewachen.
miramentàre , vrb Definition
tènnere contu, contivigiare
Synonyms e antonyms
acastiai,
cultodiare,
aggordai,
coltoire,
mirai
Sentences
sa domo bi la miramentat una fémina bona ◊ in sos órdines de sa vintza no bi aiat mancu unu tzufu de erva, dontzi funnu fit bene arraicatu e bene miramentatu ◊ su pitzinnu no miramentat vene su bestiàmene ca li piaghet su caentu e no si abbitzat de nudha
Etymon
srd.
Translations
French
garder,
gouverner,
soigner (aver cura di)
English
to preserve,
to control
Spanish
guardar,
cuidar
Italian
custodire,
governare
German
bewachen,
besorgen.
tentàre , vrb Definition
giare atentzione, custodiare o portare a càstiu a ccn. o ccn. cosa a manera de no tènnere dannu, de no che dha lassare furare; portare a ogu a ccn. po bíere ite faet, iscocandhodhu / tentare a ccn. che batu a sórighe = iscocare própriu a s'atenta chentza dhu fidare nudha
Synonyms e antonyms
abbillai,
acastiai,
agguardai,
agorrai,
mirai
Sentences
est tentendhe sas aes pro difèndhere su laore ◊ su pastore tentat su masone ◊ tocat a tentare sos sartos pro sos fogos ◊ soe tentandhe a sorre mia malàdia ◊ si tentat sa binza isse no b'intrat unu puzone! ◊ tentàimi Vois in su reposu de istanote e sarvàimi dae cada pregiudísciu ◊ a sa teraca li lassant sos pitzinnos a los tentare ◊ fit tentàndhesi su zuo pro sa fura
2.
tentèndhelu sunt bénnidos a ischire chie fit chi che lis furaiat sa cosa ◊ su batu est sétidu acurtzu a sa linna tentendhe: bi depet àere sórighe
Etymon
srd.
Translations
French
garder,
veiller
English
to watch (over),
to guard
Spanish
guardar,
custodiar
Italian
custodire,
sorvegliare,
vigilare
German
bewachen,
beaufsichtigen.