abborticàre , vrb: abbortigare,
abbortijare,
abbortixare Definizione
batire un’arremu, mescamente postu male chi no passat bene su sàmbene, de pàrrere coment’e totu puntu cun ortiga, o fintzes de no si dhu intèndhere coment’e chi siat sicau, de ortigu
Sinonimi e contrari
addormicare,
addrommentire,
aggurticiare,
iformicare,
immortigare,
indoliminzare,
intrementíre indormicare
Frasi
comente fia corcadu mi at abbortigadu su bratzu ◊ candho si pesabat fit totu abborticau e addozau e pro si cossolare bibiat una tassa de birra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engourdir
Inglese
to benumb
Spagnolo
entorpecer
Italiano
intorpidire
Tedesco
gefühllos machen.
abbotinàre , vrb: abbutinae,
abbutinare Definizione
fàere a una befa catzigandho, betandho a terra, faendho dannu, imbrutandho o àteru (in sensu morale puru): dhu’est fintzes s'idea de pònnere tréulu, trumbullu, iscúdere, atripare / abbutinare su logu = distrúere, burdellare, imbrutare su logu
Sinonimi e contrari
abbadinare,
acacigai,
arroinare,
bíncere,
destrui,
istraitzare
/
imbratare
Frasi
no mi lasso abbutinare s'oltu meu ◊ su colzu pensamentu ti abbutinat s'ànima e su corpus ◊ unu càmiu at abbutinadu a unu ◊ unu trimizone de pessamentos istrambos mi ant abbotinatu ◊ cussu ist abbituau a isperditziae e abbutinae sa cosa
2.
eris sa turulia mi fit abbutinandhe sos pannos
3.
custa fardeta mi l'istràvio, ca in su telarju falat su pilu e mi abbutinat ◊ est in cherta de si nche labare su ludru chi l'at abbutinau su lúmene ◊ mamma tua mi at totu abbutinau e aviliu
Traduzioni
Francese
piétiner
Inglese
to trample on
Spagnolo
pisotear
Italiano
calpestare
Tedesco
zertreten.
abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definizione
fàere a ballotas, a bocighedhas
Sinonimi e contrari
abballinare,
ammalfudhare,
ammoroculare,
ammorotzulare,
ammurudhare,
apadhotulare,
arranedhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire des boules
Inglese
to roll into a ball
Spagnolo
hacer pelotitas
Italiano
appallottolare
Tedesco
zur Kugel ballen.
abbovài, abbovàre , vrb Definizione
fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa
Sinonimi e contrari
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbovai,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
piocai,
scafai,
trampai
/
transire,
trassicare
Frasi
furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas!
2.
Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire l'idiot,
prendre pour un idiot
Inglese
to mock
Spagnolo
abobar
Italiano
prèndere per scémo
Tedesco
taüschen,
verdummen,
erstaunen.
abbrabài , vrb: barbai Definizione
pònnere barbas, arraighinas, tzeurras, cambos: si narat de sèmenes chi bogant sa tzéurra, naschindho
Sinonimi e contrari
abbarbigare,
abbrossare,
arrexinai,
chimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre racine,
s'enraciner
Inglese
to root
Spagnolo
echar raíces,
arraigar
Italiano
radicare
Tedesco
Wurzel schlagen.
abbrabugliài , vrb: abbreboliare,
abbrebugliai,
abbrebulai,
abbrebullai,
abbrobogliai,
abbrubuliai,
abrebuliai,
abrobolliai,
barbugliai Definizione
su foedhare de unu chi no est bene ischidau, cumenciare a foedhare (nau de is pipiedhos), murrungiare chentza chi si cumprendhat bene ite est naendho, unu
Sinonimi e contrari
barbatare 1,
brocoai,
imprabastulare,
morrugnare
Frasi
at abbrebulau calincuna cosa a truncu de língua ◊ abrebuliada chene si cumprèndiri su chi naràt ◊ iat abertu su breviàriu abbrebullendu chini iscít eita ◊ s'ómini si ndi est andau abbrubuliendu ◊ Sissi! - iat abbrubuliau s'ómini ◊ est totu abbreboliandho, inchietu ca ant serrau s'abba
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bougonner
Inglese
to mumble
Spagnolo
farfullar
Italiano
borbottare
Tedesco
brummen.
abbradinàre , vrb Definizione
fàere su logu totu a unu bràdinu, a lurtzina, isciúndhere totu a meda, betandho o perdendho abba a tropu
Sinonimi e contrari
ifúndhere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
envaser
Inglese
to swamp
Spagnolo
empantanar
Italiano
impantanare
Tedesco
in einen Sumpf verwandeln.
abbramíre, abbramíri , vrb: abbremiri Definizione
disigiare, bòllere cun gana o volontade manna, forte
Sinonimi e contrari
abbramai,
desizare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
convoiter,
désirer ardemment
Inglese
to long for
Spagnolo
codiciar
Italiano
bramare
Tedesco
herbeisehnen.
abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definizione
aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare
Sinonimi e contrari
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
barrancai,
carrabbusai; arrapare 2,
furai
Frasi
si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu!
2.
no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saisir
Inglese
to grip
Spagnolo
agarrar
Italiano
abbrancare,
aggrapparsi
Tedesco
mit den Krallen packen,
sich festhalten.
abbranchiàre , vrb Definizione
fàere aungadas, iscarràfios cun is ungas, cun is farrancas
Sinonimi e contrari
afranchiare,
afranciare,
arrancare,
arranculare,
farrascare,
iscalaviare,
scarrafiai
Frasi
ant comintzatu a bídere tzente chin sa cara ghetata e chin carchi bullone in conca e sas manos abbranchiatas (G.Albergoni)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
griffer
Inglese
to scratch
Spagnolo
arañar
Italiano
graffiare
Tedesco
kratzen.
abbratzetàre , vrb Definizione
pigare a s'abbratzeta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre bras dessus,
bras dessous
Inglese
to be arm in arm with s.o.
Spagnolo
cogerse del brazo
Italiano
prèndere sótto bràccio
Tedesco
sich einhängen.
abbreggulàre , vrb: abbrengulare Definizione
pigare cun abbréngulu
Sinonimi e contrari
ciogare,
giochitare,
imbalai,
imballacai,
ingiogaciai
Frasi
tzertos ti benint cun dultze carignu, si abbréngulant cun tegus e s'ispassant, però posca as a bídere chi ti lassant!
Traduzioni
Francese
amuser
Inglese
to amuse
Spagnolo
entretener
Italiano
trastullare
Tedesco
unterhalten.
abbrentài , vrb rfl Definizione
atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu
Sinonimi e contrari
abbajonare,
allachedhare,
atrotiai
| ctr.
istirare
Terminologia scientifica
fst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plier
Inglese
to bend
Spagnolo
alabearse,
combarse
Italiano
piegarsi,
incurvarsi
Tedesco
sich biegen.
abbrentosicàre , vrb Definizione
papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abberchedhare,
abbidhiai,
abbrentusinare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
2.
so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire un plat
Inglese
to gut
Spagnolo
atiborrarse,
tragar
Italiano
spanciare
Tedesco
sich vollessen.
abbrèschere , vrb: arbesce,
arbèscere,
arbèschede,
abrèschere,
arbesci,
albèschere,
arbèschere,
arbèssere,
alvèschere,
arvèschere,
arvèssere,
avèschere 1,
avrèschere,
avrèssere Definizione
cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa
Sinonimi e contrari
albeschire,
alburiai,
grinare,
illuchèschere,
illughintinare,
intrabatzinare,
ispalèschere,
ispanescare,
ispanigai,
obbrèsciri
/
nàschere
| ctr.
iscorigai,
murinai
Frasi
dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat
2.
prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios
Etimo
ltn.
albescere
Traduzioni
Francese
faire jour
Inglese
to dawn
Spagnolo
amanecer
Italiano
albeggiare
Tedesco
tagen,
grauen.
abbrigài , vrb: abbrigare 1,
abbrigari,
arbigai,
arvigai,
avrigai,
obrigai Definizione
orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare
Sinonimi e contrari
arrubiai,
cardiare,
cardigiai,
incrabigai,
ingrujare
Frasi
su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri
2.
ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau
Etimo
srd.
albicare
Traduzioni
Francese
rendre brûlant,
chauffer au rouge,
à blanc
Inglese
to make red-hot,
to incandesce
Spagnolo
calentar al rojo,
encandecer
Italiano
arroventare
Tedesco
glühen machen.
abbrodhiàre , vrb rfl: abbrudhai,
abbrudhare,
abbrudhiare,
aprudhare Definizione
èssere o istare a murru bocau, pigaresidha, ofèndhere, su si dispràxere
Sinonimi e contrari
abbrufulai,
abbuscinare,
acasidhare,
aconchedhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
pirmare
Frasi
mama tua si abbródhiat si no lu càrculas, a frade tuo! ◊ mi abbrudhat abberu a bos fàghere apitare!
Etimo
spn.
embrollarse
Traduzioni
Francese
bouder
Inglese
to sulk
Spagnolo
enfurruñarse
Italiano
imbronciare
Tedesco
schmollen.
abbrofodhàre , vrb: abbrufodhare,
abbrufudhai Definizione
fàere a brofodhu, ufrare, su si ndhe pesare de sa pasta po s'aghedadura e fintzes de su late postu in su fogu, o àtera cosa puru
Sinonimi e contrari
abbimisonare,
abbruvudhare,
abbuscinare,
agghimisonare,
ammalfudhare,
ufiare
2.
lah, candu abbrufudhat s'àcua de is sitzigorrus, ispumadha!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
regonfler
Inglese
to swell (again)
Spagnolo
hincharse
Italiano
rigonfiare
Tedesco
schwellen.
abbrossàre , vrb Definizione
bogare o fare pigionatzos, cambos noos
Sinonimi e contrari
abbrabai,
chimire,
frunzire 1,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire,
tzirriotire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourgeonner
Inglese
to germinate
Spagnolo
brotar
Italiano
germogliare
Tedesco
sprießen.
abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare,
aproennare,
aprovendhare,
provendai Definizione
giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere
Sinonimi e contrari
addascare,
aescai,
afrongiai
Frasi
seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affourager
Inglese
to forage
Spagnolo
dar forraje,
subvencionar
Italiano
abbiadare,
foraggiare
Tedesco
mit Hafer füttern.