abbudronàre, abbudruài , vrb: abburdonare Definizione
fàere a gurdone, fàere a unu muntone, a chedha; dhu narant fintzes de una genia de ufrore, candho si formant coment'e gurones unu acanta a s'àteru
Sinonimi e contrari
acedhae,
afollare,
aggrustare,
aggurdonai,
apubulare,
arretolare,
atrepillai,
atropare,
atrumare,
atutinare
| ctr.
ispàlghere,
ispartzinai
Frasi
sa bama de sas berbeghes si fit abbudronada costoendhe sa conca una suta de s'àtera ◊ sa chessa lompet lestínchinu niedhu abbudronadu
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grouper
Inglese
to group,
to assemble
Spagnolo
agrupar
Italiano
raggruppare
Tedesco
gruppieren.
abbugnài , vrb: abbungiai,
abbunzai,
bugnai Definizione
fàere giúmburos, pistaduras a una cosa, a unu trastu, prènnere de giúmburos, de nodos, de pistaduras, nau fintzes de frutuàriu
Sinonimi e contrari
abburrutonare,
aggatare,
agiumbare,
ammacigai,
aporcai 1,
atzumbarare,
atzumbighedhare,
atzumbonare,
catulare,
pistae,
tofedhare
Frasi
su pipiu est arrutu e si est abbungiau a conca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cabosser
Inglese
to dent,
to crush
Spagnolo
abollar
Italiano
ammaccare
Tedesco
verbeulen.
abbuidài , vrb: buidai Definizione
fàere buidu, su ndhe pigare cosa, andharesindhe sa gente lassandho unu buidu, su logu chentza nudha
Sinonimi e contrari
ibboidare,
illichidare
| ctr.
prenare,
preni
Frasi
toca, isciolli sa chistioni: abbuidandi is serchetus! ◊ acabbada sa missa, sa crésia s'abbuidat e sa genti torrat a domu ◊ mamma, aparit su canistedhu ca depu abbuidai custu sachitedhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vider
Inglese
to empty
Spagnolo
vaciar
Italiano
svuotare
Tedesco
entleeren.
abbujàre , vrb rfl Definizione
fàere iscurosu, nau prus che àteru de sa bisura de chie s'intristat
Sinonimi e contrari
abbutzare,
annapai,
annozare,
imbujare
Frasi
si abbujat s'orizonte, lampos e tronos fúlminat s'aera ◊ si est abbujadu in cara ca si fiat acatau chi su paperi fiat fatu cun ingannu
Etimo
itl.
abbuiare
Traduzioni
Francese
s'assombrir,
obscurcir,
offusquer
Inglese
to dim
Spagnolo
ensombrecerse
Italiano
offuscare,
rabbuiarsi
Tedesco
verdüstern,
sich verdüstern.
abbuligiài 1 , vrb: abbulizare,
abbulurtzare,
abbulunzare,
abbulutzare,
abbulutziare,
abbuluzare,
bolizare Definizione
pònnere bulúgiu, avolotu; murigare e imbrutare, bullugiare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi, fintzes intrare a s'abba, fichire a modhe, ammesturare apare
Sinonimi e contrari
abbolojare,
abbussiare,
agiotulare 1,
intruai,
istriulare,
sciambullai,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
/
abbaunzare,
ammisturai
Modi di dire
csn:
abbulizare faes e basolos = ammisturai totu, fuedhendi, ghetai totu a unu cosas chi no cuncordant apari; abbulizare a ccn. in carchi chistione = betarechelu in mesu de una chistione
2.
su logu fit pàschidu e abbulutzadu
3.
bi fint cudhos chi a sa chistione bi aiant abbulutziatu sa pulítica ◊ su pitzinnu fit a gherra chin d-una espressione abbulutziata che ruvàgliu ◊ fit chin sos pilos totu abbulutziatos ◊ su ricu no si abbulizat cun sos pòveros (P.Casu)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mélanger,
bouleverser
Inglese
to mix,
to upset
Spagnolo
mezclar,
revolver
Italiano
mescolare,
sconvòlgere
Tedesco
mischen,
durcheinanderwerfen.
abbumbài, abbumbàre, abbumbàri , vrb: bumbare Definizione
fàere una bumba, cricare abbumbu, cosa a bufare, bufare, nau mescamente cun is pipios; suspire, prènnere, ufrare, nau siat de sa pasta cun su frammentu pesandho, e siat de is titas chi cumènciant a si prènnere de late o de àteru chi si ufrat: si narat fintzes in su sensu de betare cosa (es. abba, meighina) a meda, a tropu; ingrassare
Sinonimi e contrari
acirrai,
assumire,
bufae,
imbreacare,
imbumbare,
inciumire,
inciummare,
ingullire,
trincai
/
preni,
ufiare
/
ingrassai
2.
su perdingianu frissu si abbumbat de ollu ◊ sa terra est abbumbada de abba, cun custa sumana chi at fatu sempre proindhe ◊ za si n'at abbumbadu de profumu, cussa!…
3.
cussa picioca est cumentzendi a abbumbai de petus ◊ cun sa basca su casu si est totu abbumbau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbiber,
tuméfier
Inglese
to soak,
to tumefy
Spagnolo
beber,
hincharse
Italiano
imbévere,
intumidire
Tedesco
tränken,
schwellen.
abbundài , vrb: abbundhare,
bundhare Definizione
giare, produire o bogare a meda, nau mescamente de funtanas, de terras e matas
Sinonimi e contrari
abbenai,
abbundiri,
rebbucare 1
| ctr.
mancai 1,
menguai
Frasi
is fuedhus suus s'ant a abbundai sa cosa in su pratu o dh'ant a ismenguai? (I.Lecca)◊ a sos chi amus benes Deus los abbundhat pro los partiremus chin sos chi no ndh'azes
Traduzioni
Francese
abonder
Inglese
to abound
Spagnolo
abundar
Italiano
abbondare
Tedesco
im Überfluß vorhanden sein.
abburàre , vrb Definizione
abbruxare, abbruschiare, nau fintzes po fàere in colore coment'e abbruxau, fàere in colore de cafei / pane abburadu = (pane russu, modhe) cotu a apretadura a fogu, brusiadu o tropu cotu a fora ma matzosu in mesu
Sinonimi e contrari
abbrugiai,
abbruscare,
acotilai,
ammoriscai,
recòghere
2.
sa terra est abburada a istudare su sidis (G.Branca)◊ issas no ischiant a nadare e no fint ancora abburadas
Etimo
itl.t
Traduzioni
Francese
brunir
Inglese
to darke
Spagnolo
quemar,
tostar
Italiano
abbrunire
Tedesco
verbrennen,
rösten,
bräunen.
abburinài , vrb: burinae Definizione
trebballare a burinu
Sinonimi e contrari
picai 1
Frasi
portat sa lepa a màniga ciata abburinada in su follu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ciseler
Inglese
to chisel
Spagnolo
cincelar
Italiano
cesellare
Tedesco
ziselieren.
abburraciài , vrb rfl Definizione
bufare a tropu cosa cun àrculu
Sinonimi e contrari
imbreacare,
imburraciai
2.
cun su babbu abburraciadu si sunt postos a ciarrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'enivrer
Inglese
to get drunk
Spagnolo
emborracharse
Italiano
ubriacarsi
Tedesco
sich betrinken.
abburràre , vrb rfl Definizione
afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu)
Sinonimi e contrari
abburgare,
infangaciai
/
abburrigare
Frasi
custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba
2.
poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu
Etimo
spn.
embarrar
Traduzioni
Francese
se crotter
Inglese
to muddy
Spagnolo
enlodar,
enfangar
Italiano
infangarsi
Tedesco
sich mit Kot beschmutzen.
abburrigàre , vrb rfl Definizione
afundhare in s'abba, fichire o intrare a modhe, a mesu de s'abba o cosas deasi
Sinonimi e contrari
abburgare,
abburrare,
abburrigonare,
ammodhiae,
impogiare
Frasi
mi abburrigheit a modhe in s'abba ◊ sas ranas si abbúrrigant in s'abba, timendhe ◊ si devet abburrigare in dogni ludrau s'ànima umana? ◊ si che abburrigheit intro de su pighe ◊ preneit sa tatza abburrighendhechela in su binu
Traduzioni
Francese
couler
Inglese
to sink,
to plunge
Spagnolo
sumergir
Italiano
immèrgersi
Tedesco
tauchen.
abburríre , vrb Definizione
currúmpere, fàere ischifu de cundhuta, su si giare a fàere male; refudare coment'e cosa chi faet ischifu, che cosa chi est o chi si credet male; ibregungire, fàere a bregúngia
Sinonimi e contrari
abborrèschere
Frasi
cussa fémina si est abburrida, ndh'at aprofitadu ca no bi est su maridu ◊ no mi abburro s'onore in sos ingannos
2.
pro totu custas sa vida est recreu abburrendhe patimentos e fastizos ◊ abburro sos pecados mios a totu intentu ◊ Deus abburrit sas ideas malas
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
abhorrer
Inglese
to loathe
Spagnolo
aborrecer
Italiano
aborrire
Tedesco
verabscheuen.
abburruntàre , vrb Definizione
nàrrere cosa a unu coment'e brigandhodhu
Sinonimi e contrari
abbucaciai,
afachilare,
afrontai,
agiostrare,
atzuridare,
cadojare,
iscamurriare,
rumbicare
Traduzioni
Francese
reprocher
Inglese
to upbraid
Spagnolo
reprochar
Italiano
rimproverare
Tedesco
vorwerfen.
abbusài, abbusàre , vrb Definizione
su si serbire de calecuna cosa prus de su chi si depet, in manera esagerada, a tropu; aprofitare de calecuna cosa o de ccn.
Sinonimi e contrari
aprofitai
Frasi
presenteit una lege contra a sos chi abbusaiant de su binu ◊ de sa passiéntzia mia no ti ndhe abbuses ca la perdo puru!
2.
no ti abbusis mai de su trabballu de su pòbiru, ca est vilesa!
Traduzioni
Francese
abuser
Inglese
to abuse
Spagnolo
abusar
Italiano
abusare
Tedesco
mißbrauchen.
abbuscinàre , vrb rfl Definizione
ufrare; nau in cobertantza, pirmare
Sinonimi e contrari
abbrodhiare,
acasidhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
pirmare,
ufiare
2.
su burràgliu pro sa tocadura giughet malandras, giughet s'ata de su codigone iscolzolada, abbuscinada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enfler
Inglese
to swell
Spagnolo
hincharse
Italiano
diventare tùmido
Tedesco
anschwellen.
abbuselcàre, abbusercàre , vrb: abbusescare Definizione
prènnere sa busériga, betare a bentre, nau po papare o bufare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
Frasi
si ant proendha za si abbusercant! ◊ abbuseschèndhesi de erva frisca allentorida a s'animale si che li podet inchibberare sa bentre ◊ at truvadu su cadhu a sa funtana pro l'abbuselcare de abba ◊ sas tràilas brincaiant a sa mindha a s'abbusescare de ferràina ◊ recueint abbusercados che guntorzos chi torrant dae mortóriu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
atiborrarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbutonài, abbutonàre , vrb Definizione
intrare su butone in su trau in bestimentu; ammadurare is ogos de is cambos, fàere su butone de is linnas candho funt acanta a isparare po bogare linna noa
Sinonimi e contrari
abbagare,
aggutonare
/
butonire
| ctr.
ibbutonare
Frasi
frate tuo si est galu abbutonandhe sa camisa ◊ si ponit is cartzonis e si abbutonat sa bragheta
2.
cussa mata tocat a dha mexinai candu est abbutonendi e candu est infroria
Traduzioni
Francese
boutonner
Inglese
to button
Spagnolo
abrochar
Italiano
abbottonare
Tedesco
zuknöpfen.
abbuturàre , vrb Definizione
pònnere o ammadurare is butones, is ogos de is cambos, po bogare fògia e linna noa
Sinonimi e contrari
aoghire,
aportzedhare,
butonire
Frasi
s'ispalghent in s'aera sos dulches fiagos de sas méndhulas abbuturendhe ◊ sos isfraones sunt abbuturendhe
2.
fiore abbuturadu, su fizu meu caru!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pousser des bourgeons
Inglese
to gemmate
Spagnolo
brotar
Italiano
gemmare
Tedesco
knospen.
abbutzàre , vrb: abbuzare 1 Sinonimi e contrari
abbujare,
annozare,
increstare,
intristai
Frasi
candho benit s'atunzu deo mi abbuzo!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
courroucer
Inglese
to worry,
to get angry
Spagnolo
ensombrecerse
Italiano
corrucciare
Tedesco
ärgern.