abbrovinàre , vrb Definizione
nau de linnàmene, atrotigare
Sinonimi e contrari
colembrai,
agionedhare,
atrotiai
Traduzioni
Francese
bomber,
courber
Inglese
to bend
Spagnolo
pandearse,
combarse
Italiano
imbarcarsi
Tedesco
sich krümmen.
abbrubudhài , vrb: brubudhai Definizione
istidhigare a fora, nau de abba o cosas deasi budhindho; essire a fora, nau de s'abe noa; nau de gente, foedhare in contràriu cun arrennegu
Sinonimi e contrari
frofoai,
ischigliare,
ischiglionare,
isprupudhai,
sbrufare,
sbrufulai
Frasi
lah, lah ca si ndi abbrubudhat sa pingiada! ◊ su cafei si ndi est abbrubudhau ◊ si ndi abbrubudhat su sànguini de cantu est sa tírria!◊ it'ómini travessu, si ndi abbrubudhat che lati in su casidhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gicler
Inglese
to spurt
Spagnolo
abantar,
rebosar
Italiano
schizzare
Tedesco
überlaufen.
abbrugiài, abbrugiàre , vrb: abbrujae,
abbrujare,
abbrusai,
abbrusare,
abbruxai,
abbruxare,
brugiare Definizione
passare a fogu, calare a chinisu sa cosa; nau de su chi faet su fritu, sicare s’erba, su matedu modhe; pistidhire o ispirtire meda in sa carre; nàrrere male de s'àteru bogandhodhi fama mala a innóriu, fàere andhare male
Sinonimi e contrari
abbrajare,
abbruscare,
abburare,
afocazare
/
infamai,
innorare
Frasi
seus babbus sentza fillus, matas abbrugiadas ◊ mi parit ca pigu fragu de afracau: bolis biri ca si est abbrugiada sa cassarola chi tenis in su fogu?! ◊ in su padente abbrusau bi at solu morte e rosura ◊ nci ammancat peti chi s'abbrugit su pràngiu po asseliai is cosas!…
2.
su frius abbruxat is matas
3.
su soli abbruxat me in s'istadi
4.
sa língua tua abbruxat che fogu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
brûler
Inglese
to burn
Spagnolo
quemar
Italiano
bruciare
Tedesco
verbrennen,
brennen.
abbrumài , vrb Sinonimi e contrari
arnai,
azannarare,
pipionire,
pubujonare
2.
sa barca est abbrumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se vermouler
Inglese
to be worm eaten
Spagnolo
carcomer
Italiano
tarlare
Tedesco
wurmstichig machen.
abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai,
abbrunchiare,
abbrunciare Definizione
atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma
Sinonimi e contrari
abboluire,
arruncare,
brigare,
chelcire,
irmurrare,
irruncare,
ispochiare,
sbruncai,
stronciai
/
assansiare
/
adobiai,
atumbae,
imbronconai,
trabbucai 1
/
agghegiare
/
ammurrionare
Modi di dire
csn:
abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones
Frasi
fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu!
2.
abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura
3.
su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurter,
claquer
Inglese
to give a slap (on lips)
Spagnolo
abofetear,
golpear en los morros
Italiano
dare un mostaccióne
Tedesco
auf die Schnautze hauen.
abbrunchilàre , vrb Definizione
pònnere su brunchile, su crabistu a un'animale
Sinonimi e contrari
acrabistai,
afrancilai,
ammurralare,
ammurrialare,
arrunchilare,
imbrunchidare,
incrabistae
| ctr.
irbruncilae
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enchevêtrer
Inglese
to tie with a rope
Spagnolo
encabestrar
Italiano
incapestrare
Tedesco
anbinden.
abbruscàre , vrb: abbruschiai,
abbruschinai,
abbuscai,
bruscae Definizione
còere in sa braxa, in sa fràmula, coment’e lassandho abbruxare unu pagu, si est cosa de papare, o abbruxandhodha deunudotu si est cosa de fuliare
Sinonimi e contrari
abbrugiai,
abbruschillai,
aframuscai,
ulciare
/
aflachilai,
aframatzare,
allampiai 1,
summuscrare
Frasi
tui, terra salia chi pesas pudhecus sena de frenu, ti abbrúschiant sa pedhi e no fuedhas? ◊ su procu si depit abbruschiai po ndi dhi arrasigai is tzudhas ◊ is ponidoris de fogu ant abbuscau sa Sardigna una meca de annus (G.Desogus)◊ ti ses totu abbruschinau cun cussa braxa!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
faire griller
Inglese
to toast
Spagnolo
tostar
Italiano
abbrustolire
Tedesco
rösten.
abbrusciàre , vrb: abbrussare,
abbrutzai,
abbrutzare,
abbultzare,
abbursai,
abburtzai,
abburtzare Definizione
tocare su brúciu po connòschere su motu de s'artéria, su tochedhu de su coru; mòvere is bratzos, istrínghere cun is bratzos, cun is brúcios, a logos giare e istrínghere sa manu saludandho
Sinonimi e contrari
apulsai,
brucitai
/
anatare
Frasi
bengat, su dotori, a mi abburtzai! ◊ bi at dutore chi ti faghet sa retzeta e mancu ti abbrutzat ◊ mi abbultzo: su coro est martedhendhe ◊ pustis chi si l'at bene abbadiada l'abbrúsciat e fit débbile de motu
2.
Tzipirianu si nc'est ghetau a s'àcua: dhu bideis abbrutzendi? ◊ ndhe apo abbrussadu de àrbures, sempre a su piga e fala a segare sida a su bestiàmine!…
3.
aus annovau e abbursau is amigus partendu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tâter le pouls au poignet,
prendre le pouls
Inglese
to feel s.o.’s pulse
Spagnolo
tomar el pulso
Italiano
tastare il pólso
Tedesco
den Puls fühlen.
abbrutài, abbrutàre , vrb Definizione
fàere brutu, ingòllere brutore
Sinonimi e contrari
abbotinare,
afeai,
ammusinzare,
imbratare,
imbudrigai,
immusungiai,
incrastiare,
insuciai,
musucare,
sordigai
| ctr.
innetare,
limpiai
Frasi
su logu fuat totu abbrutau de sànguni ◊ us pipius si funtis abbrutaus
2.
is cosas chi abbrutant s'ómini funt is cosas malas chi fait
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to dirty
Spagnolo
ensuciar
Italiano
sporcare
Tedesco
beschmutzen.
abbruveràre , vrb: abbruvurai Definizione
fàere a bruvura, ma nau in su sensu de distrúere totu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
anéantir
Inglese
to annihilate,
to destroy
Spagnolo
asolar
Italiano
annientare
Tedesco
vernichten.
abbruvudhàre , vrb: abbulvudhare,
abburbudhare Definizione
ufrare de un'arremu po ccn. male
Sinonimi e contrari
abbimisonare,
abbuscinare,
agghimisonare,
ammalfudhare,
apisciucari,
atrafudhai,
ufiare
2.
abbulvudhados de cultura si pessant, ma sunt imberriados ebbia ◊ sunt totus a bentre abbruvudhada de su papare meda
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gonfler,
tuméfier
Inglese
to swell
Spagnolo
hincharse,
entumecerse
Italiano
gonfiare,
intumidire
Tedesco
anschwellen.
abbuàre , vrb: abbubare,
buare Definizione
cuare in sa buada, istare o abbarrare coment'e cuaos
Sinonimi e contrari
abbusare 1,
acuae,
acusciare,
afufai,
ammacionai,
ammagare,
atanai,
atracare,
atupare,
impertusare,
incalancare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istugiai,
tudai
/
asciuconare
Frasi
chie l'ischit ite s'abbubat in sa mente de su poeta in cada mamentu de sa die e de sa note? (G.Piga)
Traduzioni
Francese
se terrer,
se cacher (fig)
Inglese
to go back
Spagnolo
esconderse
Italiano
rintanarsi
Tedesco
sich verkriechen.
abbucaciài , vrb: abbucagiare Definizione
nàrrere cosa a unu coment'e a briga, faendhodhi iscàndhalu ananti de gente, fàere callare o istare mudu, citiu
Sinonimi e contrari
abbucai,
abbufiare,
certai,
irmurrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
reprocher
Inglese
to reprove,
to rebuke
Spagnolo
reprender,
regañar
Italiano
rimproverare
Tedesco
vorwerfen.
abbucài , vrb: abbucare,
abbuchiare 1 Definizione
pònnere istrègios cun sa buca a cara a fundhu, conca a bàsciu, afacaos, o a buca apare (ma fintzes betare cosa a covecadura a un'istrégiu); serrare calecuna cosa, mancari no deunudotu; nàrrere cosa a unu coment’e po dhi tupare sa buca, in su sensu de dhu currègere, de dhi foedhare male, de dhu fàere citire
Sinonimi e contrari
abbucaciai,
abbufiare,
currèzere,
irmurrare,
iscontroriare
/
serrai
/
covecare,
inconchinare,
rebbucai
Modi di dire
csn:
abbucai sa porta = tambàrela unu pagu; abbucare un'àidu, un'abbertura = tupai, serraidhus; abbucai su lentzoru = furriàrendhe unu pagu a subra de s'àtera cuguzura, in conca de letu; abbucaisí = rúere a buca a terra, nadu prus che àteru de isterzu; abbucai su sèmini = carrarzare su sèmene betadu in sa terra arada
Frasi
nau ca mi nci abbucu a mari chi m'intendu nai "presoni"! ◊ prima ndi est ampuau e apustis si nci est abbucau a iscabiossu ◊ abbuca totu a su cadhaxu! ◊ dèu dep'iap'ai tocau calancunu mucioni e sa pingiada de su trébini si ndi fut abbucada a terra
2.
in su cunzadu bi at àidos de abbucare, no b'intret bestiàmine ◊ abbuchedhu bene cuss'àidu, ca sas albeghes podent repítere!
3.
su babbu fiat murrungendi e abbuchendi su fillu ◊ su coronellu si ndh'est fichidu e cun boghe alterada l'at abbucadu ◊ dego no ndhe aio cosas de mi nàrrere tue, e mancu commo as de mi abbucare! ◊ si istat bona dh'aiat abbucada canno dh'at intesa faedhanne male! ◊ sa sorre si est posta a fàere sa maca e su frade dh’at abbuchiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tancer,
rabrouer
Inglese
to reproach
Spagnolo
colmar,
caerse de cabeza,
reprochar
Italiano
abboccare,
cadére a tèsta in giù,
rimbrottare
Tedesco
umkippen,
mit dem Munde fassen,
anlehnen,
ausschimpfen.
abbucallotàre , vrb: bucallotare Definizione
fàere su bucalloto, a bucalloto, istare o abbarrare che bucallotos, ammammalucaos, incantaos
Sinonimi e contrari
abbabballocai,
abbambanai,
abbarballai,
abbaucare,
abbrabbalucai,
ammammalucare,
atontai,
indormiscai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
abrutir
Inglese
to stun
Spagnolo
aturdir,
entontecer
Italiano
intontire
Tedesco
betäuben.
abbuciconài , vrb: buciconare Definizione
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Sinonimi e contrari
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Frasi
si funt abbuciconaus paribari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to punch
Spagnolo
pegar una piña
Italiano
cazzottare
Tedesco
mit Fäusten schlagen,
boxen.
abbudagàre , vrb: abbudegare,
abbudescare,
abbudragare,
abbudregare,
abbutegare Definizione
tzacare in ragas, betare a bentre, papare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudhai,
abbuselcare,
abbuzare,
aelcare,
atatamacare,
imbrentai,
irvudhare,
sgagliubbai,
tzèrghere
Frasi
ti abbudegas che sacaju ◊ su cane de su padronu, abbudegadu, bidu su cane meu, si pesaiat reu totu pili astriadu! (G.A.Cossu)◊ in su tzilleri si est abbudescadu de tzichetes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bourrer,
gaver
Inglese
to stuff
Spagnolo
atiborrar,
llenar
Italiano
rimpinzare
Tedesco
vollstopfen.
abbudàre , vrb Definizione
crèschere meda, tropu cracu, nau de erbas e matas
Sinonimi e contrari
abbudatzare,
acambare,
afasciai,
incimiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
devenir touffu
Inglese
to thicken
Spagnolo
tupir,
espesar
Italiano
infoltire
Tedesco
dicht werden.
abbudhài, abbudhàre , vrb Definizione
tzatzare a meda, a tropu (e mescamente nau cun tzacu); púnghere cun calecuna cosa; pèrdere su bonumore / abbudhaisí de sonnu = drommire meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbudhescare,
abbuzare,
aelcare,
imbrentai,
intrudhiri
/
istocagiare
/
abbudhonadu,
annicare,
pirmare
Frasi
si ndhe fit abbudhadu tantu chi su giagadu in su labiolu che fit faladu piús de unu prammu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
atiborrar,
llenar
Italiano
rimpinzare
Tedesco
vollstopfen.
abbudhonàre , vrb Definizione
nau pruschetotu de su chelu chi si ammontat de nues e de sa cara de unu chi perdet su bonumore; papare tropu
Sinonimi e contrari
annuai 1,
incuculare
/
abbudhai,
satzai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
obscurcir,
assombrir
Inglese
to darken
Spagnolo
obscurecer
Italiano
rabbuiare,
rannuvolarsi
Tedesco
bewölken,
sich verfinstern.