abbaunzàre , vrb: abbunzare Definizione
nau de abba, murigare e imbrutare de no èssere prus límpia; fàere abbunzos, improdhos, cosas chi no andhant bene, chi no funt bene fatas; nau de gente, imbrutare, ammanciare, tocare pruschetotu s'onore
Sinonimi e contrari
aciapuciae,
acoredhai,
afeai,
ammammungiai,
improdhai,
massipari
/
abbuligiai 1
Frasi
s'ides funtana límpida l'abbunzas ◊ ite ses abbunzendhe cun cussu ludu, tue? ◊ proite m'as abbaunzadu s'abba de su trainu? ◊ sos contos de zanas e súrviles lis poniat tzudha ritza abbunzànnelis su sonnu
2.
befulendhe s'onestade, no l'as mai rispetada: dae pitzinna abbunzada chi faghias piedade ◊ giustu su chi ti nesi ti est costadu: daghi ti at abbunzadu ti at frundhidu ◊ no si cheret fàchere abbunzare dae sos dutores de sa bidha
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
barbouiller,
troubler
Inglese
to soil
Spagnolo
enturbiar,
empañar
Italiano
imbrattare,
intorbidire
Tedesco
beschmutzen,
trüben.
abbrutài, abbrutàre , vrb Definizione
fàere brutu, ingòllere brutore
Sinonimi e contrari
abbotinare,
afeai,
ammusinzare,
imbratare,
imbudrigai,
immusungiai,
incrastiare,
insuciai,
musucare,
sordigai
| ctr.
innetare,
limpiai
Frasi
su logu fuat totu abbrutau de sànguni ◊ us pipius si funtis abbrutaus
2.
is cosas chi abbrutant s'ómini funt is cosas malas chi fait
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to dirty
Spagnolo
ensuciar
Italiano
sporcare
Tedesco
beschmutzen.
abburràre , vrb rfl Definizione
afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu)
Sinonimi e contrari
abburgare,
infangaciai
/
abburrigare
Frasi
custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba
2.
poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu
Etimo
spn.
embarrar
Traduzioni
Francese
se crotter
Inglese
to muddy
Spagnolo
enlodar,
enfangar
Italiano
infangarsi
Tedesco
sich mit Kot beschmutzen.
acadhotzài , vrb: achidhotzare Definizione
essire o fàere cadhotzu, brutu meda
Sinonimi e contrari
abbrutai,
acadrangiai,
allodrigai,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
insodrigai,
musucare
| ctr.
annidai,
limpiai,
samunare
Frasi
su petróliu est acadhotzendi maris e istanis, flúminis e tzitadis ◊ cuss'aposentu bolit isfrigongiau bèni ca est totu acadhotzau ◊ is candelas a carburu acadhotzànt tropu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souiller
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciar
Italiano
insudiciare
Tedesco
beschmutzen.
acadrangiài , vrb: acardangiai,
acradangiae Definizione
imbrutare de cardàngiu, fàere a cardàngiu
Sinonimi e contrari
acadhotzai,
acarrognai,
allodrigai,
imbratare,
insodrigai
| ctr.
iscardangiai,
limpiai,
samunare
Frasi
sa brutura incui si est totu acradangiada
2.
tanti no furíasta luxenti… portàst is carronis acadrangiaus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
souiller
Inglese
to dirty
Spagnolo
ensuciar
Italiano
insudiciare
Tedesco
beschmutzen.
afeài , vrb: afeare Definizione
fàere a feu, fàere feu fintzes in su sensu de fàere disonore a calecuna cosa, tocare a brutesa; nàrrere cosa a briga, a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbaunzare,
abborresci,
ghelestiare,
grisai 1
/
imbratare
/
briare,
certai,
disalabai,
infeire,
irzenzare,
menispresiare
Frasi
est preíderu isse puru, ma acumbessat e afeat sa lege chi l'at fatu a preíderu!
2.
totu mi ant afeadu su cantare daghi mi ant bidu chi póveru so
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
barbouiller,
salir,
blâmer
Inglese
to soil,
to blame
Spagnolo
afear,
ensuciar
Italiano
imbrattare,
biasimare
Tedesco
beschmutzen,
tadeln.
allodrigài , vrb: allordigai,
alluldigai Definizione
fàere brutu su logu, sa cosa, pruschetotu cun ludu
Sinonimi e contrari
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
imbratare,
insodrigai,
orroigai
| ctr.
limpiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciar,
enlodar
Italiano
insozzare,
lordare
Tedesco
beschmutzen.
ammodhocàre , vrb Definizione
fàere a modhoca, a ludu
Sinonimi e contrari
abbenatzai,
alludratzare,
alludrinae,
illudratzare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crotter,
envaser
Inglese
to make muddy,
to muddy
Spagnolo
enlodar
Italiano
infangare,
impantanare
Tedesco
mit Kot beschmutzen.
illudràre , vrb: illudriare,
illurdiare,
illutriare Definizione
imbrutare cun su ludu, de ludu, ma fintzes imbrutare bastat chi siat
Sinonimi e contrari
afangaciai,
alludrae,
allurdagai,
ammodhocare,
illudratzare,
illudrionare,
illurdinare,
illustriare,
infangaciai,
ludai
Frasi
colendhe in su caminu totu ludu mi apo illudriadu sos cambutzos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crotter
Inglese
to muddy
Spagnolo
embarrar
Italiano
infangare
Tedesco
mit Kot beschmutzen.
illudriaméntu , nm Sinonimi e contrari
illudradura,
illurdionzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de crotter
Inglese
muddying
Spagnolo
embarradura
Italiano
infangaménto
Tedesco
Beschmutzen mit Kot.
imbratàre , vrb: imbrutai,
imbrutare,
imburtare Definizione
fàere brutu, fèrrere o picigare brutore o àteru a cosa chi no ndhe depet portare, pònnere pígiu de calecuna cosa a bisura de mància, de colore: in cobertantza, foedhare male de ccn; foedhandho cun delicadesa, andhare de su corpus / imbrutai unu muru (faedhonzu de muradores) = dàreli sa prima manu de intúnigu a pizighedhu
Sinonimi e contrari
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
aligae,
ammusinzare,
immusungiai,
incadhossai,
insodrigai,
insuciai,
lorire,
musucare,
orroigai,
sordigai
/
brutare,
cacare
| ctr.
innetiare,
limpiai,
samunae
Frasi
traballat chena malíssia e no timet de s'imbrutare sas manos ◊ paret intrighinandhe, imbratandhe de iscuru su locu ◊ s'onori miu no bollu chi mi dhu imbrutis tui! ◊ unu pizichedhu de nibe at imbratau s'istradone
2.
dh'at aferrau a sa braba, gei dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ funt intrendi a is domus a furai e si dhoi imbrutant puru, fendi lochidadis a prus de su dannu!
Cognomi e Proverbi
prb:
chie faghet sos fatos suos no s'imbrutat sas manos
Etimo
itl., ctl.
imbrattare, embrutar
Traduzioni
Francese
salir
Inglese
to dirty
Spagnolo
ensuciar
Italiano
sporcare
Tedesco
beschmutzen.
imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai,
imburdugai,
imburdugari,
imburdurgai,
imburrigai Definizione
imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere
Sinonimi e contrari
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
afeai,
aligae,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
musucare
Frasi
fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri
2.
cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada!
3.
ma ita ses imburdurgandu?!
4.
issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau
Etimo
itl.
bordegà
Traduzioni
Francese
barbouiller,
impliquer
Inglese
to soil,
to involve
Spagnolo
ensuciar,
implicar,
envolver
Italiano
imbrattare,
coinvòlgere
Tedesco
beschmutzen,
verwickeln.
incadhossài , vrb: incadhotzai,
incadhotzare Definizione
fàere cadhotzu, totu brutu, brutu meda
Sinonimi e contrari
acadhotzai,
acadrangiai,
acarrognai,
allodrigai,
imbrastiare,
imbratare,
insodrigai,
lorire,
lurtzinare
| ctr.
limpiai,
pulire
Frasi
dona cura no t'arràsighis in su muru, a t'incadhossai su bestiri! ◊ su bitúmini apodhat e incadhotzat totu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
salir,
souiller
Inglese
to soil
Spagnolo
ensuciar
Italiano
insozzare
Tedesco
beschmutzen.
intentiedhàre , vrb: intintiedhare,
intitibedhare,
intitiedhare,
intzintziedhare,
intzitzivedhare Definizione
pònnere, frigare o picigare tzintziedhu (es. in cara, a carrasegare, a giogu), imbrutare de tzintziedhu
Sinonimi e contrari
ammascarai,
imberdonare,
infodhinai,
tintiedhare
Frasi
su fumu de su fogu intitiedhat s'isterzu
2.
si divertiat a machine bidendhe sa zente intintiedhada ◊ est totu intitiedhada chi paret essida dae fraile!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
noircir de suie
Inglese
to soil with soot
Spagnolo
tiznar
Italiano
sporcare di fulìggine
Tedesco
mit Ruß beschmutzen.
strichidhài , vrb: istrinchidhare*,
stridhicai,
stridhincai,
strinchidhai Definizione
brillare, iscúdere, fèrrere atesu sa cosa a istídhigos o modhe modhe, isciúndhere cun istídhigos de cosa chi brínchidat (es. fintzes comente faet s'ispumante o àtera cosa gasada)
Sinonimi e contrari
abbrubudhai,
botiare,
frofroai,
ischirtzare,
santziare,
sbrufulai,
tzampulicare
Frasi
strichidha àcua santa, debressi! ◊ no bollu a mi strichidhai cuss'àcua! ◊ dh'at totu stridhicau de carcina ◊ po fai sa frégua si stridhicat àcua frida apitzus de sa símbua ◊ cun totu cussu ludu dha strichidhant
2.
dha biu essendi de mari strichidhada e currendi a s'istrumpai in s'arena
Traduzioni
Francese
gicler,
éclabousser
Inglese
to splash
Spagnolo
salpicar
Italiano
schizzare,
inzaccherare
Tedesco
bespritzen,
beschmutzen.