Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbaunzàre , vrb: abbunzare Definitzione nau de abba, murigare e imbrutare de no èssere prus límpia; fàere abbunzos, improdhos, cosas chi no andhant bene, chi no funt bene fatas; nau de gente, imbrutare, ammanciare, tocare pruschetotu s'onore Sinònimos e contràrios aciapuciae, acoredhai, afeai, ammammungiai, improdhai, massipari / abbuligiai 1 Frases s'ides funtana límpida l'abbunzas ◊ ite ses abbunzendhe cun cussu ludu, tue? ◊ proite m'as abbaunzadu s'abba de su trainu? ◊ sos contos de zanas e súrviles lis poniat tzudha ritza abbunzànnelis su sonnu 2. befulendhe s'onestade, no l'as mai rispetada: dae pitzinna abbunzada chi faghias piedade ◊ giustu su chi ti nesi ti est costadu: daghi ti at abbunzadu ti at frundhidu ◊ no si cheret fàchere abbunzare dae sos dutores de sa bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu barbouiller, troubler Ingresu to soil Ispagnolu enturbiar, empañar Italianu imbrattare, intorbidire Tedescu beschmutzen, trüben.

abbrutài, abbrutàre , vrb Definitzione fàere brutu, ingòllere brutore Sinònimos e contràrios abbotinare, afeai, ammusinzare, imbratare, imbudrigai, immusungiai, incrastiare, insuciai, musucare, sordigai | ctr. innetare, limpiai Frases su logu fuat totu abbrutau de sànguni ◊ us pipius si funtis abbrutaus 2. is cosas chi abbrutant s'ómini funt is cosas malas chi fait Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu salir Ingresu to dirty Ispagnolu ensuciar Italianu sporcare Tedescu beschmutzen.

abburràre , vrb rfl Definitzione afundhare in s'abba, in su ludu o fintzes in àteru (es. in su cundhimentu) Sinònimos e contràrios abburgare, infangaciai / abburrigare Frases custa cosa che dh'abburro in su putzu ◊ che apo abburrau sa manu in su lavamanu de s'abba 2. poniant sa panceta in su fumu e abburrànt sa mustela in s'aghedu Ètimu spn. embarrar Tradutziones Frantzesu se crotter Ingresu to muddy Ispagnolu enlodar, enfangar Italianu infangarsi Tedescu sich mit Kot beschmutzen.

acadhotzài , vrb: achidhotzare Definitzione essire o fàere cadhotzu, brutu meda Sinònimos e contràrios abbrutai, acadrangiai, allodrigai, ammusinzare, imbratare, incadhossai, insodrigai, musucare | ctr. annidai, limpiai, samunare Frases su petróliu est acadhotzendi maris e istanis, flúminis e tzitadis ◊ cuss'aposentu bolit isfrigongiau bèni ca est totu acadhotzau ◊ is candelas a carburu acadhotzànt tropu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souiller Ingresu to soil Ispagnolu ensuciar Italianu insudiciare Tedescu beschmutzen.

acadrangiài , vrb: acardangiai, acradangiae Definitzione imbrutare de cardàngiu, fàere a cardàngiu Sinònimos e contràrios acadhotzai, acarrognai, allodrigai, imbratare, insodrigai | ctr. iscardangiai, limpiai, samunare Frases sa brutura incui si est totu acradangiada 2. tanti no furíasta luxenti… portàst is carronis acadrangiaus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souiller Ingresu to dirty Ispagnolu ensuciar Italianu insudiciare Tedescu beschmutzen.

afeài , vrb: afeare Definitzione fàere a feu, fàere feu fintzes in su sensu de fàere disonore a calecuna cosa, tocare a brutesa; nàrrere cosa a briga, a disprétziu Sinònimos e contràrios abbaunzare, abborresci, ghelestiare, grisai 1 / imbratare / briare, certai, disalabai, infeire, irzenzare, menispresiare Frases est preíderu isse puru, ma acumbessat e afeat sa lege chi l'at fatu a preíderu! 2. totu mi ant afeadu su cantare daghi mi ant bidu chi póveru so Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu barbouiller, salir, blâmer Ingresu to soil, to blame Ispagnolu afear, ensuciar Italianu imbrattare, biasimare Tedescu beschmutzen, tadeln.

allodrigài , vrb: allordigai, alluldigai Definitzione fàere brutu su logu, sa cosa, pruschetotu cun ludu Sinònimos e contràrios acadhotzai, acadrangiai, acarrognai, imbratare, insodrigai, orroigai | ctr. limpiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu salir Ingresu to soil Ispagnolu ensuciar, enlodar Italianu insozzare, lordare Tedescu beschmutzen.

ammodhocàre , vrb Definitzione fàere a modhoca, a ludu Sinònimos e contràrios abbenatzai, alludratzare, alludrinae, illudratzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crotter, envaser Ingresu to make muddy, to muddy Ispagnolu enlodar Italianu infangare, impantanare Tedescu mit Kot beschmutzen.

illudràre , vrb: illudriare, illurdiare, illutriare Definitzione imbrutare cun su ludu, de ludu, ma fintzes imbrutare bastat chi siat Sinònimos e contràrios afangaciai, alludrae, allurdagai, ammodhocare, illudratzare, illudrionare, illurdinare, illustriare, infangaciai, ludai Frases colendhe in su caminu totu ludu mi apo illudriadu sos cambutzos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crotter Ingresu to muddy Ispagnolu embarrar Italianu infangare Tedescu mit Kot beschmutzen.

illudriaméntu , nm Sinònimos e contràrios illudradura, illurdionzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de crotter Ingresu muddying Ispagnolu embarradura Italianu infangaménto Tedescu Beschmutzen mit Kot.

imbratàre , vrb: imbrutai, imbrutare, imburtare Definitzione fàere brutu, fèrrere o picigare brutore o àteru a cosa chi no ndhe depet portare, pònnere pígiu de calecuna cosa a bisura de mància, de colore: in cobertantza, foedhare male de ccn; foedhandho cun delicadesa, andhare de su corpus / imbrutai unu muru (faedhonzu de muradores) = dàreli sa prima manu de intúnigu a pizighedhu Sinònimos e contràrios abbotinare, abbrutai, acadhotzai, aligae, ammusinzare, immusungiai, incadhossai, insodrigai, insuciai, lorire, musucare, orroigai, sordigai / brutare, cacare | ctr. innetiare, limpiai, samunae Frases traballat chena malíssia e no timet de s'imbrutare sas manos ◊ paret intrighinandhe, imbratandhe de iscuru su locu ◊ s'onori miu no bollu chi mi dhu imbrutis tui! ◊ unu pizichedhu de nibe at imbratau s'istradone 2. dh'at aferrau a sa braba, gei dh'at fatu cadredhai: fiat acanta a s'imbrutai puru! ◊ funt intrendi a is domus a furai e si dhoi imbrutant puru, fendi lochidadis a prus de su dannu! Sambenados e Provèrbios prb: chie faghet sos fatos suos no s'imbrutat sas manos Ètimu itl., ctl. imbrattare, embrutar Tradutziones Frantzesu salir Ingresu to dirty Ispagnolu ensuciar Italianu sporcare Tedescu beschmutzen.

imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai, imburdugai, imburdugari, imburdurgai, imburrigai Definitzione imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere Sinònimos e contràrios abbotinare, abbrutai, acadhotzai, afeai, aligae, ammusinzare, imbratare, incadhossai, musucare Frases fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri 2. cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada! 3. ma ita ses imburdurgandu?! 4. issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau Ètimu itl. bordegà Tradutziones Frantzesu barbouiller, impliquer Ingresu to soil, to involve Ispagnolu ensuciar, implicar, envolver Italianu imbrattare, coinvòlgere Tedescu beschmutzen, verwickeln.

incadhossài , vrb: incadhotzai, incadhotzare Definitzione fàere cadhotzu, totu brutu, brutu meda Sinònimos e contràrios acadhotzai, acadrangiai, acarrognai, allodrigai, imbrastiare, imbratare, insodrigai, lorire, lurtzinare | ctr. limpiai, pulire Frases dona cura no t'arràsighis in su muru, a t'incadhossai su bestiri! ◊ su bitúmini apodhat e incadhotzat totu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu salir, souiller Ingresu to soil Ispagnolu ensuciar Italianu insozzare Tedescu beschmutzen.

intentiedhàre , vrb: intintiedhare, intitibedhare, intitiedhare, intzintziedhare, intzitzivedhare Definitzione pònnere, frigare o picigare tzintziedhu (es. in cara, a carrasegare, a giogu), imbrutare de tzintziedhu Sinònimos e contràrios ammascarai, imberdonare, infodhinai, tintiedhare Frases su fumu de su fogu intitiedhat s'isterzu 2. si divertiat a machine bidendhe sa zente intintiedhada ◊ est totu intitiedhada chi paret essida dae fraile! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu noircir de suie Ingresu to soil with soot Ispagnolu tiznar Italianu sporcare di fulìggine Tedescu mit Ruß beschmutzen.

strichidhài , vrb: istrinchidhare*, stridhicai, stridhincai, strinchidhai Definitzione brillare, iscúdere, fèrrere atesu sa cosa a istídhigos o modhe modhe, isciúndhere cun istídhigos de cosa chi brínchidat (es. fintzes comente faet s'ispumante o àtera cosa gasada) Sinònimos e contràrios abbrubudhai, botiare, frofroai, ischirtzare, santziare, sbrufulai, tzampulicare Frases strichidha àcua santa, debressi! ◊ no bollu a mi strichidhai cuss'àcua! ◊ dh'at totu stridhicau de carcina ◊ po fai sa frégua si stridhicat àcua frida apitzus de sa símbua ◊ cun totu cussu ludu dha strichidhant 2. dha biu essendi de mari strichidhada e currendi a s'istrumpai in s'arena Tradutziones Frantzesu gicler, éclabousser Ingresu to splash Ispagnolu salpicar Italianu schizzare, inzaccherare Tedescu bespritzen, beschmutzen.