abbaunzaméntu , nm Definitzione su abbaunzare, su imbrutare, ammarciare pruschetotu s'onore Sinònimos e contràrios intrullamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu turbidity Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidiménto, imbrattaménto Tedescu Trübung, Beschmutzung.

abbaunzàre , vrb: abbunzare Definitzione nau de abba, murigare e imbrutare de no èssere prus límpia; fàere abbunzos, improdhos, cosas chi no andhant bene, chi no funt bene fatas; nau de gente, imbrutare, ammanciare, tocare pruschetotu s'onore Sinònimos e contràrios aciapuciae, acoredhai, afeai, ammammungiai, improdhai, massipari / abbuligiai 1 Frases s'ides funtana límpida l'abbunzas ◊ ite ses abbunzendhe cun cussu ludu, tue? ◊ proite m'as abbaunzadu s'abba de su trainu? ◊ sos contos de zanas e súrviles lis poniat tzudha ritza abbunzànnelis su sonnu 2. befulendhe s'onestade, no l'as mai rispetada: dae pitzinna abbunzada chi faghias piedade ◊ giustu su chi ti nesi ti est costadu: daghi ti at abbunzadu ti at frundhidu ◊ no si cheret fàchere abbunzare dae sos dutores de sa bidha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu barbouiller, troubler Ingresu to soil Ispagnolu enturbiar, empañar Italianu imbrattare, intorbidire Tedescu beschmutzen, trüben.

abbolojàre , vrb: abbolozare, bolojare Definitzione murigare e avolotare pruschetotu s'abba e cosas deasi; fintzes fàere a gana lègia, murigare s'istògomo Sinònimos e contràrios abborotai, abbuligiai 1, bugliare, istriulare, sciambullai 2. at próidu meda e s'abba de su riu est totu abbolozada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troubler Ingresu to make turbid Ispagnolu enturbiar Italianu intorbidire, sconvòlgere Tedescu trüben, erschüttern.

agiolotàre , vrb: agiorotare, axolotare, azolotare Definitzione murigare e bulugiare, avolotare sa cosa, mòvere a meda, pònnere avolotu Sinònimos e contràrios atrepillai, scambillai, stragamullai, studugai, trumbugliai | ctr. asseliai, apasigare Frases nos sunt agiorotendhe totu sas abbas ◊ su cúrrere de su riu agiolotaiat sas abbas isbatèndhelas dai pedra in pedra 2. cantu chi ses agiorotendhe, bae a fàghere su chi ti apo nadu! ◊ est agiolotadu che undha ◊ unu gherreri no si podiat azolotare in cara de sa zente e in cara de sa mama at agguantadu a su prantu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remuer, troubler, agiter Ingresu to make sluggish, to paddle, to shake Ispagnolu enturbiar, alborotar Italianu diguazzare, intorbidire, agitare Tedescu trüben.

atrocài, atrocàre , vrb Definitzione fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore 2. isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu) 3. custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt! Tradutziones Frantzesu se troubler en parlant Ingresu to become agitated while speaking Ispagnolu enredarse Italianu turbarsi nel parlare Tedescu die Fassung beim Sprechen verlieren.

axiài , vrb: (a-xi-a-i) aziare Definitzione giare axiu, ifadu, afannu, fàere sufrire Sinònimos e contràrios angultiare / arròschere, cascaviare, ifadare Frases dhi portànt tandu malàidus axiaus de dónnia mali (Ev)◊ no los sigas a aziare: si sighis gai, cussos ti faghent a sucu! ◊ ses tra lupos chi guai los azies ◊ su piciochedhu nd'iat fatu tantis e totus ndi fiant axiaus e arróscius ◊ pro issos tantu male mi aziat! ◊ giai ca mi at axiau mi ndi andu! ◊ cussu pregontu mi axiat Sambenados e Provèrbios prb: àcua pregada, àcua axiada (= abba sighida, chi sighit, chi durat faghindhe) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu angoisser, troubler Ingresu to perturb, to anguish Ispagnolu angustiar, turbar Italianu angosciare, conturbare Tedescu ängstigen, aufregen.

bolizàre , vrb: abbuligiai 1, bolluzare, boluzare, bulizare, bullizare, bullugiare, bullujare, bullutzare, bulluzare, buluzare Definitzione murigare, mòvere e avolotare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi; fàere burdellu Sinònimos e contràrios abbolojare, abborotai, abbussiare, ammoroscare, bugliare, intruai, istriulare, sciambullai, trubulare, trullare, trumbugliai / abbaunzare Frases ant boluzadu sa funtana, boluzadu est su trainu ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ su rivu curriat in mesu de pretas biancas, bullutzatu Ètimu itl. bollire Tradutziones Frantzesu troubler Ingresu to numb Ispagnolu enturbiar Italianu intorbidare Tedescu trüben.

bolluzadúra , nf Definitzione su bolluzare Sinònimos e contràrios avolotamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu muddiness Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidaménto Tedescu Trübung.

intruài , vrb: intrulare, intrullai, intruxai 1 Definitzione fàere trúvulu, trullu, bulugiau, avolotare pesandho malesa, fundhurúgiu coment'e candho si morigat o isciuculat abba o cosas deasi; in cobertantza, pònnere in pentzamentu, in pistighíngiu, fàere coment'e tristu: nau de s'aera, ammurrare, annuare Sinònimos e contràrios abbolojare, abborotai, abbuligiai 1, ammoroscare, bugliare, introvulare, intruinai, intrulatzae, istrulare, trubulare, trullare, trumbugliai | ctr. innetiare Frases ant intrullau s'àcua ◊ nosu dh'intrullaiaus aposta, s'àcua, po piscai anguidha ◊ cussos abbunzighedhos no podent intrulare su binu lúghidu! (Z.A.Cappai) 2. s'impiegau si est intrullau ca dhi apu pediu de m'iscriri ita serbiat ◊ no intrullis sa cara: artziamí is ogus! ◊ su mali mi at intrullau sa memória ◊ si fibat su coru, si trumbulat su sàngui, s'intruat su sentidu (L.Porcedhu)◊ si est intrullau su celu e istrobedhat a proi a istracia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troubler Ingresu to muddy Ispagnolu enturbiar Italianu intorbidire Tedescu trüben.

intrullaméntu , nm Definitzione su intrullai, su fàere o essire bulugiau Sinònimos e contràrios abbaunzamentu 2. immoi, cun cuss'intrullamentu arrexinau in fundu de sa cusciéntzia, si càstiat a ingíriu, pérdia (I.Lecca) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu muddiness Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidiménto Tedescu Trübung.

pilisàe, pilisàre , vrb: pilissai, pilissare, pilisciare, pilixai, pilusare Definitzione murigare a pilisu, murigare de mala manera, pònnere a tréulu, in avolotu, istare a su crica crica murigandho e betandho apare totu; nau de persona, pònnere pilisu, in pentzamentu, fàere pèrdere sa trancullidade / pilisàresi a unu = pigare a boghes male arrennegaos Sinònimos e contràrios chiriolare, istriulare, moricare, trogomingiai, trumbugliai | ctr. assebiai Frases at preparau sos pilisos pro pilisare su late cracau de fàchere a casu ◊ su mare est totu pilisau dae su bentu ◊ a iscutinare s'olia a mazadorza pilisat sas àrbures a tropu ◊ a s'istribitu sa robba si pilisat e si fachet a unu bubburustu ◊ ite nachi li pilisas a cussu minestrone: est bonu totu su chi bi est! ◊ si pilisat su re assirianu contr'a sos fizos de Gerusalè ◊ su bentu forte at pilisadu sas àrbures e ndhe lis at betadu foza e frutu ◊ sos carabbineris ant pilusadu totue a fine a fine, ponindhe totu a bórtulu 2. fit pilisada dae su nannicadorju de su cabadhu ◊ po su chi mi abarrat de campai no ndi balit sa pena de mi pilisai meda meda! ◊ fia cuntenta fintzas chi no ses ghirau tue a mi pilisare sa conca! ◊ bi at àteras gherras chi pilisant s'esisténtzia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mélanger, bouleverser, troubler Ingresu to mix, to upset Ispagnolu mezclar, remover, revolver Italianu mescolare, sconvòlgere, turbare Tedescu vermengen, durcheinanderbringen, durcheinanderwerfen, verwirren.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definitzione fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Sinònimos e contràrios agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Frases no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Tradutziones Frantzesu agiter, troubler, mettre en deroute Ingresu to cause a turmoil Ispagnolu alborotar, ahuyentar, dispersar Italianu subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare Tedescu in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

stramudíri , vrb: istramudire* Definitzione cambiare colore in cara po arrennegu, assíchidu, ispantu Sinònimos e contràrios incerai, irgrisire, stramudiai Tradutziones Frantzesu se troubler Ingresu to get upset Ispagnolu demudarse Italianu turbarsi Tedescu sich beunruhigen, sich verwirren.

sudhíre , vrb: assudhire Definitzione su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi Sinònimos e contràrios arrepentire, impudare, penètere / consigiai, indetare Frases sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu 2. mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere! Tradutziones Frantzesu se troubler, avoir des remords Ingresu to get upset, to feel remorse Ispagnolu turbarse, tener remordimientos Italianu turbarsi, impensierirsi, aver rimòrso Tedescu sich beunruhigen, Gewissensbisse haben.

surrulài , vrb: surrullai Sinònimos e contràrios mòere, salargiare, trambuscare, trumbugliai Frases andu anch'est Arrosica a mi dha surrullai bèni bèni: oi dhi cantu s'alleluja! ◊ custus óminis funt surrullendi sa citadi ◊ nadendu surrullat s'àcua prus a lestru ◊ surrulit is brebeis! ◊ at agatau totu su logu infoxau e surrulau Tradutziones Frantzesu troubler, bouleverser Ingresu to shake Ispagnolu agitar, revolver Italianu agitare, sconvòlgere Tedescu erregen, verwirren.

trubulàre , vrb: trugulare, truvulai, truvulare Definitzione fàere trullu, trúvulu, avolotare cosa (abba o àteru deasi) pausada Sinònimos e contràrios abbolojare, abbuligiai 1, introvulare, intruai, istrulare, trullare, trumbugliai Tradutziones Frantzesu troubler Ingresu to make turbid Ispagnolu enturbiar Italianu intorbidire Tedescu trüben.

trumbugliài , vrb: trumbullai, trumbuxai Definitzione nau de abba o cosas deasi (ma fintzes de su tempus) mòvere a iscutuladura forte a manera de pònnere in avolotu sa cosa faendhodha mòvere, pesare su fundhurúgiu, su búdhidu, imbrutare: nau de gente (e fintzes de sa mente, de s'ànima), su dha pònnere in pentzamentu e avolotu po calecuna chistione de una manera chi no si cumprendhet comente podet acabbare; pesare burdellu, avolotu, pònnere in pentzamentu Sinònimos e contràrios abbuligiai 1, abbussiare, arrebbulliai, intrullai, istriulare, sciambullai / agiolotare, atrepillai, scambillai, stragamullai, studugai, trogomingiai, trumuinare | ctr. assantai, pasai Frases tzia Anna ndi portat su matzamedhu trumbullau ◊ callentamí unu tzichedhu de gafei, ca mi ses fendi trumbullai s'istògumu cun cussas chistionis ◊ sceti ca mi arragodat su sannori… mi trumbullat s'istògumu, mi trumbullat! (E.V.Melis) 2. chi sa cosa si trumbullat, gei si fatzu s'atzinnu dèu! ◊ sonnu trumbullau chei custu no nd'iu fatu ancora ◊ oi est totu trumbullau in custa terra nosta: sa família, sa bidha, su fuedhu ◊ chi dh'agatu gei mi dhu trumbullu dèu etotu, a sou a sou, a su sannori! Tradutziones Frantzesu troubler, bouleverser, agiter Ingresu to make turbid, to stir, to upset Ispagnolu enturbiar, alborotar Italianu intorbidare, sconvòlgere, agitare Tedescu trüben, stören, aufregen.

trumbulladúra , nf Definitzione su trumbullai Sinònimos e contràrios abbaunzamentu, intrullamentu, trumbullamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu muddiness Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidaménto, intorbidazione Tedescu Trübung.

trumbullaméntu , nm Definitzione su trumbullai Sinònimos e contràrios abbaunzamentu, intrullamentu, trumbulladura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de troubler Ingresu turbidity Ispagnolu enturbiamiento Italianu intorbidaménto, intorbidazione Tedescu Trübung.

«« Torra a chircare