abbaunzaméntu , nm Definition
su abbaunzare, su imbrutare, ammarciare pruschetotu s'onore
Synonyms e antonyms
intrullamentu
Etymon
srd.
Translations
French
action de troubler
English
turbidity
Spanish
enturbiamiento
Italian
intorbidiménto,
imbrattaménto
German
Trübung,
Beschmutzung.
abbaunzàre , vrb: abbunzare Definition
nau de abba, murigare e imbrutare de no èssere prus límpia; fàere abbunzos, improdhos, cosas chi no andhant bene, chi no funt bene fatas; nau de gente, imbrutare, ammanciare, tocare pruschetotu s'onore
Synonyms e antonyms
aciapuciae,
acoredhai,
afeai,
ammammungiai,
improdhai,
massipari
/
abbuligiai 1
Sentences
s'ides funtana límpida l'abbunzas ◊ ite ses abbunzendhe cun cussu ludu, tue? ◊ proite m'as abbaunzadu s'abba de su trainu? ◊ sos contos de zanas e súrviles lis poniat tzudha ritza abbunzànnelis su sonnu
2.
befulendhe s'onestade, no l'as mai rispetada: dae pitzinna abbunzada chi faghias piedade ◊ giustu su chi ti nesi ti est costadu: daghi ti at abbunzadu ti at frundhidu ◊ no si cheret fàchere abbunzare dae sos dutores de sa bidha
Etymon
srd.
Translations
French
barbouiller,
troubler
English
to soil
Spanish
enturbiar,
empañar
Italian
imbrattare,
intorbidire
German
beschmutzen,
trüben.
abbolojàre , vrb: abbolozare,
bolojare Definition
murigare e avolotare pruschetotu s'abba e cosas deasi; fintzes fàere a gana lègia, murigare s'istògomo
Synonyms e antonyms
abborotai,
abbuligiai 1,
bugliare,
istriulare,
sciambullai
2.
at próidu meda e s'abba de su riu est totu abbolozada
Etymon
srd.
Translations
French
troubler
English
to make turbid
Spanish
enturbiar
Italian
intorbidire,
sconvòlgere
German
trüben,
erschüttern.
agiolotàre , vrb: agiorotare,
axolotare,
azolotare Definition
murigare e bulugiare, avolotare sa cosa, mòvere a meda, pònnere avolotu
Synonyms e antonyms
atrepillai,
scambillai,
stragamullai,
studugai,
trumbugliai
| ctr.
asseliai,
apasigare
Sentences
nos sunt agiorotendhe totu sas abbas ◊ su cúrrere de su riu agiolotaiat sas abbas isbatèndhelas dai pedra in pedra
2.
cantu chi ses agiorotendhe, bae a fàghere su chi ti apo nadu! ◊ est agiolotadu che undha ◊ unu gherreri no si podiat azolotare in cara de sa zente e in cara de sa mama at agguantadu a su prantu
Etymon
srd.
Translations
French
remuer,
troubler,
agiter
English
to make sluggish,
to paddle,
to shake
Spanish
enturbiar,
alborotar
Italian
diguazzare,
intorbidire,
agitare
German
trüben.
atrocài, atrocàre , vrb Definition
fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore
2.
isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu)
3.
custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt!
Translations
French
se troubler en parlant
English
to become agitated while speaking
Spanish
enredarse
Italian
turbarsi nel parlare
German
die Fassung beim Sprechen verlieren.
axiài , vrb: (a-xi-a-i) aziare
Definition
giare axiu, ifadu, afannu, fàere sufrire
Synonyms e antonyms
angultiare
/
arròschere,
cascaviare,
ifadare
Sentences
dhi portànt tandu malàidus axiaus de dónnia mali (Ev)◊ no los sigas a aziare: si sighis gai, cussos ti faghent a sucu! ◊ ses tra lupos chi guai los azies ◊ su piciochedhu nd'iat fatu tantis e totus ndi fiant axiaus e arróscius ◊ pro issos tantu male mi aziat! ◊ giai ca mi at axiau mi ndi andu! ◊ cussu pregontu mi axiat
Surnames and Proverbs
prb:
àcua pregada, àcua axiada (= abba sighida, chi sighit, chi durat faghindhe)
Etymon
srd.
Translations
French
angoisser,
troubler
English
to perturb,
to anguish
Spanish
angustiar,
turbar
Italian
angosciare,
conturbare
German
ängstigen,
aufregen.
bolizàre , vrb: abbuligiai 1,
bolluzare,
boluzare,
bulizare,
bullizare,
bullugiare,
bullujare,
bullutzare,
bulluzare,
buluzare Definition
murigare, mòvere e avolotare, nau pruschetotu foedhandho de abba o cosas deasi; fàere burdellu
Synonyms e antonyms
abbolojare,
abborotai,
abbussiare,
ammoroscare,
bugliare,
intruai,
istriulare,
sciambullai,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
/
abbaunzare
Sentences
ant boluzadu sa funtana, boluzadu est su trainu ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ su rivu curriat in mesu de pretas biancas, bullutzatu
Etymon
itl.
bollire
Translations
French
troubler
English
to numb
Spanish
enturbiar
Italian
intorbidare
German
trüben.
bolluzadúra , nf Definition
su bolluzare
Synonyms e antonyms
avolotamentu
Etymon
srd.
Translations
French
action de troubler
English
muddiness
Spanish
enturbiamiento
Italian
intorbidaménto
German
Trübung.
intruài , vrb: intrulare,
intrullai,
intruxai 1 Definition
fàere trúvulu, trullu, bulugiau, avolotare pesandho malesa, fundhurúgiu coment'e candho si morigat o isciuculat abba o cosas deasi; in cobertantza, pònnere in pentzamentu, in pistighíngiu, fàere coment'e tristu: nau de s'aera, ammurrare, annuare
Synonyms e antonyms
abbolojare,
abborotai,
abbuligiai 1,
ammoroscare,
bugliare,
introvulare,
intruinai,
intrulatzae,
istrulare,
trubulare,
trullare,
trumbugliai
| ctr.
innetiare
Sentences
ant intrullau s'àcua ◊ nosu dh'intrullaiaus aposta, s'àcua, po piscai anguidha ◊ cussos abbunzighedhos no podent intrulare su binu lúghidu! (Z.A.Cappai)
2.
s'impiegau si est intrullau ca dhi apu pediu de m'iscriri ita serbiat ◊ no intrullis sa cara: artziamí is ogus! ◊ su mali mi at intrullau sa memória ◊ si fibat su coru, si trumbulat su sàngui, s'intruat su sentidu (L.Porcedhu)◊ si est intrullau su celu e istrobedhat a proi a istracia
Etymon
srd.
Translations
French
troubler
English
to muddy
Spanish
enturbiar
Italian
intorbidire
German
trüben.
intrullaméntu , nm Definition
su intrullai, su fàere o essire bulugiau
Synonyms e antonyms
abbaunzamentu
2.
immoi, cun cuss'intrullamentu arrexinau in fundu de sa cusciéntzia, si càstiat a ingíriu, pérdia (I.Lecca)
Etymon
srd.
Translations
French
action de troubler
English
muddiness
Spanish
enturbiamiento
Italian
intorbidiménto
German
Trübung.
pilisàe, pilisàre , vrb: pilissai,
pilissare,
pilisciare,
pilixai,
pilusare Definition
murigare a pilisu, murigare de mala manera, pònnere a tréulu, in avolotu, istare a su crica crica murigandho e betandho apare totu; nau de persona, pònnere pilisu, in pentzamentu, fàere pèrdere sa trancullidade / pilisàresi a unu = pigare a boghes male arrennegaos
Synonyms e antonyms
chiriolare,
istriulare,
moricare,
trogomingiai,
trumbugliai
| ctr.
assebiai
Sentences
at preparau sos pilisos pro pilisare su late cracau de fàchere a casu ◊ su mare est totu pilisau dae su bentu ◊ a iscutinare s'olia a mazadorza pilisat sas àrbures a tropu ◊ a s'istribitu sa robba si pilisat e si fachet a unu bubburustu ◊ ite nachi li pilisas a cussu minestrone: est bonu totu su chi bi est! ◊ si pilisat su re assirianu contr'a sos fizos de Gerusalè ◊ su bentu forte at pilisadu sas àrbures e ndhe lis at betadu foza e frutu ◊ sos carabbineris ant pilusadu totue a fine a fine, ponindhe totu a bórtulu
2.
fit pilisada dae su nannicadorju de su cabadhu ◊ po su chi mi abarrat de campai no ndi balit sa pena de mi pilisai meda meda! ◊ fia cuntenta fintzas chi no ses ghirau tue a mi pilisare sa conca! ◊ bi at àteras gherras chi pilisant s'esisténtzia
Etymon
srd.
Translations
French
mélanger,
bouleverser,
troubler
English
to mix,
to upset
Spanish
mezclar,
remover,
revolver
Italian
mescolare,
sconvòlgere,
turbare
German
vermengen,
durcheinanderbringen,
durcheinanderwerfen,
verwirren.
salargiàre , vrb: assalarzare,
salarjare,
salarzare Definition
fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu
Synonyms e antonyms
agegherai,
assuidari,
assulurgiare,
isciuliai,
ispabuciare,
istrajare,
istratallai,
isvalostiare,
surrullai,
trambuscare,
ussiare
/
grisai
| ctr.
achedare,
asserenare,
assussegai
Sentences
no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha
2.
m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu
Translations
French
agiter,
troubler,
mettre en deroute
English
to cause a turmoil
Spanish
alborotar,
ahuyentar,
dispersar
Italian
subbugliare,
esagitare,
méttere in fòrte agitazióne,
sgominare,
sbaragliare
German
in Aufruhr versetzen,
erschüttern,
aufregen.
stramudíri , vrb: istramudire* Definition
cambiare colore in cara po arrennegu, assíchidu, ispantu
Synonyms e antonyms
incerai,
irgrisire,
stramudiai
Translations
French
se troubler
English
to get upset
Spanish
demudarse
Italian
turbarsi
German
sich beunruhigen,
sich verwirren.
sudhíre , vrb: assudhire Definition
su si acatare de ccs., pruschetotu nau in su sensu de abbarrare dispràxios, tènnere sudhu po su male fatu, istare impentzamentaos, timendho; fintzes pentzare, intzertare coment'e po cossígiu, agiudu de ccn. / sudhíresi de una cosa = interessaisí, tenni pentzamentu po calincuna cosa, coment'e timendi
Synonyms e antonyms
arrepentire,
impudare,
penètere
/
consigiai,
indetare
Sentences
sudhi sudhi e a s'abboja abboja apo, prima ch'inserrent sas aeras, su torradorzu bostru assebertadu (G.Marras)◊ tiu Raga si la sudhiat de àere annada mala ◊ mi sudho in s'ànima coment'e chi no ape mancu comintzadu
2.
mancu male no apo curadu in binza, deris, paret chi mi l'at sudhidu calicunu chi oe deviat pròere!
Translations
French
se troubler,
avoir des remords
English
to get upset,
to feel remorse
Spanish
turbarse,
tener remordimientos
Italian
turbarsi,
impensierirsi,
aver rimòrso
German
sich beunruhigen,
Gewissensbisse haben.
surrulài , vrb: surrullai Synonyms e antonyms
mòere,
salargiare,
trambuscare,
trumbugliai
Sentences
andu anch'est Arrosica a mi dha surrullai bèni bèni: oi dhi cantu s'alleluja! ◊ custus óminis funt surrullendi sa citadi ◊ nadendu surrullat s'àcua prus a lestru ◊ surrulit is brebeis! ◊ at agatau totu su logu infoxau e surrulau
Translations
French
troubler,
bouleverser
English
to shake
Spanish
agitar,
revolver
Italian
agitare,
sconvòlgere
German
erregen,
verwirren.
trubulàre , vrb: trugulare,
truvulai,
truvulare Definition
fàere trullu, trúvulu, avolotare cosa (abba o àteru deasi) pausada
Synonyms e antonyms
abbolojare,
abbuligiai 1,
introvulare,
intruai,
istrulare,
trullare,
trumbugliai
Translations
French
troubler
English
to make turbid
Spanish
enturbiar
Italian
intorbidire
German
trüben.
trumbugliài , vrb: trumbullai,
trumbuxai Definition
nau de abba o cosas deasi (ma fintzes de su tempus) mòvere a iscutuladura forte a manera de pònnere in avolotu sa cosa faendhodha mòvere, pesare su fundhurúgiu, su búdhidu, imbrutare: nau de gente (e fintzes de sa mente, de s'ànima), su dha pònnere in pentzamentu e avolotu po calecuna chistione de una manera chi no si cumprendhet comente podet acabbare; pesare burdellu, avolotu, pònnere in pentzamentu
Synonyms e antonyms
abbuligiai 1,
abbussiare,
arrebbulliai,
intrullai,
istriulare,
sciambullai
/
agiolotare,
atrepillai,
scambillai,
stragamullai,
studugai,
trogomingiai,
trumuinare
| ctr.
assantai,
pasai
Sentences
tzia Anna ndi portat su matzamedhu trumbullau ◊ callentamí unu tzichedhu de gafei, ca mi ses fendi trumbullai s'istògumu cun cussas chistionis ◊ sceti ca mi arragodat su sannori… mi trumbullat s'istògumu, mi trumbullat! (E.V.Melis)
2.
chi sa cosa si trumbullat, gei si fatzu s'atzinnu dèu! ◊ sonnu trumbullau chei custu no nd'iu fatu ancora ◊ oi est totu trumbullau in custa terra nosta: sa família, sa bidha, su fuedhu ◊ chi dh'agatu gei mi dhu trumbullu dèu etotu, a sou a sou, a su sannori!
Translations
French
troubler,
bouleverser,
agiter
English
to make turbid,
to stir,
to upset
Spanish
enturbiar,
alborotar
Italian
intorbidare,
sconvòlgere,
agitare
German
trüben,
stören,
aufregen.
trumbulladúra , nf Definition
su trumbullai
Synonyms e antonyms
abbaunzamentu,
intrullamentu,
trumbullamentu
Etymon
srd.
Translations
French
action de troubler
English
muddiness
Spanish
enturbiamiento
Italian
intorbidaménto,
intorbidazione
German
Trübung.
trumbullaméntu , nm Definition
su trumbullai
Synonyms e antonyms
abbaunzamentu,
intrullamentu,
trumbulladura
Etymon
srd.
Translations
French
action de troubler
English
turbidity
Spanish
enturbiamiento
Italian
intorbidaménto,
intorbidazione
German
Trübung.