abballonàre , vrb Definitzione
fàghere a ballones (nadu fintzas de sa pasta cariada faghindhe a panes pro tèndhere: sestare su pane)
Sinònimos e contràrios
abballai,
allorumare,
arrombulonai,
arruedhulare,
atuturae,
imbodhiai
| ctr.
ilboligare,
isòlbere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
envelopper,
rouler,
enrouler
Ingresu
to roll
Ispagnolu
envolver,
arrollar
Italianu
invòlgere,
arrotolare
Tedescu
einpacken,
zusammenrollen.
achintàre , vrb: chintare Definitzione
pigare a unu cun is bratzos betaos a su chintzu, acapiare a su chintzu, inghiriare coment’e carragiandho; acapiare bestimentu in chintzu
Sinònimos e contràrios
achintorzare,
achintzulare,
chígnere,
inchintare
Frases
su sole in fogu achintat sas marinas a s'interighinada, atesu atesu ◊ limbas rujas achintant sas aeras e su sole est unu chísciu de fogu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ceindre,
enrouler
Ingresu
to fasten round,
to wrap (up)
Ispagnolu
ceñir,
envolver
Italianu
cìngere,
avvòlgere
Tedescu
umfassen,
umgürten.
imbodhiài , vrb: imbodhiare,
imbodhicai,
imbodhicare,
imbodhicari,
imbodhidai,
imbodhigai,
imbodhigare,
imbolicare,
imboligare,
imbudhiai,
imbulicare,
immodhigare,
impodhiai Definitzione
fàere imbodhigos, pònnere sa cosa in paperi o àteru a manera de istare ammontada, badrada de su fritu o àteru, pònnere cosa, prus che àteru orrobba, paperi, lióngiu a inghíriu de àtera; cuncordare trampas, fàere calecuna cosa a dannu de s’àteru faendhodhi a crèdere una cosa candho est un’àtera
Sinònimos e contràrios
dimanare
/
imbogiare,
trabojare,
trobillai,
trobodhicai
/
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
colovrinare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
trampai
| ctr.
ilboligare
Maneras de nàrrere
csn:
imboligare in… (carchi cosa) = imbudhiai cosa in mesu de àtera, cun àtera; imboligare a… (carchi cosa) = a ingíriu de àtera cosa, ma fintzas cun àtera cosa; imbodhicaisí in amori = cojare cun ccn. chi fossis no cumbenit
Frases
su bicarbonau impodhiadhu a paperi! ◊ custu est paperi impodhiau cun paperi! ◊ est chin sa pedhe imbolicada a s'ossu, debbiledhu ◊ sa fiuda fit imbodhigada in su mantu niedhu ◊ su grassu imbódhiat sa frissura e sos nerules de custa berbeche ◊ filo e imbódhigo lana
2.
a s'imboligosu no impares a imboligare! ◊ su maistu tontu imbódhiat a craru e ponit in malítzia dogna clienti ◊ bengu a ti acumpangiai, a bortas chi no t'imbodhighint, a tui!
Ètimu
ltn.
*involicare
Tradutziones
Frantzesu
enrouler,
rouler,
envelopper
Ingresu
to wrap (up)
Ispagnolu
envolver,
enrollar
Italianu
avvòlgere,
invòlgere
Tedescu
einwickeln.
imbudrigài, imbudrugài , vrb: imburdigai,
imburdugai,
imburdugari,
imburdurgai,
imburrigai Definitzione
imbrutare, fintzes in s’onore, imbuscinare, trisinare in su brutore, in sa malesa (o, segundhu ite, in sa farra o àteru deasi), improdhare; nàrrere a s’afaiu, imprabastulare; imbàtere, acabbare (o betare a ccn.) in mesu de una chistione o dificurtade fintzes chentza dhu bòllere
Sinònimos e contràrios
abbotinare,
abbrutai,
acadhotzai,
afeai,
aligae,
ammusinzare,
imbratare,
incadhossai,
musucare
Frases
fut un'amori totu imbudrugau de gelosia e de feli ◊ si est agatau imburdigau in mesu de su ladàmini ◊ dhoi fiant duus indimoniaus imburdigaus in su lurdagu ◊ aici dhus lassat istordius imburdigaus in sa malítzia insoru ◊ mamma imburdigat su pisci in sa símbua e nci dhu ghetat a friri
2.
cuss'erriconi at imburdigau una giovanedha ci tenit su babbu in presoni, scedada!
3.
ma ita ses imburdurgandu?!
4.
issu si pariat ancora imburdigau in mesu de is cosas malas bívias in sa gherra ◊ nci dhas iant imburdigadas in cuss'aventura sentza de isciri mancu su chi dhis fiat costau
Ètimu
itl.
bordegà
Tradutziones
Frantzesu
barbouiller,
impliquer
Ingresu
to soil,
to involve
Ispagnolu
ensuciar,
implicar,
envolver
Italianu
imbrattare,
coinvòlgere
Tedescu
beschmutzen,
verwickeln.
impiligàre , vrb: impirigai,
impirigari,
imprigare Definitzione
arrèschere, pònnere a unu in mesu de cosas pagu de bonu, su si pèrdere in calecuna dificurtade, betare apare; fintzes ocupare faendho cosa
Sinònimos e contràrios
imbusticai,
pèldere
/
imbogiare,
trabojare
Frases
cussu est impirigau in d-unu muntoni de cosas! ◊ l'at impiligadu su dimóniu
2.
chi no funt erribbaus bollit narri ca ant fatu guastu cun sa màchina o si funt impirigaus in custus caminus ◊ us corros a cerbu si dhi funt imprigaus in as brancas de as matas ◊ sa lana si est totu impirigada
3.
immoe soe impirigau in d-una cummédia e nd'apu peri un'àtera de currègere
Ètimu
itl.
implicare
Tradutziones
Frantzesu
engluer,
séduire
Ingresu
to lime,
to entice
Ispagnolu
enredar,
envolver
Italianu
invescare,
sedurre
Tedescu
umgarnen,
verführen.
incaiciàre , vrb Definitzione
intrare apare a istrintu, cracu, istringhendho forte
Frases
sas coloras s'incaíciant apare
Tradutziones
Frantzesu
envelopper
Ingresu
to envelop
Ispagnolu
enrollar,
envolver
Italianu
avviluppare
Tedescu
einwickeln.
incartài , vrb: incartare Definitzione
imbodhigare cosa, pònnere in paperi; obbrigare a unu cun calecunu iscritu, fàere cuntratu; rfl. giare o impromitire s'ànima a su dimóniu; giogandho a cartas, abbarrare cun cartas in manu chi no cuncordant impare po pòdere serrare sa giogada
Sinònimos e contràrios
imbodhiai
2.
su cuntratu dipendhiat de su tantu de sa robba: cun prus de dughentas chimbanta berveghes incartaias pro chimbe annos ◊ chie cheriat imparare un'arte s'incartaiat cun d-unu mastru pro unu tantu de annos
3.
no fit un'istincu de santu, tiu Nigola, ma no fit mancu incartadu a su dimóniu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
envelopper
Ingresu
to come to a written agreement
Ispagnolu
envolver,
encartar,
encartarse
Italianu
incartare,
obbligare uno con scrittura,
fare un patto col diàvolo
Tedescu
in Papier einpacken,
einen Vertrag schließen,
sich dem Teufel verschreiben.
trogài , vrb: atrogai,
trogare Definitzione
acapiare, mescamente imbodhigare una cosa a tantas bortas a inghíriu de un'àtera, fintzes in dossu, a un'arremu o àteru; in cobertantza, nàrrere o cuncordare trogas, imbodhigos, trampas / su pannixedhu o muncadori de trogai = mucadore de conca de acapiare in gatzile, a parte de apalas
Sinònimos e contràrios
prèndhere,
imboligare,
imbusciae
/
pinnicai
/
acordiolai,
atrotixai,
folfigiare,
fortzicare,
imbogiare,
trobillai
/
ingannai,
trampai
| ctr.
irboligare,
isòlbere,
strogai
Frases
dhis pariat chi fiat bèni trogau in d-una madassa mali cumbinada ◊ a su mortu dhi trogant is manus cun s'arrosàriu ◊ ndi est arrutu de cuadhu e, comenti portàt sa funi trogada, su cuadhu dh'at pigau a tragu ◊ tot'is duus si dh'iant trogada a su didu ◊ custu fiuverru est totu trogau
2.
a su mortu dh'iant trogau in d-unu lantzoru ◊ su chi aciapat ingollit po si trogai is peis ◊ seus trogandusí sa conca primu de si dha segai! ◊ po su frius mi apu trogau cuss'arrogu de arrobba in su ciugu ◊ su mengianu ndi carastis coitendi de su letu, no abarrastis trogamí troga!
3.
lah, chi po macu siast, chi mi trogu is gunnedhas gei dha bis sa festa!…◊ pigat una funi bèni trogada e iscudit in tot'is furrungonis
4.
chini est chi dh'at trogada sa morti de cussus? ◊ dhi parit bellu chi a una pòbera tiàula mi dhi troghit una fàula po si papai is caboniscus? (L.Matta)
Ètimu
ltn.
*torc(u)lare
Tradutziones
Frantzesu
enrouler,
rouler,
envelopper,
entortiller
Ingresu
to wrap (up)
Ispagnolu
envolver
Italianu
avvòlgere,
attorcigliare
Tedescu
aufwickeln.