abballonàre , vrb Definitzione fàghere a ballones (nadu fintzas de sa pasta cariada faghindhe a panes pro tèndhere: sestare su pane) Sinònimos e contràrios abballai, allorumare, arrombulonai, arruedhulare, atuturae, imbodhiai | ctr. ilboligare, isòlbere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu envelopper, rouler, enrouler Ingresu to roll Ispagnolu envolver, arrollar Italianu invòlgere, arrotolare Tedescu einpacken, zusammenrollen.

acragallài , vrb: acrogallae, acrogogliai, acrogolliare Definitzione fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha Sinònimos e contràrios acrocoedhare, atuturae, igragalare / assortí Maneras de nàrrere csn: folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant 2. seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu! 3. is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler en cornet Ingresu to crumple up Ispagnolu estrujar Italianu accartocciare Tedescu zusammenrollen.

arrembulài , vrb: arrumbiai, arrumbuai, arrumbulai, orrumbulai, romulare Definitzione andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade) Sinònimos e contràrios arrodulare, cadhinare, codulare, istirigare, lodhurare, lumburare, rodhulare, trodhulare, tromedhare, trumbulare Frases arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri 2. sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua Ètimu ltn. rhombus Tradutziones Frantzesu dégringoler (dans), rouler Ingresu to tumble down Ispagnolu rodar Italianu ruzzolare Tedescu hinunterrollen.

arrodulàre , vrb: rodulare Definitzione andhare a tróulu, orrúmbula orrúmbula; su si fàere a unu túturu, a bisura de cannedhu, nau de orrobba, paperi Sinònimos e contràrios arrembulai, cadhinare, codulare, cullullare, istirigare, istrodhulare, lodhurare, rodhulare, trodhulare, trodulare 2. sa pedhitza s'isterret creschendhe su tironzu fintzas a l'isnerviare a manera chi no aviscet a arrodulare Ètimu ltn. rotulare Tradutziones Frantzesu rouler Ingresu to roll Ispagnolu rodar Italianu rotolare Tedescu rollen.

arroteàre , vrb Definitzione girare, tròchere una cosa a dónnia parte Sinònimos e contràrios imbolliai Frases arròteat sos ocros a inghíriu, fachendhe chi emmo chin sa conca Tradutziones Frantzesu tourner, rouler, tournoyer Ingresu to swing Ispagnolu girar, voltear Italianu roteare Tedescu in Kreise schwingen.

arruedhulàre , vrb Definitzione fàere a ruédhula Sinònimos e contràrios abballonare, allomborae, arrombulonai, atuturae, imboligare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler, enrouler Ingresu to roll Ispagnolu enrollar Italianu arrotolare Tedescu zusammenrollen.

atuturàe , vrb: atuturare, atuturrare Definitzione fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare Sinònimos e contràrios abballonare, acrocoedhare, allomborae, ammurigonai, arrombulonai, arruedhulare, imboligare / ammuntonae / acragallai / aturedhare 1 | ctr. ispàlghere Frases sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler en cornet Ingresu to crumple up Ispagnolu abarquillarse, enroscarse Italianu accartocciare Tedescu zusammenrollen.

cadhinàre , vrb Definitzione andhare, mòvere che unu cadhinu o cricu, orrumbulare Sinònimos e contràrios arrembulai, arrodulare, codulare, cullullare, istirigare, istrodhulare, lodhurare, loturare, lumburare, torrulare, trodhulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler Ingresu to roll Ispagnolu rodar Italianu rotolare Tedescu hinunterrollen.

codulàre , vrb Definitzione andhare o pigare che unu códulu, a orrúmbulu, orrumbulandho Sinònimos e contràrios arrembulai, arrodulare, cadhinare, istrodhulare, lorumare, lumburare, rodhulare, trodhulare Frases che est coduladu che unu sacu intro de una tuda ◊ sa làgrima naschet in s'oju e códulat in terra ◊ su carrabbusu est codulendhe ledàmine Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler Ingresu to roll Ispagnolu rodar Italianu rotolare Tedescu rollen.

corogliàre , vrb Definitzione giare a bíere, a crèdere una cosa po un'àtera, pigare a ingannu Sinònimos e contràrios abbovai, abbuvonare, coglionai, colovrinare, imbaucare, imbelecare, imbusterai, improsae, ingannai, ingrangugliare, ingregai, istusciare, piocai, scafai, trampai, transare Frases no s'ischit ite àteru li nesit cussa mariola pro la corogliare ◊ a sos duos amantes si los corogliesit su dimóniu e fatesint su progetu de bochire sa muzere de isse ◊ ma como chi bos isco cuss'astrúscia, su de mi corogliare est corogliadu! (P.Mossa) Tradutziones Frantzesu rouler, tromper Ingresu to make fun of Ispagnolu engañar Italianu corbellare, trarre in inganno Tedescu täuschen.

imbodhiài , vrb: imbodhiare, imbodhicai, imbodhicare, imbodhicari, imbodhidai, imbodhigai, imbodhigare, imbolicare, imboligare, imbudhiai, imbulicare, immodhigare, impodhiai Definitzione fàere imbodhigos, pònnere sa cosa in paperi o àteru a manera de istare ammontada, badrada de su fritu o àteru, pònnere cosa, prus che àteru orrobba, paperi, lióngiu a inghíriu de àtera; cuncordare trampas, fàere calecuna cosa a dannu de s’àteru faendhodhi a crèdere una cosa candho est un’àtera Sinònimos e contràrios dimanare / imbogiare, trabojare, trobillai, trobodhicai / abbovai, abbuvonare, coglionai, colovrinare, imbusterai, improsae, ingannai, trampai | ctr. ilboligare Maneras de nàrrere csn: imboligare in… (carchi cosa) = imbudhiai cosa in mesu de àtera, cun àtera; imboligare a… (carchi cosa) = a ingíriu de àtera cosa, ma fintzas cun àtera cosa; imbodhicaisí in amori = cojare cun ccn. chi fossis no cumbenit Frases su bicarbonau impodhiadhu a paperi! ◊ custu est paperi impodhiau cun paperi! ◊ est chin sa pedhe imbolicada a s'ossu, debbiledhu ◊ sa fiuda fit imbodhigada in su mantu niedhu ◊ su grassu imbódhiat sa frissura e sos nerules de custa berbeche ◊ filo e imbódhigo lana 2. a s'imboligosu no impares a imboligare! ◊ su maistu tontu imbódhiat a craru e ponit in malítzia dogna clienti ◊ bengu a ti acumpangiai, a bortas chi no t'imbodhighint, a tui! Ètimu ltn. *involicare Tradutziones Frantzesu enrouler, rouler, envelopper Ingresu to wrap (up) Ispagnolu envolver, enrollar Italianu avvòlgere, invòlgere Tedescu einwickeln.

imbrortzinàre, imbroscinàre , vrb: imbrossinare, imbrossinzare, imbrossulare, imbruscinai, imbrutzinare, imbusciai 1 (im-bu-sci-a-i) imbussinare, immussinare Definitzione pònnere e orrumbulare in terra a longu a longu, trisinare in terra o, segundhu ite, in istrégiu cun calecuna cosa (es. farra) totu furriandho a dónnia bandha po fàere apicigare sa farra o àteru; fintzes su si fichire in calecuna chistione; nau a briga a fémina, crocare cun ómine / imbusciai su pipiu = pònnere sa criadura subra de s’artare de sa capella ue est coladu su Corpus de Cristos Sinònimos e contràrios imbrotulare, isterrigare / imbusciae Frases su cumassu modhiatu pro no si apitzigare s'imbrórtzinat in sa farina ◊ s'àinu s'imbússinat in terra ◊ dèu arruiu imbrusciendi is peis in su pruini ◊ su cuadhu iscapu s'imbrúscinat in s'anea ◊ s'imbolat in s'istoja e s'imbrossinzat ◊ fint imbroscinados in su ludrau ◊ apo passadu sa die imbrutzinadu in terra ◊ s'est imbussinau in mesu de su nie 2. totu custu cambiamentu, a parri miu tui ti ses imbruscinau in calincuna porcheria (Lai) 3. prinza ses? cherzo ischire cun chie ti ses imbussinada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler Ingresu to roll (over and over) Ispagnolu revolcarse Italianu avvoltolare, voltolare Tedescu zusammenrollen, wälzen.

imbrossinadúra , nf: imbruscinadura Definitzione su s’imbuscinare Sinònimos e contràrios imbruscinamentu, isfriorzu Frases segundhu su pische, pro lu fríere cheret fatu innantis a imbrossinadura in sa farina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de rouler Ingresu rolling Ispagnolu revuelco Italianu voltolaménto Tedescu Wälzen.

ismedhinàre , vrb Definitzione istare coment'e atontau, ammadurare de ogos coment'e ispantau, atontau Sinònimos e contràrios abbebberecare, atontai, ispampanai Tradutziones Frantzesu rouler les yeux Ingresu to roll Ispagnolu pasmarse, poner los ojos en blanco Italianu stralunare Tedescu verdrehen.

ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definitzione apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare Sinònimos e contràrios ilbambarriare, ilbarrizare, imbarritzare, ispalpedhare, ispamporionare, isparpalociai, scampaniai, sparrancai / ismedhinare | ctr. serrai, tancare Frases luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ouvrir grand, rouler les yeux Ingresu to open wide Ispagnolu abrir de par en par Italianu spalancare, stralunare Tedescu aufreißen, verdrehen.

lodhuràre , vrb: ludhurare Definitzione andhare girandho de parte in parte, orrumbulandho coment'e orroda o àtera cosa tundha Sinònimos e contràrios arrembulai, arrodulare, cadhinare, codulare, loturare, rodhulare, torrulare, trodhulare, tromedhare, trumbulare Frases sos pitzinnos poniant sos chírchinos a lodhurare pro los cúrrere ◊ at fatu lodhurare una pedra manna addainanti de sa zanna Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dégringoler (dans), rouler Ingresu to tumble down Ispagnolu rodar Italianu ruzzolare Tedescu hinunterrollen.

torrulàre , vrb: torulare Definitzione andhare o mòvere a orrumbuladura, orrumbulandho, a imbuscinadura e fintzes a carradura; furriare, orrúere a terra / torrulare sos ojos = furriare sos ogros Sinònimos e contràrios arrembulai, arrodulare, codulare, istirigare, lodhurare, lumburare, rodhulare, trodhulare / carrare / boltulare Frases sas noderas parent isetandhe a che torulare a sa badhe ◊ no solu de pònnere passu, cantu ses tundhu, pares pallone torrulandhe ◊ sa roda est torulendhe ◊ ch'est toruladu in sas rainas finas a s'istradone ◊ su gatulinu si torulaiat in terra a sos carinnos de su pitzinnu 2. aperint vadhes e campos chin istradones pro torulare cosas produias in aterue 3. sos rudes zovanedhos girandhe in sos contones tórulant carros, secant lantiones (V.Zichi)◊ est brulleri e fachet su macu e torulau ch'est dae su lacu, no isco a chie cheriat istròchere! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler Ingresu to roll Ispagnolu rodar Italianu rotolare Tedescu rollen.

trodhulàre , vrb: trudholare Definitzione mòvere, andhare a orrumbuladura, movendhosi coment'e orroda, cosa tundha Sinònimos e contràrios arrembulai, cadhinare, codulare, lodhurare, lumburare, rodhulare, torrulare, trodulare Frases l'ispinghesit a folte e che tumbulesit in sas iscalinas trodhulenne fintzas a funnu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dégringoler, rouler Ingresu to tumble down Ispagnolu rodar Italianu ruzzolare Tedescu hinunterrollen.

trogài , vrb: atrogai, trogare Definitzione acapiare, mescamente imbodhigare una cosa a tantas bortas a inghíriu de un'àtera, fintzes in dossu, a un'arremu o àteru; in cobertantza, nàrrere o cuncordare trogas, imbodhigos, trampas / su pannixedhu o muncadori de trogai = mucadore de conca de acapiare in gatzile, a parte de apalas Sinònimos e contràrios prèndhere, imboligare, imbusciae / pinnicai / acordiolai, atrotixai, folfigiare, fortzicare, imbogiare, trobillai / ingannai, trampai | ctr. irboligare, isòlbere, strogai Frases dhis pariat chi fiat bèni trogau in d-una madassa mali cumbinada ◊ a su mortu dhi trogant is manus cun s'arrosàriu ◊ ndi est arrutu de cuadhu e, comenti portàt sa funi trogada, su cuadhu dh'at pigau a tragu ◊ tot'is duus si dh'iant trogada a su didu ◊ custu fiuverru est totu trogau 2. a su mortu dh'iant trogau in d-unu lantzoru ◊ su chi aciapat ingollit po si trogai is peis ◊ seus trogandusí sa conca primu de si dha segai! ◊ po su frius mi apu trogau cuss'arrogu de arrobba in su ciugu ◊ su mengianu ndi carastis coitendi de su letu, no abarrastis trogamí troga! 3. lah, chi po macu siast, chi mi trogu is gunnedhas gei dha bis sa festa!…◊ pigat una funi bèni trogada e iscudit in tot'is furrungonis 4. chini est chi dh'at trogada sa morti de cussus? ◊ dhi parit bellu chi a una pòbera tiàula mi dhi troghit una fàula po si papai is caboniscus? (L.Matta) Ètimu ltn. *torc(u)lare Tradutziones Frantzesu enrouler, rouler, envelopper, entortiller Ingresu to wrap (up) Ispagnolu envolver Italianu avvòlgere, attorcigliare Tedescu aufwickeln.

«« Torra a chircare