abballonàre , vrb Definition
fàghere a ballones (nadu fintzas de sa pasta cariada faghindhe a panes pro tèndhere: sestare su pane)
Synonyms e antonyms
abballai,
allorumare,
arrombulonai,
arruedhulare,
atuturae,
imbodhiai
| ctr.
ilboligare,
isòlbere
Etymon
srd.
Translations
French
envelopper,
rouler,
enrouler
English
to roll
Spanish
envolver,
arrollar
Italian
invòlgere,
arrotolare
German
einpacken,
zusammenrollen.
acragallài , vrb: acrogallae,
acrogogliai,
acrogolliare Definition
fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha
Synonyms e antonyms
acrocoedhare,
atuturae,
igragalare
/
assortí
Idioms
csn:
folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant
2.
seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu!
3.
is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca
Etymon
srd.
Translations
French
rouler en cornet
English
to crumple up
Spanish
estrujar
Italian
accartocciare
German
zusammenrollen.
arrembulài , vrb: arrumbiai,
arrumbuai,
arrumbulai,
orrumbulai,
romulare Definition
andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade)
Synonyms e antonyms
arrodulare,
cadhinare,
codulare,
istirigare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
trodhulare,
tromedhare,
trumbulare
Sentences
arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri
2.
sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua
Etymon
ltn.
rhombus
Translations
French
dégringoler (dans),
rouler
English
to tumble down
Spanish
rodar
Italian
ruzzolare
German
hinunterrollen.
arrodulàre , vrb: rodulare Definition
andhare a tróulu, orrúmbula orrúmbula; su si fàere a unu túturu, a bisura de cannedhu, nau de orrobba, paperi
Synonyms e antonyms
arrembulai,
cadhinare,
codulare,
cullullare,
istirigare,
istrodhulare,
lodhurare,
rodhulare,
trodhulare,
trodulare
2.
sa pedhitza s'isterret creschendhe su tironzu fintzas a l'isnerviare a manera chi no aviscet a arrodulare
Etymon
ltn.
rotulare
Translations
French
rouler
English
to roll
Spanish
rodar
Italian
rotolare
German
rollen.
arroteàre , vrb Definition
girare, tròchere una cosa a dónnia parte
Synonyms e antonyms
imbolliai
Sentences
arròteat sos ocros a inghíriu, fachendhe chi emmo chin sa conca
Translations
French
tourner,
rouler,
tournoyer
English
to swing
Spanish
girar,
voltear
Italian
roteare
German
in Kreise schwingen.
arruedhulàre , vrb Definition
fàere a ruédhula
Synonyms e antonyms
abballonare,
allomborae,
arrombulonai,
atuturae,
imboligare
Etymon
srd.
Translations
French
rouler,
enrouler
English
to roll
Spanish
enrollar
Italian
arrotolare
German
zusammenrollen.
atuturàe , vrb: atuturare,
atuturrare Definition
fàere a unu túturu (o a unu tuturru) e, po cussu etotu, atzirbisonare
Synonyms e antonyms
abballonare,
acrocoedhare,
allomborae,
ammurigonai,
arrombulonai,
arruedhulare,
imboligare
/
ammuntonae
/
acragallai
/
aturedhare 1
| ctr.
ispàlghere
Sentences
sas berbeghes si sunt atuturadas comente ant intesu cussa traghidada ◊ pèsache custa camisa prantzada, sinono si atúturat torra! ◊ sos cartzones sunt totu atuturados ◊ si atuturrat preguntèndhesi a chie isse aiat dadu impitzu ◊ no atútures su pabilu ca mi serbit a iscríere!
Etymon
srd.
Translations
French
rouler en cornet
English
to crumple up
Spanish
abarquillarse,
enroscarse
Italian
accartocciare
German
zusammenrollen.
cadhinàre , vrb Definition
andhare, mòvere che unu cadhinu o cricu, orrumbulare
Synonyms e antonyms
arrembulai,
arrodulare,
codulare,
cullullare,
istirigare,
istrodhulare,
lodhurare,
loturare,
lumburare,
torrulare,
trodhulare
Etymon
srd.
Translations
French
rouler
English
to roll
Spanish
rodar
Italian
rotolare
German
hinunterrollen.
codulàre , vrb Definition
andhare o pigare che unu códulu, a orrúmbulu, orrumbulandho
Synonyms e antonyms
arrembulai,
arrodulare,
cadhinare,
istrodhulare,
lorumare,
lumburare,
rodhulare,
trodhulare
Sentences
che est coduladu che unu sacu intro de una tuda ◊ sa làgrima naschet in s'oju e códulat in terra ◊ su carrabbusu est codulendhe ledàmine
Etymon
srd.
Translations
French
rouler
English
to roll
Spanish
rodar
Italian
rotolare
German
rollen.
corogliàre , vrb Definition
giare a bíere, a crèdere una cosa po un'àtera, pigare a ingannu
Synonyms e antonyms
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
colovrinare,
imbaucare,
imbelecare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
ingrangugliare,
ingregai,
istusciare,
piocai,
scafai,
trampai,
transare
Sentences
no s'ischit ite àteru li nesit cussa mariola pro la corogliare ◊ a sos duos amantes si los corogliesit su dimóniu e fatesint su progetu de bochire sa muzere de isse ◊ ma como chi bos isco cuss'astrúscia, su de mi corogliare est corogliadu! (P.Mossa)
Translations
French
rouler,
tromper
English
to make fun of
Spanish
engañar
Italian
corbellare,
trarre in inganno
German
täuschen.
imbodhiài , vrb: imbodhiare,
imbodhicai,
imbodhicare,
imbodhicari,
imbodhidai,
imbodhigai,
imbodhigare,
imbolicare,
imboligare,
imbudhiai,
imbulicare,
immodhigare,
impodhiai Definition
fàere imbodhigos, pònnere sa cosa in paperi o àteru a manera de istare ammontada, badrada de su fritu o àteru, pònnere cosa, prus che àteru orrobba, paperi, lióngiu a inghíriu de àtera; cuncordare trampas, fàere calecuna cosa a dannu de s’àteru faendhodhi a crèdere una cosa candho est un’àtera
Synonyms e antonyms
dimanare
/
imbogiare,
trabojare,
trobillai,
trobodhicai
/
abbovai,
abbuvonare,
coglionai,
colovrinare,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
trampai
| ctr.
ilboligare
Idioms
csn:
imboligare in… (carchi cosa) = imbudhiai cosa in mesu de àtera, cun àtera; imboligare a… (carchi cosa) = a ingíriu de àtera cosa, ma fintzas cun àtera cosa; imbodhicaisí in amori = cojare cun ccn. chi fossis no cumbenit
Sentences
su bicarbonau impodhiadhu a paperi! ◊ custu est paperi impodhiau cun paperi! ◊ est chin sa pedhe imbolicada a s'ossu, debbiledhu ◊ sa fiuda fit imbodhigada in su mantu niedhu ◊ su grassu imbódhiat sa frissura e sos nerules de custa berbeche ◊ filo e imbódhigo lana
2.
a s'imboligosu no impares a imboligare! ◊ su maistu tontu imbódhiat a craru e ponit in malítzia dogna clienti ◊ bengu a ti acumpangiai, a bortas chi no t'imbodhighint, a tui!
Etymon
ltn.
*involicare
Translations
French
enrouler,
rouler,
envelopper
English
to wrap (up)
Spanish
envolver,
enrollar
Italian
avvòlgere,
invòlgere
German
einwickeln.
imbrortzinàre, imbroscinàre , vrb: imbrossinare,
imbrossinzare,
imbrossulare,
imbruscinai,
imbrutzinare,
imbusciai 1 (im-bu-sci-a-i)
imbussinare,
immussinare Definition
pònnere e orrumbulare in terra a longu a longu, trisinare in terra o, segundhu ite, in istrégiu cun calecuna cosa (es. farra) totu furriandho a dónnia bandha po fàere apicigare sa farra o àteru; fintzes su si fichire in calecuna chistione; nau a briga a fémina, crocare cun ómine / imbusciai su pipiu = pònnere sa criadura subra de s’artare de sa capella ue est coladu su Corpus de Cristos
Synonyms e antonyms
imbrotulare,
isterrigare
/
imbusciae
Sentences
su cumassu modhiatu pro no si apitzigare s'imbrórtzinat in sa farina ◊ s'àinu s'imbússinat in terra ◊ dèu arruiu imbrusciendi is peis in su pruini ◊ su cuadhu iscapu s'imbrúscinat in s'anea ◊ s'imbolat in s'istoja e s'imbrossinzat ◊ fint imbroscinados in su ludrau ◊ apo passadu sa die imbrutzinadu in terra ◊ s'est imbussinau in mesu de su nie
2.
totu custu cambiamentu, a parri miu tui ti ses imbruscinau in calincuna porcheria (Lai)
3.
prinza ses? cherzo ischire cun chie ti ses imbussinada!
Etymon
srd.
Translations
French
rouler
English
to roll (over and over)
Spanish
revolcarse
Italian
avvoltolare,
voltolare
German
zusammenrollen,
wälzen.
imbrossinadúra , nf: imbruscinadura Definition
su s’imbuscinare
Synonyms e antonyms
imbruscinamentu,
isfriorzu
Sentences
segundhu su pische, pro lu fríere cheret fatu innantis a imbrossinadura in sa farina
Etymon
srd.
Translations
French
action de rouler
English
rolling
Spanish
revuelco
Italian
voltolaménto
German
Wälzen.
ismedhinàre , vrb Definition
istare coment'e atontau, ammadurare de ogos coment'e ispantau, atontau
Synonyms e antonyms
abbebberecare,
atontai,
ispampanai
Translations
French
rouler les yeux
English
to roll
Spanish
pasmarse,
poner los ojos en blanco
Italian
stralunare
German
verdrehen.
ispampanài, ispampanàre , vrb: ispampinare 1 Definition
apèrrere in campu, deunudotu / ispampinare sos ojos = isprapedhai is ogus, fintzes ischidare
Synonyms e antonyms
ilbambarriare,
ilbarrizare,
imbarritzare,
ispalpedhare,
ispamporionare,
isparpalociai,
scampaniai,
sparrancai
/
ismedhinare
| ctr.
serrai,
tancare
Sentences
luego abberit sa gianna pro ch'essire su fiagu e ca s'upore no est pagu ispàmpinat su balcone ◊ mi est essidu de mente de ispampinare sa gianna de su frundhagu ◊ giuchiat sos ocros totu ispampinatos ◊ su butoni de custu frori est deretu a ispampanai
Etymon
srd.
Translations
French
ouvrir grand,
rouler les yeux
English
to open wide
Spanish
abrir de par en par
Italian
spalancare,
stralunare
German
aufreißen,
verdrehen.
lodhuràre , vrb: ludhurare Definition
andhare girandho de parte in parte, orrumbulandho coment'e orroda o àtera cosa tundha
Synonyms e antonyms
arrembulai,
arrodulare,
cadhinare,
codulare,
loturare,
rodhulare,
torrulare,
trodhulare,
tromedhare,
trumbulare
Sentences
sos pitzinnos poniant sos chírchinos a lodhurare pro los cúrrere ◊ at fatu lodhurare una pedra manna addainanti de sa zanna
Etymon
srd.
Translations
French
dégringoler (dans),
rouler
English
to tumble down
Spanish
rodar
Italian
ruzzolare
German
hinunterrollen.
torrulàre , vrb: torulare Definition
andhare o mòvere a orrumbuladura, orrumbulandho, a imbuscinadura e fintzes a carradura; furriare, orrúere a terra / torrulare sos ojos = furriare sos ogros
Synonyms e antonyms
arrembulai,
arrodulare,
codulare,
istirigare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
trodhulare
/
carrare
/
boltulare
Sentences
sas noderas parent isetandhe a che torulare a sa badhe ◊ no solu de pònnere passu, cantu ses tundhu, pares pallone torrulandhe ◊ sa roda est torulendhe ◊ ch'est toruladu in sas rainas finas a s'istradone ◊ su gatulinu si torulaiat in terra a sos carinnos de su pitzinnu
2.
aperint vadhes e campos chin istradones pro torulare cosas produias in aterue
3.
sos rudes zovanedhos girandhe in sos contones tórulant carros, secant lantiones (V.Zichi)◊ est brulleri e fachet su macu e torulau ch'est dae su lacu, no isco a chie cheriat istròchere!
Etymon
srd.
Translations
French
rouler
English
to roll
Spanish
rodar
Italian
rotolare
German
rollen.
trodhulàre , vrb: trudholare Definition
mòvere, andhare a orrumbuladura, movendhosi coment'e orroda, cosa tundha
Synonyms e antonyms
arrembulai,
cadhinare,
codulare,
lodhurare,
lumburare,
rodhulare,
torrulare,
trodulare
Sentences
l'ispinghesit a folte e che tumbulesit in sas iscalinas trodhulenne fintzas a funnu
Etymon
srd.
Translations
French
dégringoler,
rouler
English
to tumble down
Spanish
rodar
Italian
ruzzolare
German
hinunterrollen.
trogài , vrb: atrogai,
trogare Definition
acapiare, mescamente imbodhigare una cosa a tantas bortas a inghíriu de un'àtera, fintzes in dossu, a un'arremu o àteru; in cobertantza, nàrrere o cuncordare trogas, imbodhigos, trampas / su pannixedhu o muncadori de trogai = mucadore de conca de acapiare in gatzile, a parte de apalas
Synonyms e antonyms
prèndhere,
imboligare,
imbusciae
/
pinnicai
/
acordiolai,
atrotixai,
folfigiare,
fortzicare,
imbogiare,
trobillai
/
ingannai,
trampai
| ctr.
irboligare,
isòlbere,
strogai
Sentences
dhis pariat chi fiat bèni trogau in d-una madassa mali cumbinada ◊ a su mortu dhi trogant is manus cun s'arrosàriu ◊ ndi est arrutu de cuadhu e, comenti portàt sa funi trogada, su cuadhu dh'at pigau a tragu ◊ tot'is duus si dh'iant trogada a su didu ◊ custu fiuverru est totu trogau
2.
a su mortu dh'iant trogau in d-unu lantzoru ◊ su chi aciapat ingollit po si trogai is peis ◊ seus trogandusí sa conca primu de si dha segai! ◊ po su frius mi apu trogau cuss'arrogu de arrobba in su ciugu ◊ su mengianu ndi carastis coitendi de su letu, no abarrastis trogamí troga!
3.
lah, chi po macu siast, chi mi trogu is gunnedhas gei dha bis sa festa!…◊ pigat una funi bèni trogada e iscudit in tot'is furrungonis
4.
chini est chi dh'at trogada sa morti de cussus? ◊ dhi parit bellu chi a una pòbera tiàula mi dhi troghit una fàula po si papai is caboniscus? (L.Matta)
Etymon
ltn.
*torc(u)lare
Translations
French
enrouler,
rouler,
envelopper,
entortiller
English
to wrap (up)
Spanish
envolver
Italian
avvòlgere,
attorcigliare
German
aufwickeln.