abballonàre , vrb Definizione
fàghere a ballones (nadu fintzas de sa pasta cariada faghindhe a panes pro tèndhere: sestare su pane)
Sinonimi e contrari
abballai,
allorumare,
arrombulonai,
arruedhulare,
atuturae,
imbodhiai
| ctr.
ilboligare,
isòlbere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
envelopper,
rouler,
enrouler
Inglese
to roll
Spagnolo
envolver,
arrollar
Italiano
invòlgere,
arrotolare
Tedesco
einpacken,
zusammenrollen.
abbaloràre , vrb Definizione
coment'e giare valore, bàlida, a calecuna cosa nada, in su sensu de cunfirmare chi est própriu deasi
Sinonimi e contrari
cufirmare
/
avalorai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
confirmer
Inglese
to confirm
Spagnolo
avalorar,
validar
Italiano
avvalorare
Tedesco
bestätigen.
abbaltàre , vrb: abbastare,
abbastai,
baltare* Definizione
nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet / abbastare si tiat!… = no faghet a istare ifatu a totugantu, no si abbastat mai
Sinonimi e contrari
| ctr.
faltare,
mancai
Frasi
machine cantu ant fatu a fontomare no podet abbastare mente umana ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare!…◊ su chi tengu no mi abbastat ◊ si no ti abbastat domandandi àteru! ◊ mi abbastat chi de a mie ti ammentes!
2.
abbastare si tiat a totu custas ispesas!…
Traduzioni
Francese
suffire
Inglese
to be enough
Spagnolo
bastar,
alcanzar
Italiano
bastare
Tedesco
genügen.
abbaltzàre , vrb: abbrassare,
abbratzai,
abbratzare Definizione
betare is bratzos a inghíriu de una persona po istima, a inghíriu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de si pigare un'impreu grae / a. una rughe = pigare cun passiéntzia una suferéntzia
Sinonimi e contrari
abbarcai,
afascare,
afianzare,
aprensare,
imbrassai
Frasi
lis pariat d'èssere ballenne abbaltzados ◊ a sa fine de su giru, dinari e trigu batit a domo e si abbratzat s'isposa e sos fizos, allegru e cuntentu (G.Calvia)
2.
Cristos pro nois at abbratzadu sa morte ◊ donzunu depet abbratzare sa rughe sua
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
embrasser
Inglese
to embrace
Spagnolo
abrazar
Italiano
abbracciare
Tedesco
umarmen.
abbalvatàre , vrb: abbarbatare,
abbarvatare,
abratare 1,
alvatare,
arbatare,
arvatare,
barbatare*,
brabatai 1,
brabatari Definizione
arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare
Sinonimi e contrari
irrudiare,
scoturai
Frasi
alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
défricher
Inglese
to till
Spagnolo
roturar
Italiano
dissodare il terréno
Tedesco
urbar machen.
abbamàre , vrb Definizione
fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene)
Sinonimi e contrari
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
amedhare,
ammeschiare,
atazare,
ingamai
| ctr.
iscrobai,
stallai
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réunir,
agréger
Inglese
to aggregate,
to put in a herd
Spagnolo
unir,
juntar
Italiano
aggregare,
formare un branco
Tedesco
angliedern,
eine Herde bilden.
abbambacàre, abbambagàre , vrb Definizione
ammodhigare suspindho s'abba comente faet su bambaghe, isciúndhere; menguare, miminare sa fortza de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
abbambicare,
ammaltitzare,
ifúndhere,
impapare
/
abbacai,
ammarchidare,
ammellare,
assuermai
Frasi
ant abbambagadu su terrinu de sàmbene, comente los at ischitzados unu càmiu ◊ sa vida nostra tribbulada est abbambagada de làgrimas ◊ cussos vistires fint sortos che papiru abbambacatu
2.
in chirca de abbambagare su pópulu, Pilatu sighit faedhendhe de su bene chi Gesús lis at fatu ◊ abbambaga su fogu de sa sicura e chi ses babbu pensa carchi iscuta! ◊ no si lis abbambacaiat su coro chin cussos arrejonos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbiber,
imprégner,
tremper
Inglese
to soak,
to impregnate
Spagnolo
impregnar,
embeber,
mojar
Italiano
imbévere,
impregnare
Tedesco
durchtränken.
abbambiài 1, abbambiàri , vrb Definizione
fàere bambu, lassare prus lenu, lassare de fàere fortza coment’e candho si tirat prus pagu una cosa; rfl., su si lassare andhare, pèrdere de ànimu / a. su frenu a su cuadhu = lassare su frenu lenu, chentza tiradu
Sinonimi e contrari
abbacai,
abbrincai,
aflusciai,
afrincai,
allentai,
ammollai,
illentiare
| ctr.
tirai,
tostai
Frasi
no ti abbambis: faidí coràgiu! ◊ seus abbambiaus a faci de custu mundu afrentau (S.Chiappori)◊ su nervosu est abbambiendi ◊ abbambiadhi sa funi, a cuss'animali, no si allupit, puru!◊ abbàmbia sa tira ca istringit tropu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
desserrer,
relâcher
Inglese
to slacken
Spagnolo
aflojar
Italiano
allentare
Tedesco
lockern.
abbandhàre , vrb: abbandhiare Definizione
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Sinonimi e contrari
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Frasi
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre de coté,
s'écarter
Inglese
to withdraw to put aside
Spagnolo
apartar,
poner aparte
Italiano
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
Tedesco
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
abbandhonàre , vrb: abbandonai,
abbannonare,
abendonai Definizione
lassare istare una cosa, unu logu, a unu, a tempos longos chentza si ndhe incurare, lassare in abbandhonu
Sinonimi e contrari
disamparai,
discuidai,
irbandhonare,
lassai,
sbandonai,
scabidai
| ctr.
contifizare
Frasi
ca non lis lasso benes ne dinari mi ant in custu modu abbandonadu (C.Longu)◊ t'ibetat su coru chi as abendonau ◊ is basciuresus no ant a abbandonai custu logu! ◊ sa vida est acabbada si mi abbandhonas tue! ◊ mancu nci pentzist: dèu no ti abbandonu! ◊ nariant ca po che bogare sa miséria su rimédiu fuit de abbannonare s'agricoltura
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
abandonner,
quitter,
négliger
Inglese
to leave,
to neglect
Spagnolo
abandonar
Italiano
abbandonare
Tedesco
verlassen.
abbangiuledhài , vrb Definizione
isciúndhere a meda, fàere colagola
Sinonimi e contrari
abbagnare,
abbanzulare,
abbraulare,
allurdagai,
assaubbai
Traduzioni
Francese
tremper
Inglese
to drench
Spagnolo
empapar,
calar
Italiano
infradiciare
Tedesco
durchnässen.
abbanzàre , vrb Definizione
giare una surra, pigare a cropos, iscúdere
Sinonimi e contrari
acamassare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
pisiliai,
sussare,
zongare
Frasi
dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
pegar
Italiano
picchiare
Tedesco
schlagen.
abbaradhàre , vrb: abbaredhare Definizione
su si lassare pigare cun calecunu sentidu de amore forte meda po ccn. o calecuna
Sinonimi e contrari
abbelare,
alleriare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
/
ammachiae
Traduzioni
Francese
s'embéguiner
Inglese
to take a fancy
Spagnolo
enamorarse
Italiano
invaghirsi
Tedesco
sich verlieben.
abbaràre , vrb Definizione
crocare una bara, istèrrere e interrare una pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu, po fàere arraighinas
Sinonimi e contrari
aporcai,
parpainare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
provigner
Inglese
to layer
Spagnolo
acodar,
amugronar
Italiano
propagginare
Tedesco
absenken.
abbarballài , vrb: abbraballai,
abbrabballai Definizione
abbarrare o fàere incantau, a buca aperta, coment’e chie no est cumprendhendho nudha
Sinonimi e contrari
abbabballocai,
abbambanai,
indormiscai
/
sansiae
Frasi
s'isposa dh'at abbarballau
Etimo
itl.
abbarbagliare
Traduzioni
Francese
retomber en enfance
Inglese
to become stupid
Spagnolo
embelesarse,
encantarse
Italiano
incantarsi
Tedesco
verdummen.
abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai,
abbrabiare,
barbiai Definizione
fàere sa braba; in cobertantza, cullonare
Sinonimi e contrari
afaitai
Frasi
seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas…
2.
est tontu e abbarbiau de totus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se raser
Inglese
to shave,
to make up
Spagnolo
afeitarse
Italiano
ràdersi
Tedesco
sich rasieren.
abbarbigàre , vrb Definizione
bogare brabas, arraighinas, tzeurras: si narat de is sèmenes chi bogant su cambu naschindho
Sinonimi e contrari
abbrabai,
abbrossare,
arradichinare,
arrexinai,
chimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
/
allatzare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
prendre racine
Inglese
to cling
Spagnolo
arraigar,
enraizar
Italiano
abbarbicare
Tedesco
Wurzel fassen.
abbarracài , vrb Definizione
pònnere o fàere barracu, istare in campu a crocare
Sinonimi e contrari
intendai
Traduzioni
Francese
camper
Inglese
to camp out,
to erect huts
Spagnolo
acampar,
abarracar
Italiano
baraccare,
attendarsi
Tedesco
Barackenlager aufschlagen.
abbarrigàre , vrb Definizione
fàere fortza faendho pesu o ispinghendho de pitzu, incracare faendho pesu
Sinonimi e contrari
abbaticare,
apretigare,
carcare,
imbarrigare,
incalcare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appuyer,
presser
Inglese
to press
Spagnolo
apretar
Italiano
prèmere
Tedesco
drücken.
abbarrinài , vrb: abberrinare,
barrinai* Definizione
trebballare o istampare a berrina; fàere comente faet sa berrina
2.
sunt àbbilis is piciochedhus abbarrinendisí de una gruta a s'àtera in forrunconis chi issus isceti nci podint passai
Traduzioni
Francese
vriller,
forer,
sonder
Inglese
to gimlet
Spagnolo
barrenar
Italiano
succhiellare,
trivellare
Tedesco
anbohren,
bohren.