abbanzàre , vrb Definizione
giare una surra, pigare a cropos, iscúdere
Sinonimi e contrari
acamassare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
pisiliai,
sussare,
zongare
Frasi
dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
pegar
Italiano
picchiare
Tedesco
schlagen.
abbuciconài , vrb: buciconare Definizione
pigare a bucicones, a cropos de púngiu
Sinonimi e contrari
acatzotai,
apugnigosai,
apuinare,
apunzare,
burtzigare
Frasi
si funt abbuciconaus paribari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to punch
Spagnolo
pegar una piña
Italiano
cazzottare
Tedesco
mit Fäusten schlagen,
boxen.
aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definizione
pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda
Sinonimi e contrari
abbanzare,
atripai,
isciúdere,
magiare,
surrai
/
certai
/
acafai,
aciapai,
aggafai,
assacarrare,
adobiai,
cassai,
collire,
tènnere,
tenturai
Modi di dire
csn:
a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere
Frasi
s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani!
2.
candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai
3.
iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi
4.
ant aciocau a cúrriri
Etimo
spn.
achocar
Traduzioni
Francese
malmener,
capturer,
entasser
Inglese
to beat up,
to heap,
to capture
Spagnolo
pegar,
capturar,
detener
Italiano
malmenare,
catturare
Tedesco
mißhandeln,
gefangennehmen.
aculaciài , vrb Definizione
pigare a nadiadas, a cropos de manu isprata a nàdigas
Sinonimi e contrari
annadiai,
innadiai,
isculivitare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fesser
Inglese
to spank
Spagnolo
pegar en el culo
Italiano
sculacciare
Tedesco
den Hintern versohlen.
afisciài , vrb Definizione
apicigare paperis, pònnere manifestos
Sinonimi e contrari
apodhai
Etimo
spn.
afijar
Traduzioni
Francese
afficher
Inglese
to post up
Spagnolo
fijar,
pegar
Italiano
affìggere
Tedesco
anschlagen.
afocazàre , vrb: afochizare,
afoghigiai,
afoghigliai,
afoghizare,
foghitzare Definizione
abbruxare, pònnere fogu fatuvatu, in medas tretos abbruxandho malesa po illimpiare is terrenos (po no fàere dannu unu fogu fuiu), o apostadamente po fàere male; iscallentare meda
Sinonimi e contrari
abbrugiai,
achighinare,
afogae,
infogai,
sfoghigiai
Frasi
custu suelzu est totu afoghizadu, fràzigu e pienu de niedhore ◊ za la tenent sa berza, afoghizendhe donzi istiu!…◊ mira chi tue etotu ti afoghizas sas alas! ◊ pro fàchere sa carchina poniant a còchere petra bianca bàtoro dies e bàtoro notes sèmpere afochizandhe ◊ si depeus afoghigliai po limpiai tocat a donai crobba de no fai dannu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
incendier
Inglese
to set on fire
Spagnolo
incendiar,
pegar fuego
Italiano
incendiare
Tedesco
anzünden,
verbrennen.
afochízu , nm: afoghígiu,
afoghizu Definizione
is pagamentos chi betant is amministratziones (Comunu, Istadu); su pònnere fogos, abbruxamentu; disígiu de fémina, de ómine, de mascu, budhidore fintzes de male, tzacu
Sinonimi e contrari
fogagi,
pagamenta
/
cdh. fuchizamentu
/
fogu
/
ampuadura,
imbritziolu,
insuamentu
/
arrabiori
Frasi
mabadita s'ora chi mi seu fatu braberi: mancu su dinai de s'afoghígiu ndi essit! ◊ dhi funt arribbaus is avisus de pagamentu, is billetus de s'afoghígiu ◊ devo pagare s'afoghizu betzu e nou
2.
oe sas feras no sunt timindhe sas temporadas, ma s'afoghizu chi faghet sa zente
3.
cun s'afoghígiu, is mascus non si podiant tratenni de isfogai s'istintu ◊ sa picioca dh'iat fatu disigiai e po afoghígiu de sànguni una pampada de fogu dh'iat fertu de suncuna ◊ s'intendiat un'afoghígiu in sa camba e dhi beniat gana de s'iscrafi ◊ ti apu oféndiu, ma dèu puru unu pagu de afoghígiu a conca dh’apu portau!◊ si boliant pasiai líbberus de s'afoghígiu de sa dí de sa coja ◊ funt benendimí is afoghígius de su nervosu abetendi custu dotori!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
paiement,
taxe
Inglese
tax
Spagnolo
tributos,
impuestos,
el pegar fuego,
deseo sexual
Italiano
tributo
Tedesco
Zahlung,
Steuer,
Gebühr.
apicigài , vrb: apicigare,
apitzicare,
apitzigai,
apitzigare,
picigai Definizione
pònnere cosa, prus che àteru cun colla o àteru de apicigosu, a manera chi abbarret totu impare cun àtera; nau in cobertantza, istare aifatu de ccn. in manera ifadosa; nau de cosas de papare, fàere bene, pònnere prupas / a./c. apitzigandhe = (a logos) èssere a costazu, a fiancu, lacanante
Sinonimi e contrari
apodhai,
atacare
/
acadenanciare,
acadrancai,
apegai,
incadranancare
| ctr.
ispitzigare
Modi di dire
csn:
no apítzicat ne a muru e ne a gianna = no b'intrat in nudha; apitzigare una trampa, apicigaidha a unu = arrennèsciri a cuncordai un'ingannu, ingannai, fàghereli brulla mala; apicigai unu mali, una maladia = colare sa maladia de unu a s'àteru
Frasi
pàspia podha in sa banchita ca sinono sa pasta cariendhe ti si apítzigat, totu! ◊ is tancus de su pani in su canistedhu si ponint unu pagu atesu po no si apitzigai
2.
de su chi papant no ndi dhis apitzigat nudha
3.
apitzigada ti l'apo sa trampa: deo puru, si cheres, so tramposu!
4.
sos boes funt paschindhe in su cunzau apitzigandhe
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
coller
Inglese
to stick
Spagnolo
pegar
Italiano
appiccicare
Tedesco
ankleben.
apodhài , vrb Definizione
atacare cun podha (chi est picigosa candho est ledreledre, impastada cun abba meda), bona po colla: si narat po atacare bastat chi siat; imbrastiare, imbrutare cun calecuna cosa (podha) apicigandhondhe a is àteras; su istare a tropu, coment'e atacaos, in calecuna cosa, in calecunu logu; su torrare paris de unu chistionu, de su nàrrere cun calecuna arrexone, cun calecunu iscopu o àteru / apodhau a terra (nadu de unu)= póveru meda
Sinonimi e contrari
abbacotare,
afisciai,
afraighinare,
apicigai,
arbiare,
atacai,
impodhai
| ctr.
ispitzigare,
spodhai
Frasi
pilloni, in su friscu ti apodhas! ◊ est apodhendi manifestus ◊ custus fiant pobidhu e mulleri pòberus apodhaus a terra chi sa dí chi si fiant cojaus fiant andaus a crésia iscurtzus (F.Carlini)
2.
comenti at iscípiu sa cosa, si est apodhada a issa e no dh'at lassada prus
3.
su chi ses nendi tui no nci apodhat nudha, immoi!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coller
Inglese
to glue
Spagnolo
engrudar,
pegar
Italiano
incollare
Tedesco
ankleben.
atacài , vrb: atacare,
atzacare Definizione
pònnere duas cosas impare a manera de pàrrere totuna, de andhare o abbarrare impare s'una cun s'àtera (e fintzes abbarrare, istare che apicigau, nau de ccn.); giare a pitzu, betare manu a ccn. o a una cosa; cumenciare o pigare a fàere una faina
Sinonimi e contrari
acollegai,
afisciai,
afraighinare,
apicigai,
apodhai,
arbiare
/
acometare,
assaltizare,
atracae,
colpire
/
apilicare
/
comentzari,
temperare
| ctr.
ispitzigare
/
sessare
Modi di dire
csn:
atacai certus, pletu = atacare a brigare, andhare in lite; atacàresi (nadu de ccn.) = imbucai a chistionai sentza de si ndi pòdiri iscabbulli
Frasi
cussa colla atacat fintzas bidru ◊ si atacat bene no ispítzigat prus ◊ sa edra si ch'est atacada a su muru ◊ su fillu si fut atacau in domu fintzas e chi no fut arribbau su para (F.Marcialis)◊ como mi ataco innoje: cummente passat mi nce tzaco apitzu e mi dha papo!
2.
sos atacaos abbarrant chimbe e ses dies chin su tússiu ◊ a cussa fémina dh'enta atacara e furara ndi dh'enta s'oraria ◊ custas dies so atacadu a bula
3.
e atacat a pròere, a frocare, a brigare, a cantare!… no sessaiat prus ◊ apustis de sa cursa de sos molentes atzacaiaus sos ballos ◊ atachiant a cúmeros, cussos molentes!…◊ candho si atacat a chistionare cussu no faghet prus a si l'ispitzigare!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
accrocher,
coller,
commencer,
attaquer
Inglese
to assail
Spagnolo
pegar,
atacar
Italiano
attaccare,
investire
Tedesco
befestigen,
überschütten.
fèrrere , vrb: ferri,
fèrriri Definizione
su tocare calecuna cosa o a ccn. a cropu cun cosa chi si faet a iscudidura: prus che àteru si narat candho su cropu faet male, dolet, o faet dannu, lassat su singiale, ma s'impreat fintzes solu in su sensu de tocare e fintzes de iscúdere / pps. fertu
Sinonimi e contrari
corpare,
ingolli,
ingrimi
/
tocai
/
atripai
/
ammachiae
Modi di dire
csn:
fèrriri cun aciotus, fèrriri in plenu, fèrriri sa mira; fèrrere a ocru = pònniri ogu
Frasi
no cherzo chi ti ferzas, gioghitendhe gai in modu isciàpidu ◊ fiat unu pillonedhu fertu a s'ala ◊ si est fertu seghendhe linna: azummai si fit istropiadu! ◊ che li at iscutu una nae a cambarinu ma no l'at fertu ◊ at isparadu a perdigones ma no ndhe at fertu mancunu, de puzone ◊ abí nci fiat ferta sa perda fiat nàscia un'ísula ◊ apo fertu su bratzu a su muru ◊ sa fortuna fait che tiru de managu: aundi ferit ferit!
2.
su calore che ferit atesu ◊ acúrtziadi, ca no ti ndhe ferit de fogu! ◊ su tallu mériat po no dhi ferri soli pitziosu ◊ mabadita sa luxi chi dhi ferit! ◊ su bentu ferit is frutas ◊ lah chi no fèrgiat àcua a is follas candu àcuas sa matixedha!
3.
custu macu pigat unu fusti e bandat a ferri su lori: dhi at donau una surra!…
4.
amorados ndhe aias una chedha, ma fertos ti los ant a oju malu
Etimo
ltn.
ferire
Traduzioni
Francese
frapper,
blesser
Inglese
to hit,
to injury
Spagnolo
golpear,
pegar,
herir
Italiano
colpire,
ferire
Tedesco
schlagen,
verletzen.
innadiài , vrb: innadicare,
innadigare,
irnadicare Definizione
pigare a isculivitas, a innadiadas, iscúdere cun sa manu a nàdigas
Sinonimi e contrari
annadiai,
aculaciai
Frasi
candho su pipiu naschiat l'innadighiant chi bidiant ca no respiriat, po dhu fae prànghede
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner une fessée
Inglese
to spank
Spagnolo
pegar en el culo
Italiano
sculacciare
Tedesco
den Hintern versohlen.
isciúdere , vrb: iscúdere,
iscudi,
iscúdiri,
iscútere,
scudi Definizione
giare cropos, pigare a cropos (ma bastat fintzes unu cropu solu); iscutulare, betare, atzapulare, mòvere a cropu cun fortza e fuliare o fàere lòmpere atesu, fàere o lassare orrúere a terra / 1ˆ p. sing. ind. pres. iscuto, iscutzo; pps. iscutu; cong. pres. 2ˆ p. sing. iscutzas
Sinonimi e contrari
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
acorpai,
addobbai,
arropai,
atripai,
irbatulare,
iscotzinare,
sussare,
zongare
/
ghetai,
imbolare
Modi di dire
csn:
i. a libbru, a berbos = nàrrere peràulas fortes; i. una cundenna, annos de galera = betare una cundenna; iscúdere su sorde de una malandra = fàgherendhe rúere o essire su sorde; meghina de iscúdere = meighina chi ndhe faghet rúere su sorde
Frasi
sa sorte chin sa destra mi at iscutu, chin sa manca corpadu ◊ iat pigau unu fusti e iat atacau a iscudi a peis e totus si ndi fuant pesaus ◊ si no faghes a bonu t’iscudo a iscantarzada! ◊ si as de m'iscúdere, colpa! ◊ parent canes, iscudèndhesi a moltolzu ◊ candho ndhe imbatet l'iscuto che unu cane!◊ no dh'iscutzas, s'animale: ammasetzat frandhigandhodhu!
2.
is óminis me is matas iscudint s'olia cun is furconis e is féminas asuta ndi dha bodhint ◊ at iscutu duos brincos e ch'est rutu ◊ candho mi as bidu reu, a terra mi as iscutu! ◊ su pitzinnu si ndh'est iscutu a subra mia ◊ si ndh'est iscutu de su letu ◊ si nc'iscudit a sa tzurpa acantu dhui at pirígulu ◊ che l'at iscutu in mare ◊ su pudhu iscudet unu cantu chi assustrat sas coitas
3.
bi at àrbures chi iscudent foza in atunzu e àteras chi iscudent foza in istiu ◊ daghi at a àere iscutu su machine, torret a inoghe!
Etimo
ltn.
excutere
Traduzioni
Francese
battre,
frapper
Inglese
to beat
Spagnolo
golpear,
pegar
Italiano
bàttere,
picchiare,
scagliare
Tedesco
schlagen,
prügeln.
isculivitàre , vrb Definizione
pigare a isculivitas
Sinonimi e contrari
aculaciai,
annadiai,
innadiai
Frasi
fachiat su cabadhu isculivitàndhesi a duas manos e currendhe chin sos sonazos a gràdhara ligaos a trucu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fesser
Inglese
to spank
Spagnolo
pegar en el culo
Italiano
sculacciare
Tedesco
den Hintern versohlen.