abballonàre , vrb Definition
fàghere a ballones (nadu fintzas de sa pasta cariada faghindhe a panes pro tèndhere: sestare su pane)
Synonyms e antonyms
abballai,
allorumare,
arrombulonai,
arruedhulare,
atuturae,
imbodhiai
| ctr.
ilboligare,
isòlbere
Etymon
srd.
Translations
French
envelopper,
rouler,
enrouler
English
to roll
Spanish
envolver,
arrollar
Italian
invòlgere,
arrotolare
German
einpacken,
zusammenrollen.
abbaloràre , vrb Definition
coment'e giare valore, bàlida, a calecuna cosa nada, in su sensu de cunfirmare chi est própriu deasi
Synonyms e antonyms
cufirmare
/
avalorai
Etymon
itl.
Translations
French
confirmer
English
to confirm
Spanish
avalorar,
validar
Italian
avvalorare
German
bestätigen.
abbaltàre , vrb: abbastare,
abbastai,
baltare* Definition
nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet / abbastare si tiat!… = no faghet a istare ifatu a totugantu, no si abbastat mai
Synonyms e antonyms
| ctr.
faltare,
mancai
Sentences
machine cantu ant fatu a fontomare no podet abbastare mente umana ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare!…◊ su chi tengu no mi abbastat ◊ si no ti abbastat domandandi àteru! ◊ mi abbastat chi de a mie ti ammentes!
2.
abbastare si tiat a totu custas ispesas!…
Translations
French
suffire
English
to be enough
Spanish
bastar,
alcanzar
Italian
bastare
German
genügen.
abbaltzàre , vrb: abbrassare,
abbratzai,
abbratzare Definition
betare is bratzos a inghíriu de una persona po istima, a inghíriu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de si pigare un'impreu grae / a. una rughe = pigare cun passiéntzia una suferéntzia
Synonyms e antonyms
abbarcai,
afascare,
afianzare,
aprensare,
imbrassai
Sentences
lis pariat d'èssere ballenne abbaltzados ◊ a sa fine de su giru, dinari e trigu batit a domo e si abbratzat s'isposa e sos fizos, allegru e cuntentu (G.Calvia)
2.
Cristos pro nois at abbratzadu sa morte ◊ donzunu depet abbratzare sa rughe sua
Etymon
itl.
Translations
French
embrasser
English
to embrace
Spanish
abrazar
Italian
abbracciare
German
umarmen.
abbalvatàre , vrb: abbarbatare,
abbarvatare,
abratare 1,
alvatare,
arbatare,
arvatare,
barbatare*,
brabatai 1,
brabatari Definition
arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare
Synonyms e antonyms
irrudiare,
scoturai
Sentences
alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos
Etymon
srd.
Translations
French
défricher
English
to till
Spanish
roturar
Italian
dissodare il terréno
German
urbar machen.
abbamàre , vrb Definition
fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene)
Synonyms e antonyms
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
amedhare,
ammeschiare,
atazare,
ingamai
| ctr.
iscrobai,
stallai
Scientific Terminology
pst
Etymon
srd.
Translations
French
réunir,
agréger
English
to aggregate,
to put in a herd
Spanish
unir,
juntar
Italian
aggregare,
formare un branco
German
angliedern,
eine Herde bilden.
abbambacàre, abbambagàre , vrb Definition
ammodhigare suspindho s'abba comente faet su bambaghe, isciúndhere; menguare, miminare sa fortza de ccn. cosa
Synonyms e antonyms
abbambicare,
ammaltitzare,
ifúndhere,
impapare
/
abbacai,
ammarchidare,
ammellare,
assuermai
Sentences
ant abbambagadu su terrinu de sàmbene, comente los at ischitzados unu càmiu ◊ sa vida nostra tribbulada est abbambagada de làgrimas ◊ cussos vistires fint sortos che papiru abbambacatu
2.
in chirca de abbambagare su pópulu, Pilatu sighit faedhendhe de su bene chi Gesús lis at fatu ◊ abbambaga su fogu de sa sicura e chi ses babbu pensa carchi iscuta! ◊ no si lis abbambacaiat su coro chin cussos arrejonos
Etymon
srd.
Translations
French
imbiber,
imprégner,
tremper
English
to soak,
to impregnate
Spanish
impregnar,
embeber,
mojar
Italian
imbévere,
impregnare
German
durchtränken.
abbambiài 1, abbambiàri , vrb Definition
fàere bambu, lassare prus lenu, lassare de fàere fortza coment’e candho si tirat prus pagu una cosa; rfl., su si lassare andhare, pèrdere de ànimu / a. su frenu a su cuadhu = lassare su frenu lenu, chentza tiradu
Synonyms e antonyms
abbacai,
abbrincai,
aflusciai,
afrincai,
allentai,
ammollai,
illentiare
| ctr.
tirai,
tostai
Sentences
no ti abbambis: faidí coràgiu! ◊ seus abbambiaus a faci de custu mundu afrentau (S.Chiappori)◊ su nervosu est abbambiendi ◊ abbambiadhi sa funi, a cuss'animali, no si allupit, puru!◊ abbàmbia sa tira ca istringit tropu!
Etymon
srd.
Translations
French
desserrer,
relâcher
English
to slacken
Spanish
aflojar
Italian
allentare
German
lockern.
abbandhàre , vrb: abbandhiare Definition
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Synonyms e antonyms
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Sentences
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Etymon
srd.
Translations
French
mettre de coté,
s'écarter
English
to withdraw to put aside
Spanish
apartar,
poner aparte
Italian
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
German
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
abbandhonàre , vrb: abbandonai,
abbannonare,
abendonai Definition
lassare istare una cosa, unu logu, a unu, a tempos longos chentza si ndhe incurare, lassare in abbandhonu
Synonyms e antonyms
disamparai,
discuidai,
irbandhonare,
lassai,
sbandonai,
scabidai
| ctr.
contifizare
Sentences
ca non lis lasso benes ne dinari mi ant in custu modu abbandonadu (C.Longu)◊ t'ibetat su coru chi as abendonau ◊ is basciuresus no ant a abbandonai custu logu! ◊ sa vida est acabbada si mi abbandhonas tue! ◊ mancu nci pentzist: dèu no ti abbandonu! ◊ nariant ca po che bogare sa miséria su rimédiu fuit de abbannonare s'agricoltura
Etymon
itl.
Translations
French
abandonner,
quitter,
négliger
English
to leave,
to neglect
Spanish
abandonar
Italian
abbandonare
German
verlassen.
abbangiuledhài , vrb Definition
isciúndhere a meda, fàere colagola
Synonyms e antonyms
abbagnare,
abbanzulare,
abbraulare,
allurdagai,
assaubbai
Translations
French
tremper
English
to drench
Spanish
empapar,
calar
Italian
infradiciare
German
durchnässen.
abbanzàre , vrb Definition
giare una surra, pigare a cropos, iscúdere
Synonyms e antonyms
acamassare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
pisiliai,
sussare,
zongare
Sentences
dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai
Etymon
srd.
Translations
French
frapper
English
to beat
Spanish
golpear,
pegar
Italian
picchiare
German
schlagen.
abbaradhàre , vrb: abbaredhare Definition
su si lassare pigare cun calecunu sentidu de amore forte meda po ccn. o calecuna
Synonyms e antonyms
abbelare,
alleriare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
/
ammachiae
Translations
French
s'embéguiner
English
to take a fancy
Spanish
enamorarse
Italian
invaghirsi
German
sich verlieben.
abbaràre , vrb Definition
crocare una bara, istèrrere e interrare una pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu, po fàere arraighinas
Synonyms e antonyms
aporcai,
parpainare
Etymon
srd.
Translations
French
provigner
English
to layer
Spanish
acodar,
amugronar
Italian
propagginare
German
absenken.
abbarballài , vrb: abbraballai,
abbrabballai Definition
abbarrare o fàere incantau, a buca aperta, coment’e chie no est cumprendhendho nudha
Synonyms e antonyms
abbabballocai,
abbambanai,
indormiscai
/
sansiae
Sentences
s'isposa dh'at abbarballau
Etymon
itl.
abbarbagliare
Translations
French
retomber en enfance
English
to become stupid
Spanish
embelesarse,
encantarse
Italian
incantarsi
German
verdummen.
abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai,
abbrabiare,
barbiai Definition
fàere sa braba; in cobertantza, cullonare
Synonyms e antonyms
afaitai
Sentences
seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas…
2.
est tontu e abbarbiau de totus!
Etymon
srd.
Translations
French
se raser
English
to shave,
to make up
Spanish
afeitarse
Italian
ràdersi
German
sich rasieren.
abbarbigàre , vrb Definition
bogare brabas, arraighinas, tzeurras: si narat de is sèmenes chi bogant su cambu naschindho
Synonyms e antonyms
abbrabai,
abbrossare,
arradichinare,
arrexinai,
chimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
/
allatzare
Etymon
itl.
Translations
French
prendre racine
English
to cling
Spanish
arraigar,
enraizar
Italian
abbarbicare
German
Wurzel fassen.
abbarracài , vrb Definition
pònnere o fàere barracu, istare in campu a crocare
Synonyms e antonyms
intendai
Translations
French
camper
English
to camp out,
to erect huts
Spanish
acampar,
abarracar
Italian
baraccare,
attendarsi
German
Barackenlager aufschlagen.
abbarrigàre , vrb Definition
fàere fortza faendho pesu o ispinghendho de pitzu, incracare faendho pesu
Synonyms e antonyms
abbaticare,
apretigare,
carcare,
imbarrigare,
incalcare
Etymon
srd.
Translations
French
appuyer,
presser
English
to press
Spanish
apretar
Italian
prèmere
German
drücken.
abbarrinài , vrb: abberrinare,
barrinai* Definition
trebballare o istampare a berrina; fàere comente faet sa berrina
2.
sunt àbbilis is piciochedhus abbarrinendisí de una gruta a s'àtera in forrunconis chi issus isceti nci podint passai
Translations
French
vriller,
forer,
sonder
English
to gimlet
Spanish
barrenar
Italian
succhiellare,
trivellare
German
anbohren,
bohren.