Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definition abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones Synonyms e antonyms abribidhai, abribidhincare, apatai, apibiredhare, apimpirinare, aprapiedhai, sterriedhai 2. abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas Etymon srd. Translations French se blottir English to crouch Spanish agazaparse Italian accovacciarsi German sich zusammenkauern.

abbídere , vrb rfl: abbíere Definition coment'e bíere, su si acatare de sa cosa / pps. abbidu, abbistu Synonyms e antonyms abbillai, abbitzare, acatae, saerare Sentences totu de incantu mi est boladu chena mi abbídere de cale manera ◊ sa morte nos ferit chi mancu nos ndhe abbidimus ◊ su tempus che est coladu chena mi ndhe abbíere Etymon srd. Translations French s'apercevoir English to perceive Spanish darse cuenta, advertir Italian accòrgersi German bemerken.

abbidhiài , vrb Definition papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre Synonyms e antonyms abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, imbrentai Etymon srd. Translations French se rassasier English to shift oneself Spanish atiborrarse, hartarse Italian satollarsi German sich sättigen.

abbidhiritzài, abbidhitzirài , vrb Definition intostare, cancarare de su fritu Synonyms e antonyms abbadherigare, acancarronae, aggurjare, ammarmurai, apisidhiri, ateterigare, ingortigai, inteterighedhare, intostai Sentences su frius abbidhiritzat is manus ◊ su pani pagu axedau abbidhiritzat a lestu Etymon srd. Translations French engourdir English to numb Spanish entumecer Italian aggranchire German erstarren lassen.

abbidràre , vrb: afridare Definition fàere a imbidru, coment'e imbidru 2. candho unu est morindhe si li abbidrant sos ojos Etymon srd. Translations French vitrifier English to vitrify Spanish vitrificar, vidriar (cerámica) Italian vetrificare German verglasen.

abbigài, abbigàre , vrb Definition pònnere su laore o sa linna a biga, fàere sa biga, su linnàrgiu; pònnere a muntone, subràbari Synonyms e antonyms arremiarzare, assedare / acasidhai, acastedhare, ammuntonae, apillai, apirare | ctr. ispartighinare, spainai Sentences teniant su lori abbigau in magasinu 2. su carru fut prenu de piciochedhus, istrintus e abbigaus che sardinedhas in su staredhu ◊ ant abbigau is líbburus in su sostri ◊ su trigu bèni triulau si abbigada me in s'arxola ◊ is annus si ammuntonant e in mesu si abbigant is arregordus Etymon srd. Translations French entasser English to shock Spanish apilar, amontonar Italian abbicare German anhäufen.

abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare, abrigare Definition pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru Synonyms e antonyms aggrundhare, apigai, apogiai, arrundhare, crancare, frànghere, partare Etymon spn. Translations French se protéger, s'abriter English to protect oneself Spanish ampararse, abrigarse Italian ripararsi German Zuflucht suchen.

abbigiàre , vrb: abbisari, abbitzare, abbizai, abbizare Definition arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau Synonyms e antonyms abbídere, abbillai, acatae, ischidare, saerare, sagamare, sapire Idioms csn: abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos Sentences mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas! 2. a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito 3. a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!… Surnames and Proverbs prb: iscuru a chie no si abbizat de su chi est! Etymon srd. Translations French s'apercevoir, se rendre compte English to perceive Spanish percatarse, darse cuenta Italian accòrgersi, notare German bemerken.

abbilandràre , vrb: apilandrare Definition pònnere sa bilandra a is animales iscapos po no s'istesiare, cosa chi si faet betandho una fune a corros o a conca (tzugu) de s'animale e a peis, o acapiandho su pei de ananti cun cussu de asegus Synonyms e antonyms achilandrare, ambilare, ammilandrare, apegonai, archilare, corrapeare | ctr. ilbilandrare Etymon srd. Translations French entraver English to shackle Spanish atar, manear, trabar Italian impastoiare German fesseln.

abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definition giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe Synonyms e antonyms abbàtere, abbatire, abbefiare, abbirgonzire, afachilare, atzantarare, ibregungire, ilvilgonzare, rividire Sentences pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis) Etymon srd. Translations French couvrir de honte English to shame Spanish avergonzar, abochornar Italian svergognare German beschämen.

abbilitàre , vrb Definition fàere àbbile a unu, dichiarare chi tenet is capacidades po calecunu impreu o funtzione Synonyms e antonyms cualificai Etymon itl. Translations French habiliter English to qualify Spanish habilitar Italian abilitare German befähigen.

abbinài , vrb: abbinare Definition isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza Synonyms e antonyms afegare, afegonare, imbreacare, infegare Sentences in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus 3. custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu Translations French tremper dans le vin, s’enivrer English to rinse with vine Spanish mojar con vino, emborracharse Italian avvinare German Wein tränken.

abbiorài, abbioràre , vrb: abiorare Definition fàere biu, prus biu, prus biatzu (nau fintzes de impastu chi si torrat a isciúndhere e murigare) Synonyms e antonyms abbiare, abbiatzai, abbibare, alentai, priurire | ctr. ammoltighinare, ammortiare Sentences sos bonos volentes azudant a sos parentes de su mortu fintzas a candho custos torrant a abbiorare Etymon srd. Translations French raviver English to enliven Spanish avivar Italian ravvivare German wiederbeleben.

abbirgonzíre , vrb: abbrigonzire, avirgonzire Definition pigare a befa, fàere a bregúngia Synonyms e antonyms abbefiare, abbilgonzare, ibregungire, ifachilare, ilvilgonzare Sentences pro abbirgonzire unu criedhu bastat pacu! 2. at incrinidu sa conca avirgonzidu Etymon srd. Translations French se moquer English to deride Spanish escarnecer, mofarse Italian derìdere German auslachen.

abbisàre 1 , vrb: avisai, avisare Definition mandhare un'avisu, un'isceda, fàere o giare a ischire; mandhare a nàrrere, tzerriare po atobiare o bènnere a ccn. logu; giare un'avertimentu, un'ammonestu / a. a unu de unu logu = cramarendhelu Synonyms e antonyms abertire / ammonestai Sentences órdine de su síndhigu, si avisat sa populatzione chi a sas tres si serrat s'abba 2. l'ant avisadu a caserma, a iscola, a sa leva, a sa comuna ◊ bae e avisandhelu, a babbu tou, ca che serbit isse! ◊ avisàtelu chi ghiret dae Continente! 3. ti apo avisadu, mih: si ti cumbinat un'àtera borta che pagas totu! Etymon itl. Translations French avertir English to inform Spanish avisar Italian avvisare, convocare German benachrichtigen.

abbiscarzàre , vrb Definition prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda Synonyms e antonyms abbentrare, abbrentosicare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, imbrentai, sgagliubbai Etymon srd. Translations French se bourrer, s'empiffrer, se gaver English to stuff oneself Spanish llenarse, atiborrarse, hartarse Italian rimpinzarsi German sich vollstopfen.

abbisitàe, abbisitài, abbisitàre , vrb: avisitai, abbissitare, bisitare Definition andhare a bíere o agatare a ccn. Synonyms e antonyms imbisitare Sentences fua malàidu e in presoni e no mi eis abbisitau (Ev)◊ soe andhau a mi l'abbisitare, sa rosa mia ◊ a inie benzesit zente meda, frades e sorres a mi abbisitare ◊ bandant is pastoris po dh'avisitai candu dhu circant cudhus tres urreis ◊ ci benis a bidha po mi abbisitai mi fait pragere! Etymon srd. Translations French visiter English to visit Spanish visitar Italian visitare German besuchen.

abbistàre , vrb: avistare Definition bídere, abbaidare prus che àteru de atesu Synonyms e antonyms apubai Sentences in custu logu bisonzat abbistare su caminu ca si podet fadhire in unu giogu ◊ s'ómine zustu chi abbistat a cad'ala est semper in gradu de agontzare sas brias! ◊ su dus a mengianu torrant a partiri, po primu sa barca si fiat avistara Translations French apercevoir English to sight Spanish avistar, divisar Italian avvistare German sichten.

abbitài , vrb: abbitare Definition fàere abbitu, istare, andhare fatuvatu a unu logu, istare fatuvatu cun ccn.: su vrb. aus. est èssere Synonyms e antonyms afitianae, atravigare, trassigiai Sentences fuedhadí cun totus e abbitadí cun pagus! ◊ deo uso rispetu a chie agato totue ue abbito ◊ s'àbbile che abbitat in sos montes piús altos ◊ dae candho est abbitadu a domo tua no ndhe so piús padrona! ◊ cun cussu no bi abbites, ca est malu! ◊ e bénzichi Bodale est abbitendhe a domo de Fulana?! ◊ custus fiant pobidhu e mulleri chi si abbitànt meda cun d-unu gopai ◊ custu piciocu abbitat meda a bidha nosta e si est fatu a isposu puru Surnames and Proverbs prb: nàrami cun chie abbitas e ti naro chie ses Etymon itl. abitare Translations French fréquenter English to frequent Spanish frecuentar Italian frequentare German verkehren.

abbituperàre, abbituperiàre , vrb: aggutiperare Definition fàere s'àteru a bregúngia, a befa, cun totu su chi si dhi narat o chi si dhi faet Synonyms e antonyms aciociai, addutuperiare, afrentai, aggravae, desdorai, futuperare, ilzenzare, innorare, ispresciare, ofèndhere / dissantarare 2. a sos tempos bi aiat gana e bisonzu e sa zente fit aggutiperada Etymon itl. Translations French vitupérer English to vituperate Spanish vituperar Italian vituperare German beschimpfen.