abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definizione
abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones
Sinonimi e contrari
abribidhai,
abribidhincare,
apatai,
apibiredhare,
apimpirinare,
aprapiedhai,
sterriedhai
2.
abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se blottir
Inglese
to crouch
Spagnolo
agazaparse
Italiano
accovacciarsi
Tedesco
sich zusammenkauern.
abbídere , vrb rfl: abbíere Definizione
coment'e bíere, su si acatare de sa cosa / pps. abbidu, abbistu
Sinonimi e contrari
abbillai,
abbitzare,
acatae,
saerare
Frasi
totu de incantu mi est boladu chena mi abbídere de cale manera ◊ sa morte nos ferit chi mancu nos ndhe abbidimus ◊ su tempus che est coladu chena mi ndhe abbíere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'apercevoir
Inglese
to perceive
Spagnolo
darse cuenta,
advertir
Italiano
accòrgersi
Tedesco
bemerken.
abbidhiài , vrb Definizione
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se rassasier
Inglese
to shift oneself
Spagnolo
atiborrarse,
hartarse
Italiano
satollarsi
Tedesco
sich sättigen.
abbidhiritzài, abbidhitzirài , vrb Definizione
intostare, cancarare de su fritu
Sinonimi e contrari
abbadherigare,
acancarronae,
aggurjare,
ammarmurai,
apisidhiri,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
Frasi
su frius abbidhiritzat is manus ◊ su pani pagu axedau abbidhiritzat a lestu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
engourdir
Inglese
to numb
Spagnolo
entumecer
Italiano
aggranchire
Tedesco
erstarren lassen.
abbidràre , vrb: afridare Definizione
fàere a imbidru, coment'e imbidru
2.
candho unu est morindhe si li abbidrant sos ojos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vitrifier
Inglese
to vitrify
Spagnolo
vitrificar,
vidriar (cerámica)
Italiano
vetrificare
Tedesco
verglasen.
abbigài, abbigàre , vrb Definizione
pònnere su laore o sa linna a biga, fàere sa biga, su linnàrgiu; pònnere a muntone, subràbari
Sinonimi e contrari
arremiarzare,
assedare
/
acasidhai,
acastedhare,
ammuntonae,
apillai,
apirare
| ctr.
ispartighinare,
spainai
Frasi
teniant su lori abbigau in magasinu
2.
su carru fut prenu de piciochedhus, istrintus e abbigaus che sardinedhas in su staredhu ◊ ant abbigau is líbburus in su sostri ◊ su trigu bèni triulau si abbigada me in s'arxola ◊ is annus si ammuntonant e in mesu si abbigant is arregordus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entasser
Inglese
to shock
Spagnolo
apilar,
amontonar
Italiano
abbicare
Tedesco
anhäufen.
abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare,
abrigare Definizione
pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru
Sinonimi e contrari
aggrundhare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
partare
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
se protéger,
s'abriter
Inglese
to protect oneself
Spagnolo
ampararse,
abrigarse
Italiano
ripararsi
Tedesco
Zuflucht suchen.
abbigiàre , vrb: abbisari,
abbitzare,
abbizai,
abbizare Definizione
arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau
Sinonimi e contrari
abbídere,
abbillai,
acatae,
ischidare,
saerare,
sagamare,
sapire
Modi di dire
csn:
abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos
Frasi
mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas!
2.
a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito
3.
a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!…
Cognomi e Proverbi
prb:
iscuru a chie no si abbizat de su chi est!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'apercevoir,
se rendre compte
Inglese
to perceive
Spagnolo
percatarse,
darse cuenta
Italiano
accòrgersi,
notare
Tedesco
bemerken.
abbilandràre , vrb: apilandrare Definizione
pònnere sa bilandra a is animales iscapos po no s'istesiare, cosa chi si faet betandho una fune a corros o a conca (tzugu) de s'animale e a peis, o acapiandho su pei de ananti cun cussu de asegus
Sinonimi e contrari
achilandrare,
ambilare,
ammilandrare,
apegonai,
archilare,
corrapeare
| ctr.
ilbilandrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
entraver
Inglese
to shackle
Spagnolo
atar,
manear,
trabar
Italiano
impastoiare
Tedesco
fesseln.
abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definizione
giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe
Sinonimi e contrari
abbàtere,
abbatire,
abbefiare,
abbirgonzire,
afachilare,
atzantarare,
ibregungire,
ilvilgonzare,
rividire
Frasi
pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
couvrir de honte
Inglese
to shame
Spagnolo
avergonzar,
abochornar
Italiano
svergognare
Tedesco
beschämen.
abbilitàre , vrb Definizione
fàere àbbile a unu, dichiarare chi tenet is capacidades po calecunu impreu o funtzione
Sinonimi e contrari
cualificai
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
habiliter
Inglese
to qualify
Spagnolo
habilitar
Italiano
abilitare
Tedesco
befähigen.
abbinài , vrb: abbinare Definizione
isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza
Sinonimi e contrari
afegare,
afegonare,
imbreacare,
infegare
Frasi
in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus
3.
custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu
Traduzioni
Francese
tremper dans le vin,
s’enivrer
Inglese
to rinse with vine
Spagnolo
mojar con vino,
emborracharse
Italiano
avvinare
Tedesco
Wein tränken.
abbiorài, abbioràre , vrb: abiorare Definizione
fàere biu, prus biu, prus biatzu (nau fintzes de impastu chi si torrat a isciúndhere e murigare)
Sinonimi e contrari
abbiare,
abbiatzai,
abbibare,
alentai,
priurire
| ctr.
ammoltighinare,
ammortiare
Frasi
sos bonos volentes azudant a sos parentes de su mortu fintzas a candho custos torrant a abbiorare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
raviver
Inglese
to enliven
Spagnolo
avivar
Italiano
ravvivare
Tedesco
wiederbeleben.
abbirgonzíre , vrb: abbrigonzire,
avirgonzire Definizione
pigare a befa, fàere a bregúngia
Sinonimi e contrari
abbefiare,
abbilgonzare,
ibregungire,
ifachilare,
ilvilgonzare
Frasi
pro abbirgonzire unu criedhu bastat pacu!
2.
at incrinidu sa conca avirgonzidu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se moquer
Inglese
to deride
Spagnolo
escarnecer,
mofarse
Italiano
derìdere
Tedesco
auslachen.
abbisàre 1 , vrb: avisai,
avisare Definizione
mandhare un'avisu, un'isceda, fàere o giare a ischire; mandhare a nàrrere, tzerriare po atobiare o bènnere a ccn. logu; giare un'avertimentu, un'ammonestu / a. a unu de unu logu = cramarendhelu
Sinonimi e contrari
abertire
/
ammonestai
Frasi
órdine de su síndhigu, si avisat sa populatzione chi a sas tres si serrat s'abba
2.
l'ant avisadu a caserma, a iscola, a sa leva, a sa comuna ◊ bae e avisandhelu, a babbu tou, ca che serbit isse! ◊ avisàtelu chi ghiret dae Continente!
3.
ti apo avisadu, mih: si ti cumbinat un'àtera borta che pagas totu!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
avertir
Inglese
to inform
Spagnolo
avisar
Italiano
avvisare,
convocare
Tedesco
benachrichtigen.
abbiscarzàre , vrb Definizione
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Sinonimi e contrari
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Inglese
to stuff oneself
Spagnolo
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italiano
rimpinzarsi
Tedesco
sich vollstopfen.
abbisitàe, abbisitài, abbisitàre , vrb: avisitai,
abbissitare,
bisitare Definizione
andhare a bíere o agatare a ccn.
Sinonimi e contrari
imbisitare
Frasi
fua malàidu e in presoni e no mi eis abbisitau (Ev)◊ soe andhau a mi l'abbisitare, sa rosa mia ◊ a inie benzesit zente meda, frades e sorres a mi abbisitare ◊ bandant is pastoris po dh'avisitai candu dhu circant cudhus tres urreis ◊ ci benis a bidha po mi abbisitai mi fait pragere!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
visiter
Inglese
to visit
Spagnolo
visitar
Italiano
visitare
Tedesco
besuchen.
abbistàre , vrb: avistare Definizione
bídere, abbaidare prus che àteru de atesu
Sinonimi e contrari
apubai
Frasi
in custu logu bisonzat abbistare su caminu ca si podet fadhire in unu giogu ◊ s'ómine zustu chi abbistat a cad'ala est semper in gradu de agontzare sas brias! ◊ su dus a mengianu torrant a partiri, po primu sa barca si fiat avistara
Traduzioni
Francese
apercevoir
Inglese
to sight
Spagnolo
avistar,
divisar
Italiano
avvistare
Tedesco
sichten.
abbitài , vrb: abbitare Definizione
fàere abbitu, istare, andhare fatuvatu a unu logu, istare fatuvatu cun ccn.: su vrb. aus. est èssere
Sinonimi e contrari
afitianae,
atravigare,
trassigiai
Frasi
fuedhadí cun totus e abbitadí cun pagus! ◊ deo uso rispetu a chie agato totue ue abbito ◊ s'àbbile che abbitat in sos montes piús altos ◊ dae candho est abbitadu a domo tua no ndhe so piús padrona! ◊ cun cussu no bi abbites, ca est malu! ◊ e bénzichi Bodale est abbitendhe a domo de Fulana?! ◊ custus fiant pobidhu e mulleri chi si abbitànt meda cun d-unu gopai ◊ custu piciocu abbitat meda a bidha nosta e si est fatu a isposu puru
Cognomi e Proverbi
prb:
nàrami cun chie abbitas e ti naro chie ses
Etimo
itl.
abitare
Traduzioni
Francese
fréquenter
Inglese
to frequent
Spagnolo
frecuentar
Italiano
frequentare
Tedesco
verkehren.
abbituperàre, abbituperiàre , vrb: aggutiperare Definizione
fàere s'àteru a bregúngia, a befa, cun totu su chi si dhi narat o chi si dhi faet
Sinonimi e contrari
aciociai,
addutuperiare,
afrentai,
aggravae,
desdorai,
futuperare,
ilzenzare,
innorare,
ispresciare,
ofèndhere
/
dissantarare
2.
a sos tempos bi aiat gana e bisonzu e sa zente fit aggutiperada
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
vitupérer
Inglese
to vituperate
Spagnolo
vituperar
Italiano
vituperare
Tedesco
beschimpfen.