abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definitzione
abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones
Sinònimos e contràrios
abribidhai,
abribidhincare,
apatai,
apibiredhare,
apimpirinare,
aprapiedhai,
sterriedhai
2.
abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se blottir
Ingresu
to crouch
Ispagnolu
agazaparse
Italianu
accovacciarsi
Tedescu
sich zusammenkauern.
abbídere , vrb rfl: abbíere Definitzione
coment'e bíere, su si acatare de sa cosa / pps. abbidu, abbistu
Sinònimos e contràrios
abbillai,
abbitzare,
acatae,
saerare
Frases
totu de incantu mi est boladu chena mi abbídere de cale manera ◊ sa morte nos ferit chi mancu nos ndhe abbidimus ◊ su tempus che est coladu chena mi ndhe abbíere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'apercevoir
Ingresu
to perceive
Ispagnolu
darse cuenta,
advertir
Italianu
accòrgersi
Tedescu
bemerken.
abbidhiài , vrb Definitzione
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Sinònimos e contràrios
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se rassasier
Ingresu
to shift oneself
Ispagnolu
atiborrarse,
hartarse
Italianu
satollarsi
Tedescu
sich sättigen.
abbidhiritzài, abbidhitzirài , vrb Definitzione
intostare, cancarare de su fritu
Sinònimos e contràrios
abbadherigare,
acancarronae,
aggurjare,
ammarmurai,
apisidhiri,
ateterigare,
ingortigai,
inteterighedhare,
intostai
Frases
su frius abbidhiritzat is manus ◊ su pani pagu axedau abbidhiritzat a lestu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
engourdir
Ingresu
to numb
Ispagnolu
entumecer
Italianu
aggranchire
Tedescu
erstarren lassen.
abbidràre , vrb: afridare Definitzione
fàere a imbidru, coment'e imbidru
2.
candho unu est morindhe si li abbidrant sos ojos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vitrifier
Ingresu
to vitrify
Ispagnolu
vitrificar,
vidriar (cerámica)
Italianu
vetrificare
Tedescu
verglasen.
abbigài, abbigàre , vrb Definitzione
pònnere su laore o sa linna a biga, fàere sa biga, su linnàrgiu; pònnere a muntone, subràbari
Sinònimos e contràrios
arremiarzare,
assedare
/
acasidhai,
acastedhare,
ammuntonae,
apillai,
apirare
| ctr.
ispartighinare,
spainai
Frases
teniant su lori abbigau in magasinu
2.
su carru fut prenu de piciochedhus, istrintus e abbigaus che sardinedhas in su staredhu ◊ ant abbigau is líbburus in su sostri ◊ su trigu bèni triulau si abbigada me in s'arxola ◊ is annus si ammuntonant e in mesu si abbigant is arregordus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
entasser
Ingresu
to shock
Ispagnolu
apilar,
amontonar
Italianu
abbicare
Tedescu
anhäufen.
abbigàre 1 , vrb rfl: abbrigare,
abrigare Definitzione
pònnere in aprigu, asuta de calecuna cosa o logu po no pigare bentu, o abba o àteru
Sinònimos e contràrios
aggrundhare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere,
partare
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
se protéger,
s'abriter
Ingresu
to protect oneself
Ispagnolu
ampararse,
abrigarse
Italianu
ripararsi
Tedescu
Zuflucht suchen.
abbigiàre , vrb: abbisari,
abbitzare,
abbizai,
abbizare Definitzione
arrennèscere a bíere o intèndhere (o fintzes a cumprèndhere) a manera de atinare o atuare a ccn. cosa candho acontesset o fintzes innanti (s'impreat fintzes in forma pronominale); ischidare, passare de dormiu a ischidau
Sinònimos e contràrios
abbídere,
abbillai,
acatae,
ischidare,
saerare,
sagamare,
sapire
Maneras de nàrrere
csn:
abbizàresi de una cosa, abbizàresi una cosa, abbizàresi chi…; a ti ndhe cheres abbizare!… = ma càstia a biri tui!…; su malàidu no si abbizat = no atuat, at pérdidu sos sentidos
Frases
mi abbitzo de mi atzapare in locu chi no connosco ◊ custos canes sunt distintos pro abbizare ◊ cudhos si nche fint abbizaos chi dego mi picabo sa merendha ◊ no ti abbizas chi cue bi at irballu?! ◊ mi apo abbizadu chi at intradu zente a s'ortu ◊ cosa ti as abbizadu istanote? ◊ est una cosa chi benit dae sene, chene mancu ti n'abbitzare ◊ canno cudhos si fint abbitzatos de s'istrantzu, l'aiant giuliatu ◊ fiza mia, ses prepotente chi non ti abbizas iscussiderada! ◊ sunt vetzos e si parent pitzinnos: a non si ndhe abbizare!…◊ su padronu est drommidu e non si abbizat de nudha ◊ chi mi ndi fuia abbisau, cussa trassa no dhi fut arrennéscia ◊ ti ndi furant sa cosa e mancu ti ndi abbisas!
2.
a ite ora ti ndhe ses abbizadu? ◊ ndhe tia chèrrere abbizare a su pitzinnu, ma est chito
3.
a ti ndhe cheres abbizare, ite pretesas chi tenet cussu muconosu?! ◊ a ti ne cheres abbitzare… e geo chi credia chi!…
Sambenados e Provèrbios
prb:
iscuru a chie no si abbizat de su chi est!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'apercevoir,
se rendre compte
Ingresu
to perceive
Ispagnolu
percatarse,
darse cuenta
Italianu
accòrgersi,
notare
Tedescu
bemerken.
abbilandràre , vrb: apilandrare Definitzione
pònnere sa bilandra a is animales iscapos po no s'istesiare, cosa chi si faet betandho una fune a corros o a conca (tzugu) de s'animale e a peis, o acapiandho su pei de ananti cun cussu de asegus
Sinònimos e contràrios
achilandrare,
ambilare,
ammilandrare,
apegonai,
archilare,
corrapeare
| ctr.
ilbilandrare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
entraver
Ingresu
to shackle
Ispagnolu
atar,
manear,
trabar
Italianu
impastoiare
Tedescu
fesseln.
abbilgonzàre , vrb: abbirgonzare Definitzione
giare una briga a unu faendhodhu a bregúngia, pigare a befa, fàere a bregúngia /(nadu de ómine) abbirgonzare una fémina = ofèndhere in s'onore, aprofitaresindhe
Sinònimos e contràrios
abbàtere,
abbatire,
abbefiare,
abbirgonzire,
afachilare,
atzantarare,
ibregungire,
ilvilgonzare,
rividire
Frases
pro los iscadhare aiat pessatu de los abbirgontzare dainnantis de totucantos ◊ deo so ómine de campagna e sas féminas bidharesas mi che abbirgonzant, ca narant chi mi leant su fiagu de s'areste! (A.Canalis)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
couvrir de honte
Ingresu
to shame
Ispagnolu
avergonzar,
abochornar
Italianu
svergognare
Tedescu
beschämen.
abbilitàre , vrb Definitzione
fàere àbbile a unu, dichiarare chi tenet is capacidades po calecunu impreu o funtzione
Sinònimos e contràrios
cualificai
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
habiliter
Ingresu
to qualify
Ispagnolu
habilitar
Italianu
abilitare
Tedescu
befähigen.
abbinài , vrb: abbinare Definitzione
isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza
Sinònimos e contràrios
afegare,
afegonare,
imbreacare,
infegare
Frases
in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus
3.
custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu
Tradutziones
Frantzesu
tremper dans le vin,
s’enivrer
Ingresu
to rinse with vine
Ispagnolu
mojar con vino,
emborracharse
Italianu
avvinare
Tedescu
Wein tränken.
abbiorài, abbioràre , vrb: abiorare Definitzione
fàere biu, prus biu, prus biatzu (nau fintzes de impastu chi si torrat a isciúndhere e murigare)
Sinònimos e contràrios
abbiare,
abbiatzai,
abbibare,
alentai,
priurire
| ctr.
ammoltighinare,
ammortiare
Frases
sos bonos volentes azudant a sos parentes de su mortu fintzas a candho custos torrant a abbiorare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
raviver
Ingresu
to enliven
Ispagnolu
avivar
Italianu
ravvivare
Tedescu
wiederbeleben.
abbirgonzíre , vrb: abbrigonzire,
avirgonzire Definitzione
pigare a befa, fàere a bregúngia
Sinònimos e contràrios
abbefiare,
abbilgonzare,
ibregungire,
ifachilare,
ilvilgonzare
Frases
pro abbirgonzire unu criedhu bastat pacu!
2.
at incrinidu sa conca avirgonzidu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se moquer
Ingresu
to deride
Ispagnolu
escarnecer,
mofarse
Italianu
derìdere
Tedescu
auslachen.
abbisàre 1 , vrb: avisai,
avisare Definitzione
mandhare un'avisu, un'isceda, fàere o giare a ischire; mandhare a nàrrere, tzerriare po atobiare o bènnere a ccn. logu; giare un'avertimentu, un'ammonestu / a. a unu de unu logu = cramarendhelu
Sinònimos e contràrios
abertire
/
ammonestai
Frases
órdine de su síndhigu, si avisat sa populatzione chi a sas tres si serrat s'abba
2.
l'ant avisadu a caserma, a iscola, a sa leva, a sa comuna ◊ bae e avisandhelu, a babbu tou, ca che serbit isse! ◊ avisàtelu chi ghiret dae Continente!
3.
ti apo avisadu, mih: si ti cumbinat un'àtera borta che pagas totu!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
avertir
Ingresu
to inform
Ispagnolu
avisar
Italianu
avvisare,
convocare
Tedescu
benachrichtigen.
abbiscarzàre , vrb Definitzione
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Sinònimos e contràrios
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
Ingresu
to stuff oneself
Ispagnolu
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italianu
rimpinzarsi
Tedescu
sich vollstopfen.
abbisitàe, abbisitài, abbisitàre , vrb: avisitai,
abbissitare,
bisitare Definitzione
andhare a bíere o agatare a ccn.
Sinònimos e contràrios
imbisitare
Frases
fua malàidu e in presoni e no mi eis abbisitau (Ev)◊ soe andhau a mi l'abbisitare, sa rosa mia ◊ a inie benzesit zente meda, frades e sorres a mi abbisitare ◊ bandant is pastoris po dh'avisitai candu dhu circant cudhus tres urreis ◊ ci benis a bidha po mi abbisitai mi fait pragere!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
visiter
Ingresu
to visit
Ispagnolu
visitar
Italianu
visitare
Tedescu
besuchen.
abbistàre , vrb: avistare Definitzione
bídere, abbaidare prus che àteru de atesu
Sinònimos e contràrios
apubai
Frases
in custu logu bisonzat abbistare su caminu ca si podet fadhire in unu giogu ◊ s'ómine zustu chi abbistat a cad'ala est semper in gradu de agontzare sas brias! ◊ su dus a mengianu torrant a partiri, po primu sa barca si fiat avistara
Tradutziones
Frantzesu
apercevoir
Ingresu
to sight
Ispagnolu
avistar,
divisar
Italianu
avvistare
Tedescu
sichten.
abbitài , vrb: abbitare Definitzione
fàere abbitu, istare, andhare fatuvatu a unu logu, istare fatuvatu cun ccn.: su vrb. aus. est èssere
Sinònimos e contràrios
afitianae,
atravigare,
trassigiai
Frases
fuedhadí cun totus e abbitadí cun pagus! ◊ deo uso rispetu a chie agato totue ue abbito ◊ s'àbbile che abbitat in sos montes piús altos ◊ dae candho est abbitadu a domo tua no ndhe so piús padrona! ◊ cun cussu no bi abbites, ca est malu! ◊ e bénzichi Bodale est abbitendhe a domo de Fulana?! ◊ custus fiant pobidhu e mulleri chi si abbitànt meda cun d-unu gopai ◊ custu piciocu abbitat meda a bidha nosta e si est fatu a isposu puru
Sambenados e Provèrbios
prb:
nàrami cun chie abbitas e ti naro chie ses
Ètimu
itl.
abitare
Tradutziones
Frantzesu
fréquenter
Ingresu
to frequent
Ispagnolu
frecuentar
Italianu
frequentare
Tedescu
verkehren.
abbituperàre, abbituperiàre , vrb: aggutiperare Definitzione
fàere s'àteru a bregúngia, a befa, cun totu su chi si dhi narat o chi si dhi faet
Sinònimos e contràrios
aciociai,
addutuperiare,
afrentai,
aggravae,
desdorai,
futuperare,
ilzenzare,
innorare,
ispresciare,
ofèndhere
/
dissantarare
2.
a sos tempos bi aiat gana e bisonzu e sa zente fit aggutiperada
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
vitupérer
Ingresu
to vituperate
Ispagnolu
vituperar
Italianu
vituperare
Tedescu
beschimpfen.