abborticàre , vrb: abbortigare,
abbortijare,
abbortixare Definitzione
batire un’arremu, mescamente postu male chi no passat bene su sàmbene, de pàrrere coment’e totu puntu cun ortiga, o fintzes de no si dhu intèndhere coment’e chi siat sicau, de ortigu
Sinònimos e contràrios
addormicare,
addrommentire,
aggurticiare,
iformicare,
immortigare,
indoliminzare,
intrementíre indormicare
Frases
comente fia corcadu mi at abbortigadu su bratzu ◊ candho si pesabat fit totu abborticau e addozau e pro si cossolare bibiat una tassa de birra
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
engourdir
Ingresu
to benumb
Ispagnolu
entorpecer
Italianu
intorpidire
Tedescu
gefühllos machen.
abbotinàre , vrb: abbutinae,
abbutinare Definitzione
fàere a una befa catzigandho, betandho a terra, faendho dannu, imbrutandho o àteru (in sensu morale puru): dhu’est fintzes s'idea de pònnere tréulu, trumbullu, iscúdere, atripare / abbutinare su logu = distrúere, burdellare, imbrutare su logu
Sinònimos e contràrios
abbadinare,
acacigai,
arroinare,
bíncere,
destrui,
istraitzare
/
imbratare
Frases
no mi lasso abbutinare s'oltu meu ◊ su colzu pensamentu ti abbutinat s'ànima e su corpus ◊ unu càmiu at abbutinadu a unu ◊ unu trimizone de pessamentos istrambos mi ant abbotinatu ◊ cussu ist abbituau a isperditziae e abbutinae sa cosa
2.
eris sa turulia mi fit abbutinandhe sos pannos
3.
custa fardeta mi l'istràvio, ca in su telarju falat su pilu e mi abbutinat ◊ est in cherta de si nche labare su ludru chi l'at abbutinau su lúmene ◊ mamma tua mi at totu abbutinau e aviliu
Tradutziones
Frantzesu
piétiner
Ingresu
to trample on
Ispagnolu
pisotear
Italianu
calpestare
Tedescu
zertreten.
abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definitzione
fàere a ballotas, a bocighedhas
Sinònimos e contràrios
abballinare,
ammalfudhare,
ammoroculare,
ammorotzulare,
ammurudhare,
apadhotulare,
arranedhare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire des boules
Ingresu
to roll into a ball
Ispagnolu
hacer pelotitas
Italianu
appallottolare
Tedescu
zur Kugel ballen.
abbovài, abbovàre , vrb Definitzione
fàere bovu, pigare po bovu a unu; meravigliare, lassare ispantasiaos, fintzes foedhare a s'afaiu chentza cabu e ne coa
Sinònimos e contràrios
abbuvonare,
coglionai,
coluvronare,
imbovai,
imbusterai,
improsae,
ingannai,
piocai,
scafai,
trampai
/
transire,
trassicare
Frases
furriotos cun arte, bellos pro abbovare zente menga! ◊ custa fémina dh'abbovant cun cosa fata ◊ de candu ti ses abbitendi cun cussus ti ses abbovau ◊ si bides cussa pianta ti ndhe abbovas!
2.
Deus criesit logos e cosas pretziadas tantu chi ndhe abbovant su nostru pensamentu! (P.Serra)◊ deo ne seo abbarradu abbovadu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire l'idiot,
prendre pour un idiot
Ingresu
to mock
Ispagnolu
abobar
Italianu
prèndere per scémo
Tedescu
taüschen,
verdummen,
erstaunen.
abbrabài , vrb: barbai Definitzione
pònnere barbas, arraighinas, tzeurras, cambos: si narat de sèmenes chi bogant sa tzéurra, naschindho
Sinònimos e contràrios
abbarbigare,
abbrossare,
arrexinai,
chimire,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
prendre racine,
s'enraciner
Ingresu
to root
Ispagnolu
echar raíces,
arraigar
Italianu
radicare
Tedescu
Wurzel schlagen.
abbrabugliài , vrb: abbreboliare,
abbrebugliai,
abbrebulai,
abbrebullai,
abbrobogliai,
abbrubuliai,
abrebuliai,
abrobolliai,
barbugliai Definitzione
su foedhare de unu chi no est bene ischidau, cumenciare a foedhare (nau de is pipiedhos), murrungiare chentza chi si cumprendhat bene ite est naendho, unu
Sinònimos e contràrios
barbatare 1,
brocoai,
imprabastulare,
morrugnare
Frases
at abbrebulau calincuna cosa a truncu de língua ◊ abrebuliada chene si cumprèndiri su chi naràt ◊ iat abertu su breviàriu abbrebullendu chini iscít eita ◊ s'ómini si ndi est andau abbrubuliendu ◊ Sissi! - iat abbrubuliau s'ómini ◊ est totu abbreboliandho, inchietu ca ant serrau s'abba
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bougonner
Ingresu
to mumble
Ispagnolu
farfullar
Italianu
borbottare
Tedescu
brummen.
abbradinàre , vrb Definitzione
fàere su logu totu a unu bràdinu, a lurtzina, isciúndhere totu a meda, betandho o perdendho abba a tropu
Sinònimos e contràrios
ifúndhere
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
envaser
Ingresu
to swamp
Ispagnolu
empantanar
Italianu
impantanare
Tedescu
in einen Sumpf verwandeln.
abbramíre, abbramíri , vrb: abbremiri Definitzione
disigiare, bòllere cun gana o volontade manna, forte
Sinònimos e contràrios
abbramai,
desizare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
convoiter,
désirer ardemment
Ingresu
to long for
Ispagnolu
codiciar
Italianu
bramare
Tedescu
herbeisehnen.
abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definitzione
aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare
Sinònimos e contràrios
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
barrancai,
carrabbusai; arrapare 2,
furai
Frases
si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu!
2.
no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
saisir
Ingresu
to grip
Ispagnolu
agarrar
Italianu
abbrancare,
aggrapparsi
Tedescu
mit den Krallen packen,
sich festhalten.
abbranchiàre , vrb Definitzione
fàere aungadas, iscarràfios cun is ungas, cun is farrancas
Sinònimos e contràrios
afranchiare,
afranciare,
arrancare,
arranculare,
farrascare,
iscalaviare,
scarrafiai
Frases
ant comintzatu a bídere tzente chin sa cara ghetata e chin carchi bullone in conca e sas manos abbranchiatas (G.Albergoni)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
griffer
Ingresu
to scratch
Ispagnolu
arañar
Italianu
graffiare
Tedescu
kratzen.
abbratzetàre , vrb Definitzione
pigare a s'abbratzeta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
prendre bras dessus,
bras dessous
Ingresu
to be arm in arm with s.o.
Ispagnolu
cogerse del brazo
Italianu
prèndere sótto bràccio
Tedescu
sich einhängen.
abbreggulàre , vrb: abbrengulare Definitzione
pigare cun abbréngulu
Sinònimos e contràrios
ciogare,
giochitare,
imbalai,
imballacai,
ingiogaciai
Frases
tzertos ti benint cun dultze carignu, si abbréngulant cun tegus e s'ispassant, però posca as a bídere chi ti lassant!
Tradutziones
Frantzesu
amuser
Ingresu
to amuse
Ispagnolu
entretener
Italianu
trastullare
Tedescu
unterhalten.
abbrentài , vrb rfl Definitzione
atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu
Sinònimos e contràrios
abbajonare,
allachedhare,
atrotiai
| ctr.
istirare
Terminologia iscientìfica
fst
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
plier
Ingresu
to bend
Ispagnolu
alabearse,
combarse
Italianu
piegarsi,
incurvarsi
Tedescu
sich biegen.
abbrentosicàre , vrb Definitzione
papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre
Sinònimos e contràrios
abbentrare,
abberchedhare,
abbidhiai,
abbrentusinare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
2.
so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire un plat
Ingresu
to gut
Ispagnolu
atiborrarse,
tragar
Italianu
spanciare
Tedescu
sich vollessen.
abbrèschere , vrb: arbesce,
arbèscere,
arbèschede,
abrèschere,
arbesci,
albèschere,
arbèschere,
arbèssere,
alvèschere,
arvèschere,
arvèssere,
avèschere 1,
avrèschere,
avrèssere Definitzione
cumenciare a fàere lughe, a fàere die; naschire de ccn. cosa / arveschendhe a… = intro de note ma a parte de pudhiles de sa die noa
Sinònimos e contràrios
albeschire,
alburiai,
grinare,
illuchèschere,
illughintinare,
intrabatzinare,
ispalèschere,
ispanescare,
ispanigai,
obbrèsciri
/
nàschere
| ctr.
iscorigai,
murinai
Frases
dai s'alvèschere a serentina istaiat filendhe ◊ est avreschendhe die ◊ chi cras ti avescat cudha die santa! ◊ a su cringone li arvesset die mala! ◊ semus arribbaos a campu sena arbèschere ◊ sa pubidha trabballat che un'ómini dae candho arbescet a candho iscurigat
2.
prego pro chi avescat ateruna vida a fizos mios
Ètimu
ltn.
albescere
Tradutziones
Frantzesu
faire jour
Ingresu
to dawn
Ispagnolu
amanecer
Italianu
albeggiare
Tedescu
tagen,
grauen.
abbrigài , vrb: abbrigare 1,
abbrigari,
arbigai,
arvigai,
avrigai,
obrigai Definitzione
orrubiare su ferru in su fogu fintzes a candho essit modhe de dhu pòdere trebballare
Sinònimos e contràrios
arrubiai,
cardiare,
cardigiai,
incrabigai,
ingrujare
Frases
su sole in istade abbrigat fintzes is pedras ◊ arvigai unu ferru in su fogu ◊ s'arroca pariat chi dh'iat abbrigada su ferreri
2.
ananti de unu trébini avrigau, cussu puru est de bonu coru! ◊ at fatu is istampus a su sulitu cun d-unu ferru arbigau
Ètimu
srd.
albicare
Tradutziones
Frantzesu
rendre brûlant,
chauffer au rouge,
à blanc
Ingresu
to make red-hot,
to incandesce
Ispagnolu
calentar al rojo,
encandecer
Italianu
arroventare
Tedescu
glühen machen.
abbrodhiàre , vrb rfl: abbrudhai,
abbrudhare,
abbrudhiare,
aprudhare Definitzione
èssere o istare a murru bocau, pigaresidha, ofèndhere, su si dispràxere
Sinònimos e contràrios
abbrufulai,
abbuscinare,
acasidhare,
aconchedhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
pirmare
Frases
mama tua si abbródhiat si no lu càrculas, a frade tuo! ◊ mi abbrudhat abberu a bos fàghere apitare!
Ètimu
spn.
embrollarse
Tradutziones
Frantzesu
bouder
Ingresu
to sulk
Ispagnolu
enfurruñarse
Italianu
imbronciare
Tedescu
schmollen.
abbrofodhàre , vrb: abbrufodhare,
abbrufudhai Definitzione
fàere a brofodhu, ufrare, su si ndhe pesare de sa pasta po s'aghedadura e fintzes de su late postu in su fogu, o àtera cosa puru
Sinònimos e contràrios
abbimisonare,
abbruvudhare,
abbuscinare,
agghimisonare,
ammalfudhare,
ufiare
2.
lah, candu abbrufudhat s'àcua de is sitzigorrus, ispumadha!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
regonfler
Ingresu
to swell (again)
Ispagnolu
hincharse
Italianu
rigonfiare
Tedescu
schwellen.
abbrossàre , vrb Definitzione
bogare o fare pigionatzos, cambos noos
Sinònimos e contràrios
abbrabai,
chimire,
frunzire 1,
inceurrare,
ingrilliri,
tidhire,
tzirriotire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
bourgeonner
Ingresu
to germinate
Ispagnolu
brotar
Italianu
germogliare
Tedescu
sprießen.
abbrovendhàe, abbrovendhàre, abbrovennàre , vrb: aproendhare,
aproennare,
aprovendhare,
provendai Definitzione
giare o pònnere sa brovendha a is animales: in cobertantza si narat de gente puru in su sensu de giare cosa po ndh’àere calecunu acotzu o praxere
Sinònimos e contràrios
addascare,
aescai,
afrongiai
Frases
seo intrau a s'istadha pro abbrovendhare su cuadhu ◊ annada mala, abbrovendhandhe sa robba sero e menzanu! ◊ sos massajos in cussa funtana bi aproendhant sos boes
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
affourager
Ingresu
to forage
Ispagnolu
dar forraje,
subvencionar
Italianu
abbiadare,
foraggiare
Tedescu
mit Hafer füttern.