abballonàre , vrb Definitzione fàghere a ballones (nadu fintzas de sa pasta cariada faghindhe a panes pro tèndhere: sestare su pane) Sinònimos e contràrios abballai, allorumare, arrombulonai, arruedhulare, atuturae, imbodhiai | ctr. ilboligare, isòlbere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu envelopper, rouler, enrouler Ingresu to roll Ispagnolu envolver, arrollar Italianu invòlgere, arrotolare Tedescu einpacken, zusammenrollen.

abbaloràre , vrb Definitzione coment'e giare valore, bàlida, a calecuna cosa nada, in su sensu de cunfirmare chi est própriu deasi Sinònimos e contràrios cufirmare / avalorai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu confirmer Ingresu to confirm Ispagnolu avalorar, validar Italianu avvalorare Tedescu bestätigen.

abbaltàre , vrb: abbastare, abbastai, baltare* Definitzione nau de css. cosa, chi dhu'est su tanti chi serbit o chi si bolet / abbastare si tiat!… = no faghet a istare ifatu a totugantu, no si abbastat mai Sinònimos e contràrios | ctr. faltare, mancai Frases machine cantu ant fatu a fontomare no podet abbastare mente umana ◊ si ti abbastat s'ànimu beni a mi tocare!…◊ su chi tengu no mi abbastat ◊ si no ti abbastat domandandi àteru! ◊ mi abbastat chi de a mie ti ammentes! 2. abbastare si tiat a totu custas ispesas!… Tradutziones Frantzesu suffire Ingresu to be enough Ispagnolu bastar, alcanzar Italianu bastare Tedescu genügen.

abbaltzàre , vrb: abbrassare, abbratzai, abbratzare Definitzione betare is bratzos a inghíriu de una persona po istima, a inghíriu de calecuna cosa, nau fintzes in su sensu de si pigare un'impreu grae / a. una rughe = pigare cun passiéntzia una suferéntzia Sinònimos e contràrios abbarcai, afascare, afianzare, aprensare, imbrassai Frases lis pariat d'èssere ballenne abbaltzados ◊ a sa fine de su giru, dinari e trigu batit a domo e si abbratzat s'isposa e sos fizos, allegru e cuntentu (G.Calvia) 2. Cristos pro nois at abbratzadu sa morte ◊ donzunu depet abbratzare sa rughe sua Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu embrasser Ingresu to embrace Ispagnolu abrazar Italianu abbracciare Tedescu umarmen.

abbalvatàre , vrb: abbarbatare, abbarvatare, abratare 1, alvatare, arbatare, arvatare, barbatare*, brabatai 1, brabatari Definitzione arare sa primu borta una terra, pruschetotu in beranu, a manera de dha cumenciare a aprontare Sinònimos e contràrios irrudiare, scoturai Frases alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu défricher Ingresu to till Ispagnolu roturar Italianu dissodare il terréno Tedescu urbar machen.

abbamàre , vrb Definitzione fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene) Sinònimos e contràrios acedhae, achedhonare, aggamai, aggrustare, amedhare, ammeschiare, atazare, ingamai | ctr. iscrobai, stallai Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu réunir, agréger Ingresu to aggregate, to put in a herd Ispagnolu unir, juntar Italianu aggregare, formare un branco Tedescu angliedern, eine Herde bilden.

abbambacàre, abbambagàre , vrb Definitzione ammodhigare suspindho s'abba comente faet su bambaghe, isciúndhere; menguare, miminare sa fortza de ccn. cosa Sinònimos e contràrios abbambicare, ammaltitzare, ifúndhere, impapare / abbacai, ammarchidare, ammellare, assuermai Frases ant abbambagadu su terrinu de sàmbene, comente los at ischitzados unu càmiu ◊ sa vida nostra tribbulada est abbambagada de làgrimas ◊ cussos vistires fint sortos che papiru abbambacatu 2. in chirca de abbambagare su pópulu, Pilatu sighit faedhendhe de su bene chi Gesús lis at fatu ◊ abbambaga su fogu de sa sicura e chi ses babbu pensa carchi iscuta! ◊ no si lis abbambacaiat su coro chin cussos arrejonos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu imbiber, imprégner, tremper Ingresu to soak, to impregnate Ispagnolu impregnar, embeber, mojar Italianu imbévere, impregnare Tedescu durchtränken.

abbambiài 1, abbambiàri , vrb Definitzione fàere bambu, lassare prus lenu, lassare de fàere fortza coment’e candho si tirat prus pagu una cosa; rfl., su si lassare andhare, pèrdere de ànimu / a. su frenu a su cuadhu = lassare su frenu lenu, chentza tiradu Sinònimos e contràrios abbacai, abbrincai, aflusciai, afrincai, allentai, ammollai, illentiare | ctr. tirai, tostai Frases no ti abbambis: faidí coràgiu! ◊ seus abbambiaus a faci de custu mundu afrentau (S.Chiappori)◊ su nervosu est abbambiendi ◊ abbambiadhi sa funi, a cuss'animali, no si allupit, puru!◊ abbàmbia sa tira ca istringit tropu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu desserrer, relâcher Ingresu to slacken Ispagnolu aflojar Italianu allentare Tedescu lockern.

abbandhàre , vrb: abbandhiare Definitzione pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire) Sinònimos e contràrios apaltare, assolae, chirrare | ctr. abbamare, amedhare, aunire Frases pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre de coté, s'écarter Ingresu to withdraw to put aside Ispagnolu apartar, poner aparte Italianu métter da una parte, appartarsi, estraniarsi Tedescu zur Seite legen, sich zurückziehen.

abbandhonàre , vrb: abbandonai, abbannonare, abendonai Definitzione lassare istare una cosa, unu logu, a unu, a tempos longos chentza si ndhe incurare, lassare in abbandhonu Sinònimos e contràrios disamparai, discuidai, irbandhonare, lassai, sbandonai, scabidai | ctr. contifizare Frases ca non lis lasso benes ne dinari mi ant in custu modu abbandonadu (C.Longu)◊ t'ibetat su coru chi as abendonau ◊ is basciuresus no ant a abbandonai custu logu! ◊ sa vida est acabbada si mi abbandhonas tue! ◊ mancu nci pentzist: dèu no ti abbandonu! ◊ nariant ca po che bogare sa miséria su rimédiu fuit de abbannonare s'agricoltura Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu abandonner, quitter, négliger Ingresu to leave, to neglect Ispagnolu abandonar Italianu abbandonare Tedescu verlassen.

abbangiuledhài , vrb Definitzione isciúndhere a meda, fàere colagola Sinònimos e contràrios abbagnare, abbanzulare, abbraulare, allurdagai, assaubbai Tradutziones Frantzesu tremper Ingresu to drench Ispagnolu empapar, calar Italianu infradiciare Tedescu durchnässen.

abbanzàre , vrb Definitzione giare una surra, pigare a cropos, iscúdere Sinònimos e contràrios acamassare, aciocai, addobbai, arropai, assurrare, atripai, carrubbare, isciúdere, magiare, pisiliai, sussare, zongare Frases dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to beat Ispagnolu golpear, pegar Italianu picchiare Tedescu schlagen.

abbaradhàre , vrb: abbaredhare Definitzione su si lassare pigare cun calecunu sentidu de amore forte meda po ccn. o calecuna Sinònimos e contràrios abbelare, alleriare, ammorare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai / ammachiae Tradutziones Frantzesu s'embéguiner Ingresu to take a fancy Ispagnolu enamorarse Italianu invaghirsi Tedescu sich verlieben.

abbaràre , vrb Definitzione crocare una bara, istèrrere e interrare una pértiga de bide chentza ndhe dha segare de su fundhu, po fàere arraighinas Sinònimos e contràrios aporcai, parpainare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu provigner Ingresu to layer Ispagnolu acodar, amugronar Italianu propagginare Tedescu absenken.

abbarballài , vrb: abbraballai, abbrabballai Definitzione abbarrare o fàere incantau, a buca aperta, coment’e chie no est cumprendhendho nudha Sinònimos e contràrios abbabballocai, abbambanai, indormiscai / sansiae Frases s'isposa dh'at abbarballau Ètimu itl. abbarbagliare Tradutziones Frantzesu retomber en enfance Ingresu to become stupid Ispagnolu embelesarse, encantarse Italianu incantarsi Tedescu verdummen.

abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai, abbrabiare, barbiai Definitzione fàere sa braba; in cobertantza, cullonare Sinònimos e contràrios afaitai Frases seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas… 2. est tontu e abbarbiau de totus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se raser Ingresu to shave, to make up Ispagnolu afeitarse Italianu ràdersi Tedescu sich rasieren.

abbarbigàre , vrb Definitzione bogare brabas, arraighinas, tzeurras: si narat de is sèmenes chi bogant su cambu naschindho Sinònimos e contràrios abbrabai, abbrossare, arradichinare, arrexinai, chimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire / allatzare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu prendre racine Ingresu to cling Ispagnolu arraigar, enraizar Italianu abbarbicare Tedescu Wurzel fassen.

abbarracài , vrb Definitzione pònnere o fàere barracu, istare in campu a crocare Sinònimos e contràrios intendai Tradutziones Frantzesu camper Ingresu to camp out, to erect huts Ispagnolu acampar, abarracar Italianu baraccare, attendarsi Tedescu Barackenlager aufschlagen.

abbarrigàre , vrb Definitzione fàere fortza faendho pesu o ispinghendho de pitzu, incracare faendho pesu Sinònimos e contràrios abbaticare, apretigare, carcare, imbarrigare, incalcare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu appuyer, presser Ingresu to press Ispagnolu apretar Italianu prèmere Tedescu drücken.

abbarrinài , vrb: abberrinare, barrinai* Definitzione trebballare o istampare a berrina; fàere comente faet sa berrina 2. sunt àbbilis is piciochedhus abbarrinendisí de una gruta a s'àtera in forrunconis chi issus isceti nci podint passai Tradutziones Frantzesu vriller, forer, sonder Ingresu to gimlet Ispagnolu barrenar Italianu succhiellare, trivellare Tedescu anbohren, bohren.

«« Torra a chircare