abbanzàre , vrb Definitzione
giare una surra, pigare a cropos, iscúdere
Sinònimos e contràrios
acamassare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripai,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
pisiliai,
sussare,
zongare
Frases
dae una parte sos bombardamentos americanos, dae s'àtera sos tedescos, e issos sempre in mesu abbanzados ◊ si moviat che maca abbanzèndhesi che linu suta de s'àlghida ◊ l'aia abbanzadu ca no podia agguantare de mi àere faedhadu de gai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frapper
Ingresu
to beat
Ispagnolu
golpear,
pegar
Italianu
picchiare
Tedescu
schlagen.
addobbài , vrb: addobbare,
addubbare,
atobbai,
atobbare,
dobbare Definitzione
iscúdere, giare cropos, atripare, pigare a cropos; atumbare o lassare andhare a cropu; acropare, cravare a cropos / a. su ferru = mazare, triballare su ferru in s'incúdine
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
aciociai,
acorpai,
arropai,
assurrare,
atripai,
cardare,
carrubbare,
ildobbare,
isciúdere,
magiare,
sussare
/
tzocare
/
imbolare
Frases
addòbbadi sa conca a sos muros, si no ischis it'e fàghere! ◊ intendiant cussa gennixedha addobbendisí de istrémpiu ◊ no ti paro sas palas nendhe "Addobba!" ◊ ista sériu, mighi ti addobbo! ◊ at addobbau tres cropus arrabiaus a sa genna ◊ una fémina arruendu at atobbau sa conca a unu truncu ◊ una die atobbeint a su batente: fit una pisedha minore
2.
si ndh'est addobbadu subra mia
3.
is sordaus iant addobbau is obbilus a Gesús po dh'apicai a sa gruxi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
battre,
frapper
Ingresu
to beat
Ispagnolu
golpear,
dar,
sacudir
Italianu
percuòtere,
bàttere,
sbàttere
Tedescu
schlagen,
stoßen.
aggortedhài , vrb Definitzione
púnghere a gurtedhu, a lepedha
Sinònimos e contràrios
apugnalai,
arresorzare,
istocagiare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frapper à coups de couteau,
poignarder
Ingresu
to stab
Ispagnolu
acuchillar
Italianu
accoltellare
Tedescu
erstechen.
apramàre , vrb Definitzione
fàere a tímere meda
Sinònimos e contràrios
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istrementire,
isturdinare,
stremessiri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frapper de terreur
Ingresu
to terrify
Ispagnolu
aterrorizar
Italianu
atterrire
Tedescu
erschrecken.
arropài , vrb: arropare,
orropai Definitzione
giare cropos, surra / a. su ferru callenti in s'ancódina = mazare, triballare a martedhu
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
aciociai,
acorpai,
addobbai,
assurrare,
atripai,
cardare,
carrubbare,
isciúdere,
magiare,
sussare
Frases
dh'at arropau a zirónia ◊ ant certau e si funt arropaus puru ◊ a su piciochedhu dh’at amaletzau de dh’arropai
2.
toroju de puzones arropat su coro e su bentu sighit a alenare (G.Orgolesu)
Tradutziones
Frantzesu
frapper,
battre
Ingresu
to beat
Ispagnolu
golpear,
batir
Italianu
picchiare,
percuòtere
Tedescu
schlagen.
atripài , vrb: atripare Definitzione
pigare a cropos, iscúdere; atumbare, tocare a cropu a calecunu logu
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
aciocai,
addobbai,
arropai,
assurrare,
atripongiai,
fèrrere,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare
/
colpare
/
tipilire
Frases
custu est su miu, custu su tuu: no c'est abbisóngiu de si atripai! ◊ fint totugantos iscudindhe, a chie podiat piús atripare ◊ canno su frailarzu comintzàt a atripare su martzedhu a s'incúdina acudiat crachi pitzinnu
2.
at zau un'iscartarada e at atripau sa conca ◊ trambedha trambedha at atripau a una mata ◊ custu s'est dadu a fàghere atripàndhesi a una parte e a s'àtera
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frapper
Ingresu
to beat
Ispagnolu
golpear
Italianu
picchiare
Tedescu
schlagen,
verprügeln.
colpàre , vrb: acorpai,
corfare,
corpare,
crofare,
cropare 1 Definitzione
giare o calare cropos apitzu de ccn. o ccn. cosa, nau fintzes in su sensu de guastare, de lassare unu marcu coment'e de cropu; andhare, lòmpere a unu logu (avb. che + prn. la + corpare in) coment'e cosa fata impresse, currendho
Sinònimos e contràrios
addobbai,
arropai,
cardare,
còrfere,
ildobbare,
irbatulare,
isciúdere
/
colpire
/
afèrrere,
imbàtere,
lòmpere
Frases
lis at corpadu a fuste ◊ sa puntza cheret corpada a martedhu ◊ su pisedhu no at fatu a bonu e candho sa mama no ndhe at pótidu prus l'at corpadu
2.
zente de cussa zenia no los corpat ne sole e ne bidhia ◊ custa pira est totu corpada: no bi ndhe at una sínchera, ocannu
3.
cussu pischedhu de casu chi mi at dadu fut colpadu a giagu
4.
su maresciallu che li colpat in domo a note manna ◊ si l'aviat chito pro che la corpare in sa tanca inue teniat sa robba ◊ brincat e che lampu che cropat in domo de su prídiru ◊ in tres oras che l'at corpada in Núoro ◊ unu ndh'est colpadu in Bosa e cogiadu s'est
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
frapper
Ingresu
to strike
Ispagnolu
golpear
Italianu
bàttere,
percuòtere
Tedescu
schlagen.
coniài, coniàre , vrb Definitzione
fàere, frabbicare dinare
Tradutziones
Frantzesu
frapper,
créer,
forger
Ingresu
to coin
Ispagnolu
acuñar
Italianu
coniare
Tedescu
prägen.
dubbài, dubbàre , vrb Definitzione
tocare sa genna pedindho de intrare
Sinònimos e contràrios
addobbai,
tochedhare,
tzocare
Frases
apu dubbau a milla portas ◊ dubbant a tot'is portas ◊ dubbai ca s'at a aberri!
Tradutziones
Frantzesu
frapper,
taper
Ingresu
to knock
Ispagnolu
tocar
Italianu
bussare
Tedescu
klopfen,
anklopfen.
fèrrere , vrb: ferri,
fèrriri Definitzione
su tocare calecuna cosa o a ccn. a cropu cun cosa chi si faet a iscudidura: prus che àteru si narat candho su cropu faet male, dolet, o faet dannu, lassat su singiale, ma s'impreat fintzes solu in su sensu de tocare e fintzes de iscúdere / pps. fertu
Sinònimos e contràrios
corpare,
ingolli,
ingrimi
/
tocai
/
atripai
/
ammachiae
Maneras de nàrrere
csn:
fèrriri cun aciotus, fèrriri in plenu, fèrriri sa mira; fèrrere a ocru = pònniri ogu
Frases
no cherzo chi ti ferzas, gioghitendhe gai in modu isciàpidu ◊ fiat unu pillonedhu fertu a s'ala ◊ si est fertu seghendhe linna: azummai si fit istropiadu! ◊ che li at iscutu una nae a cambarinu ma no l'at fertu ◊ at isparadu a perdigones ma no ndhe at fertu mancunu, de puzone ◊ abí nci fiat ferta sa perda fiat nàscia un'ísula ◊ apo fertu su bratzu a su muru ◊ sa fortuna fait che tiru de managu: aundi ferit ferit!
2.
su calore che ferit atesu ◊ acúrtziadi, ca no ti ndhe ferit de fogu! ◊ su tallu mériat po no dhi ferri soli pitziosu ◊ mabadita sa luxi chi dhi ferit! ◊ su bentu ferit is frutas ◊ lah chi no fèrgiat àcua a is follas candu àcuas sa matixedha!
3.
custu macu pigat unu fusti e bandat a ferri su lori: dhi at donau una surra!…
4.
amorados ndhe aias una chedha, ma fertos ti los ant a oju malu
Ètimu
ltn.
ferire
Tradutziones
Frantzesu
frapper,
blesser
Ingresu
to hit,
to injury
Ispagnolu
golpear,
pegar,
herir
Italianu
colpire,
ferire
Tedescu
schlagen,
verletzen.
incrivíre , vrb Definitzione
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Sinònimos e contràrios
isciúdere,
tzacai
Tradutziones
Frantzesu
frapper
Ingresu
to deal a blow
Ispagnolu
asestar un golpe
Italianu
assestare un cólpo
Tedescu
einen Schlag versetzen.
irbatulàre , vrb: isbatulare Definitzione
pigare e iscúdere a calecunu logu o cun calecuna cosa; pistare, catzigare
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
aciociai,
acorpai,
arropai,
isciúdere
Frases
candho no la cheret intèndhere li cheret irbatuladu puru! ◊ at leadu unu cantu de fuste russu, totu nodosu, pro l'isbatulare ◊ l'aiant agatadu ischervijadu in s'oru de su tirighinu: su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ a s'isbàtula isbàtula, sa limba nostra la matratant e narant chi no giuat prus
2.
isbàtulant… pro disisperu, istradones de mundhu, andhantanos, a cheghentare dies a sole anzenu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
battre,
frapper
Ingresu
to knock
Ispagnolu
sacudir
Italianu
picchiare,
sbàttere
Tedescu
schlagen,
klopfen.
isciúdere , vrb: iscúdere,
iscudi,
iscúdiri,
iscútere,
scudi Definitzione
giare cropos, pigare a cropos (ma bastat fintzes unu cropu solu); iscutulare, betare, atzapulare, mòvere a cropu cun fortza e fuliare o fàere lòmpere atesu, fàere o lassare orrúere a terra / 1ˆ p. sing. ind. pres. iscuto, iscutzo; pps. iscutu; cong. pres. 2ˆ p. sing. iscutzas
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
acorpai,
addobbai,
arropai,
atripai,
irbatulare,
iscotzinare,
sussare,
zongare
/
ghetai,
imbolare
Maneras de nàrrere
csn:
i. a libbru, a berbos = nàrrere peràulas fortes; i. una cundenna, annos de galera = betare una cundenna; iscúdere su sorde de una malandra = fàgherendhe rúere o essire su sorde; meghina de iscúdere = meighina chi ndhe faghet rúere su sorde
Frases
sa sorte chin sa destra mi at iscutu, chin sa manca corpadu ◊ iat pigau unu fusti e iat atacau a iscudi a peis e totus si ndi fuant pesaus ◊ si no faghes a bonu t’iscudo a iscantarzada! ◊ si as de m'iscúdere, colpa! ◊ parent canes, iscudèndhesi a moltolzu ◊ candho ndhe imbatet l'iscuto che unu cane!◊ no dh'iscutzas, s'animale: ammasetzat frandhigandhodhu!
2.
is óminis me is matas iscudint s'olia cun is furconis e is féminas asuta ndi dha bodhint ◊ at iscutu duos brincos e ch'est rutu ◊ candho mi as bidu reu, a terra mi as iscutu! ◊ su pitzinnu si ndh'est iscutu a subra mia ◊ si ndh'est iscutu de su letu ◊ si nc'iscudit a sa tzurpa acantu dhui at pirígulu ◊ che l'at iscutu in mare ◊ su pudhu iscudet unu cantu chi assustrat sas coitas
3.
bi at àrbures chi iscudent foza in atunzu e àteras chi iscudent foza in istiu ◊ daghi at a àere iscutu su machine, torret a inoghe!
Ètimu
ltn.
excutere
Tradutziones
Frantzesu
battre,
frapper
Ingresu
to beat
Ispagnolu
golpear,
pegar
Italianu
bàttere,
picchiare,
scagliare
Tedescu
schlagen,
prügeln.
lantàre , vrb: lantzai,
lantzare,
latzare Definitzione
fèrrere cun arma (lantza o àteru), tocare de pedra; in cobertantza, tocare su sentidu, dispràxere, ofèndhere; iscúdere atesu
Sinònimos e contràrios
fèrrere,
ingòllere,
secare
/
lampare 1
Frases
paret chi mi cherfat ammentare totu sas feras chi amus lantadu ◊ messanne fint chin sas manos imbolicatas pro non si las latzare chin sa farche o su ristrucu
2.
nàrrere ti lu cherio su chi sento, ma ti devo lantare sena fritza (G.Pinna)◊ a cantos coros no lantas cun su càntigu tou!…
3.
sos cadhos currindhe lantant istinchidhas de fogu dae pes
Ètimu
ltn.
lanceare
Tradutziones
Frantzesu
frapper,
blesser
Ingresu
to affect,
to wound,
to hit
Ispagnolu
pinchar,
golpear,
herir
Italianu
colpire,
ferire
Tedescu
verletzen.
píchiu , nm Definitzione
sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu
Sinònimos e contràrios
tzocu
/
arraolu,
pensamentu
Frases
in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu
3.
custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca!
Tradutziones
Frantzesu
action de frapper à la porte
Ingresu
knock
Ispagnolu
golpe dado al llamar a la puerta
Italianu
bussata
Tedescu
Anklopfen.
surrài, surràre , vrb: assurrare Definitzione
pigare a cropos, atripare
Sinònimos e contràrios
abbanzare,
acamassare,
aciocai,
addobbai,
apodhare,
arropai,
assupare 1,
atrempare,
atripai,
cadhai,
impodhare,
isciúdere,
magiare,
mungiai,
sussare,
zongare
Frases
nois amus surradu a issu, sos fizos e totu sa gente sua ◊ si proo a surrare… deo surro! (Cugurra)
Ètimu
ctl.
surrar
Tradutziones
Frantzesu
battre,
frapper
Ingresu
to strike
Ispagnolu
golpear
Italianu
percuòtere,
picchiare
Tedescu
schlagen.
tzochedhài, tzochedhàre , vrb: tochedhare* Definitzione
fàere tzàcurru iscudendho, tocandho a atripadura, tocandho a cropu forte mescamente in is gennas pedindho de intrare
Sinònimos e contràrios
dubbussare,
dumbulare,
sacai,
tochitae,
trochedhare,
tzacarrai,
tzocai
Frases
pro su candhelarju depies tochedhare in sos portales ◊ fit peri sas giannas, tzochedhendhe ◊ ite cres, chi no sia andhadu deo puru tzochedhendhe in sas giannas anzenas?!
2.
babbu tzochedhat cun sa mazadorza iscutinendhe olia
Tradutziones
Frantzesu
frapper,
taper
Ingresu
to knock
Ispagnolu
llamar,
tocar
Italianu
bussare
Tedescu
klopfen.