abbambacàre, abbambagàre , vrb Definizione
ammodhigare suspindho s'abba comente faet su bambaghe, isciúndhere; menguare, miminare sa fortza de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
abbambicare,
ammaltitzare,
ifúndhere,
impapare
/
abbacai,
ammarchidare,
ammellare,
assuermai
Frasi
ant abbambagadu su terrinu de sàmbene, comente los at ischitzados unu càmiu ◊ sa vida nostra tribbulada est abbambagada de làgrimas ◊ cussos vistires fint sortos che papiru abbambacatu
2.
in chirca de abbambagare su pópulu, Pilatu sighit faedhendhe de su bene chi Gesús lis at fatu ◊ abbambaga su fogu de sa sicura e chi ses babbu pensa carchi iscuta! ◊ no si lis abbambacaiat su coro chin cussos arrejonos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbiber,
imprégner,
tremper
Inglese
to soak,
to impregnate
Spagnolo
impregnar,
embeber,
mojar
Italiano
imbévere,
impregnare
Tedesco
durchtränken.
abbangiuledhài , vrb Definizione
isciúndhere a meda, fàere colagola
Sinonimi e contrari
abbagnare,
abbanzulare,
abbraulare,
allurdagai,
assaubbai
Traduzioni
Francese
tremper
Inglese
to drench
Spagnolo
empapar,
calar
Italiano
infradiciare
Tedesco
durchnässen.
abbinài , vrb: abbinare Definizione
isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza
Sinonimi e contrari
afegare,
afegonare,
imbreacare,
infegare
Frasi
in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus
3.
custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu
Traduzioni
Francese
tremper dans le vin,
s’enivrer
Inglese
to rinse with vine
Spagnolo
mojar con vino,
emborracharse
Italiano
avvinare
Tedesco
Wein tränken.
aciarxài , vrb: atalzare,
atarjare,
atarzare,
atzagliare,
atzargiai,
atzargiare,
atzarxai Definizione
si narat po abbrigare s'atza de una ferramenta ifridandhodha tandho a cropu frigandhodhi su serile o ponendhodha in s'abba, ca dh'intostat e afortit; aconciare sa ferramenta bogandhodhi sa punta o aciunghendhodhi unu bículu de ferru; nau de unu, torrare in fortzas, torrare bellos
Sinonimi e contrari
atemperai
/
assuergiai
Frasi
de cantas issàbbulas at atzagliatu mastr'Antoni, custa est sa mentzus! ◊ Pera bollet a dhi atzargiare unu marrone
2.
cussa fiudedha s'est aciarxada
Traduzioni
Francese
aciérer,
tailler,
tremper
Inglese
to steel
Spagnolo
acerar
Italiano
acciaiare,
temperare
Tedesco
stählen,
härten.
ammaltitzàre , vrb rfl: ammaltutzare,
ammartitzare Definizione
fàere a unu martitzu, a papinu, tropu modhe, nau de pane, biscotos e cosas deasi candho suspint abba, late o binu a tropu; fàere essire in matéria una fruschedha ponendhodhi impacos / a. una bua, una fruschedha = pònnere impacu a manera chi essat martzida bene, si crebet de ndh'essire sa malesa
Sinonimi e contrari
abbambagare,
abbungiare,
aciupae,
imbibbiri,
irmedhecae,
spuentai,
suspiri
Frasi
su pane si est ammartitzadu ca l'as ifustu a tropu ◊ sa minestra si la sighis a lassare si che ammartitzat ◊ sos iscarpones si ammaltutzeint, no tratenzeint s'abba e mi fateint ilfúndhere sos peuncos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ramollir,
tremper avec excès
Inglese
to soften,
to soak excessively
Spagnolo
empapar,
remojar
Italiano
rammollire,
inzuppare eccessivaménte,
macerare
Tedesco
aufweichen.
ammòdhe , avb Definizione
istare o pònnere a. = pònniri in s'àcua, aciuvau me in s'àcua (o fintzes àteru, in lícuidu chi faet essire modhe sa cosa o fintzes solu po dha mantènnere sèmpere isciusta, po ciupire)
Sinonimi e contrari
afufu
/
cdh. ammodhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rester plongé dans un liquide,
(faire tremper du linge,
des aliments…)
Inglese
soak (to)
Spagnolo
aen remojo
Italiano
in immersióne
Tedesco
in Wasser.
assabbàre , vrb: assuabbare Definizione
assaubbai, pònnere in abba, isciúndhere, impastare cun abba, aciunghendho abba, allagare de abba, inciupire abba
Sinonimi e contrari
ammorgodhare,
assatzaulari,
imbibbiri
/
apantamare
Frasi
sa pedhitza si sàmunat cun d-un'istratzitu assuabbadu in murza ◊ sa farina si assuabbat pro l'impastare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
imbiber,
tremper
Inglese
to soak
Spagnolo
empapar,
mojar
Italiano
intrìdere
Tedesco
einrühren.
assupàre 1 , vrb Definizione
segare su pane po fàere a supa, a orrughedhos, fàere a supa / a. sos ossos a ccn. = surrai fintzas, agiummai, a arrogai is ossus
Sinonimi e contrari
aciupae,
imbibbiri,
inciupai
/
assurrare,
insupare
Frasi
sa bandhela l'ant assupada de sàmbene
2.
lis dio àere assupadu sos ossos fintzas a sos meudhos!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tremper
Inglese
to soak
Spagnolo
ensopar
Italiano
inzuppare
Tedesco
einweichen.
atemperài, atemperàre , vrb: temperai* Definizione
giare sa tèmpera, atzargiare s’atza de una ferramenta (mescamente segante) po èssere prus forte (tostada) o bogare sa punta a un'aina po iscríere; fintzes mòvere o agghejare unu male
Sinonimi e contrari
aciarxai
/
acadriare,
comentzari,
regulare
2.
fiamas de amores dae unu bentu caldu atemperadas ◊ cust'úmidu mi atèmperat sos dolores!
Traduzioni
Francese
tremper
Inglese
to harden
Spagnolo
templar
Italiano
temprare
Tedesco
härten.
impogiàre , vrb: impojare,
impozare Definizione
intrare o pònnere in su poju, pònnere cosa a modhe in paule de abba, afundhare in s'abba, fintzes nadare
Sinonimi e contrari
abburgare,
abburrigare,
afoxai,
alludai,
ammodhiae,
apojare,
ingiubbare,
introgliare,
imbaltzai,
impigliai,
impischinare,
infoxai
Frasi
sos pitzinnos in istiu tucabant a impojare a unu poju a ube remoniat s'abba de su ribu ◊ impozaiant su linu in su frúmene
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tremper
Inglese
to dip
Spagnolo
sumergir,
poner a remojo
Italiano
immèrgere,
lasciare in immersióne
Tedesco
tauchen,
im Wasser lassen
inciupài, inciupàre , vrb Definizione
fàere una cosa (abba, late o àteru deasi) coment'e a suspidura, comente podet fàere un'istràciu, un'ispòngia o àteru
Sinonimi e contrari
aciupae,
assuspiri,
impapare,
imbibbiri,
sultzire,
sulviare,
surbare 1,
surbiri,
suspiare
Frasi
deris tota sa note at sighidu a rúere selena una mudhina e sa terra si ndh'est inciupada in dogni vena ◊ no arresistis a sa fortza manna de is montis chi ti s'inciupant coment'e una proja
Etimo
spn.
chupar
Traduzioni
Francese
imbiber,
absorber,
tremper
Inglese
to soak
Spagnolo
embeber,
empapar
Italiano
imbévere,
assorbire,
inzuppare
Tedesco
tränken.
insúndhere , vrb: isciúndhere,
isciúndiri,
isciúnnere,
issúndhere,
issundi,
issúnnere,
sciundi Definizione
pònnere in s'abba, betare abba o cosas deasi apitzu; intrare a modhe in s'abba / pps. inciustu, insustu, sciustu
Sinonimi e contrari
abbagnare,
bagnai,
ifúndhere*,
isfúndhere
| ctr.
asciutai,
frobbire,
istrègere
Frasi
no podiant andai mancu a s'issundi sa limba in s'arriu ◊ rios e trainos insundhent sos poverinos suterrados fizos mios ◊ Gesús a Giudas oferesit unu bículu de pane ch'isciundhesit in su piatu (A.Loy)◊ s'abba no dhos isciunniat ◊ isciundendu sempri seus, pruendu sempri! ◊ cun totu custas nues, custu sero s'issundhimos! ◊ isciundhiosi sa cara ca bosi che ischidat!
Traduzioni
Francese
baigner,
tremper
Inglese
to wet
Spagnolo
bañar,
mojar
Italiano
bagnare
Tedesco
naß machen,
eintauchen.
temperài , vrb: atemperai,
temperare Definizione
giare sa tèmpera, atzargiare s'atza de una ferramenta (mescamente segante) po èssere prus forte (tostada), bogare sa punta a un'aina po iscríere; regulare unu trebballu, unu funtzionamentu o un'aina a manera de fàere essire sa faina comente si bolet, agiustare una cosa cunforma a un'àtera (ma si narat fintzes de terra, de ladamíngiu, candho funt in sa méngius cunditzione); fintzes ammesturare impare cosas diferentes in cantidades adatas; pigare arrennegu po calecuna cosa o chistione
Sinonimi e contrari
atalzare
/
regulai
Modi di dire
csn:
temperai su molíngiu = maghinare chi andhet bene, chi sa farina essat maghinada a puntu zustu; temperai s'arau = abbèrrere, de prus o prus pagu, s'aradu a manera de fàghere falare s'arbada prus a fundhu o subra subra; temperai sa terra (nadu de s'abba chi proet) = pròere de sassiare sa terra a puntu de si pòdere triballare bene
Frasi
si tèmperant sas bistrales, sos fartzones, sas forramentas de atarzu ◊ si tèmperat su lapis
2.
solu su ruo acultzu a sos trainos creschet in terra temperada a fogu ◊ torret in vida dae ogni nuraghe s'ànima antiga temperada a fogu! ◊ bellu custu ledàmine, est temperadu, fatu!◊ tres dis iat sighiu a proi, sa terra fut istada temperada abberu e is sèminis iant tzeurrau
4.
candu fiaus isposus t'iant postu puxi in origas ca nanca m'iant biu chistionendi cun fradili miu: ge ti ndi fiast temperau!…(G.P.Salaris)
Etimo
ltn.
temperare
Traduzioni
Francese
tremper
Inglese
to harden
Spagnolo
templar
Italiano
temprare
Tedesco
härten.