abbarrigàre , vrb Definizione
fàere fortza faendho pesu o ispinghendho de pitzu, incracare faendho pesu
Sinonimi e contrari
abbaticare,
apretigare,
carcare,
imbarrigare,
incalcare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appuyer,
presser
Inglese
to press
Spagnolo
apretar
Italiano
prèmere
Tedesco
drücken.
arrambàre , vrb: arrumai 1,
arrumbai,
arrumbare Definizione
acostire una cosa a un'àtera po no si che furriare, ponendho sa parte bàscia in terra e sa de pitzu acostia, tocandho a calecuna cosa, imbarare; rfl. su si acostire, aguantare a ccn. cosa, a calecunu; abbarrare ibertandho, firmos, pònnere o lassare una cosa in calecunu logu o tretu; restare, abbarrare / andhare a s'arramba arramba = aguantendisí a totu is cosas chi agatat caminendi ca timit de arrúiri
Sinonimi e contrari
acotzai,
arremai 1,
imbarare,
incarrutzai
/
abertai
/
abarrai,
restai
Frasi
est arrumbada piena de piúere sa càscia antiga ◊ est arrumbadu a su muru in su cuzone ◊ est arrambatu a su trutzu ◊ it'est unu it'est unu chi zuchet dóichi cambas chi donzunu si bi arrambat? ◊ andho arrambadu a sos muros ◊ su campanile est arrumbadu a sa chéjia ◊ est sétziu in terra arrumbau cun s'ischina a su muru
3.
una intrat e s'àtera arrumbat foras a orbetare ◊ in custa ponidura depes arrumbare finas a arbèschere
4.
de issos ndh’at rutu medas a tretu de no ndhe arrumbare unu vivu
Traduzioni
Francese
appuyer
Inglese
to lay
Spagnolo
apoyar,
arrimar
Italiano
appoggiare
Tedesco
lehnen.
arremài 1 , vrb: arremare 1,
arrimai,
arrimare Definizione
pònnere in terra, a una parte o fintzes chistia calecuna cosa chi si portat in manos o ananti; firmare, mescamente a pausare cicios o acostios a calecuna cosa, o fintzes in letu o in domo po maladia; bogare de cabu o cessare de fàere una cosa, una faina (fintzes abbandhonare deunudotu, iscabudare), de unu bestimentu; fintzes firmare a unu andhandho
Sinonimi e contrari
afrimai,
arrambare,
arressare,
imbarare,
incarrutzai,
pònnere
/
corcare,
pasiai
| ctr.
andai,
fàchere,
picare
Modi di dire
csn:
arrimai su càrrigu, is armas, unu triballu, su zogu = pònnere, lassare istare, tasire; arrimaisí a ccn. = chircare apozos, acotzus, piagheres; a soli arrimau = pustis chi si ch'est intradu su sole; zúghere una cosa a s'arrima arrima = ponendidha e portendidha de unu tretu a s'àteru foras de su postu suu
Frasi
su mucadori dh'apu arrimau in sa cadira ◊ no poto agatare sos ochiales: ello inue los apo arrimados? ◊ su dinai de su trabballu tú no dh'arrimas tui?
2.
si nch'est arrimau a su muru ◊ in crésia si ponit sempri arrimau a su lacu de s'àcua santa ◊ ndi arribbant assuentaus duus gopais e si arrimant unu pagu ◊ sa pedra trodhulana si arremat e ponet lana (G.Cossu)◊ mi arrimu a su truncu de unu bellu imbragu (E.Pintor Sirigu)◊ fut cantzau e si est arremau in su crocadorxu ◊ a betzu unu si che arrimat deunudotu
3.
arrima su chi ses faghindhe ca azuas a mie! ◊ a mesudie arrimamus pro manigare
4.
una die l'at arrimada e li at nau: Ello, comà, s'óciu bos ndhe apo tirau chi colaes frita che nive?
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
appuyer,
poser
Inglese
to lean
Spagnolo
apoyar,
arrimar
Italiano
poggiare,
adagiare,
depórre,
depositare,
disméttere
Tedesco
legen,
niederlegen.
asubài , vrb Definizione
pònnere asuba, in pitzu, pònnere subràbare, a muntone, arrimare a una parte
Sinonimi e contrari
imbarrigare,
incarrutzai
/
aremai 1
/
ammuntonae
Frasi
si fut postu a fraigai una domu e iat fatu is fundatzionis asubendidhas a sa roca ◊ unus cantu iant betiu is piciochedhus insoru e dh'iant domandau de dhis asubai is manus (Ev)◊ est dormiu cun sa conca asubada a unu cuscinu ◊ su segretàriu at abertu su registru e si dhui est asubau cun is manus
2.
asubau su bestimentu a una parti e pigau unu pannu, si dh'iat trogau a sintzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
appuyer sur…
Inglese
to put on
Spagnolo
apoyar sobre
Italiano
poggiare sópra
Tedesco
stellen.
imbarài , vrb: imbarare,
imbarari,
immarare Definizione
istare firmos, abbarrare fintzes ibertandho; pònnere acanta, in pitzu o coment’e acostiu a calecuna cosa o logu po pausare o àteru; incrubare, abbasciare coment’e orruendho a un’ala
Sinonimi e contrari
abarrai,
abertai,
addurae,
afrimai,
arremai 1,
aturai,
tratèniri
/
acotzai,
afacai,
arrambare,
imbarrigare,
pònnere
/
ispendhentare,
parangai,
tambulare
Modi di dire
csn:
imbarare sa zanna = serràrela ma no dereta, a manera chi istet pagu pagu iscanzada o a donzi modu chentza la friscare; i. de assentu = abarrai de acórdiu
Frasi
nàrali ch'imbaret a candho passat sa fioca ◊ a imbaras un'iscuta? ◊ su pisedhu fit duos meses imbarendhe su fúbbaru de pedhe ◊ s'imbaraiat in faedhadas longas (A.Paba)◊ o un'iscusa o s'àtera, fateit imbarare a tiu Nigola finas a su sero ◊ su catziadore isparat e su puzone imbarat mortu ◊ no cherjo èssere unu trastu imbarau in mesu de cosas betzas ◊ sa cumpagna tua ti est imbarendhe cun su coro allutu
2.
su carru si ch'est imbarau a su parapetus ◊ semus imbaratos a su muru ◊ dhi fut beniu un'iscimíngiu e si fut imbarau a su marroni ◊ fut sétziu, cun is manus imbaradas a is còscias ◊ candho ibbabbu istentavat a ghirare, immamma s'imbaravat a su canterile, cun sos òcios in sa mina ◊ pigat su pitariolu, si dh'imbarat a lavras e cumènciat a sonare ◊ fut imbara imbara ca no si poderàt prantau po su binu chi s'iat bufau
3.
su càrrigu est imbarau a una parti ◊ su mururdu lu peso imbarau ca aguantat de prus
4.
sos poetas lis dant su chi emmo imbarendhe de assentu de si presentare su sàpadu pro sa festa
Cognomi e Proverbi
prb:
a chie li dolet sa dente sa limba s'imbarat
Traduzioni
Francese
appuyer
Inglese
to lean,
to lay
Spagnolo
apoyar
Italiano
appoggiare
Tedesco
lehnen.
iscarchiàre, iscarchinàre , vrb: iscarcinae,
scarcinai Definizione
catzigare, cracare cun is peis po pistare sa cosa; fintzes istribitare, acropare is peis a terra lestros po protesta, fàere su rebbellu
Sinonimi e contrari
acacigai,
acarcangiai,
iscarchedhare
Frasi
at cumintzatu a iscarchiare fachenne un'ispétzia de ballu supra de su sacu de s'àchina in su lacu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fouler,
appuyer
Inglese
to crush
Spagnolo
pisar
Italiano
pigiare,
gualcare
Tedesco
pressen,
walken.
prèmere, prèmi , vrb: prèmmere,
prèmmiri Definizione
fàere fortza (de pesu o de àteru) apitzu, coment'e incracandho, fintzes coment'e istringhendho
Sinonimi e contrari
afíere,
incalcare,
isprèmere,
istrígnere,
tilpiare
Etimo
ltn.
premere
Traduzioni
Francese
appuyer,
presser
Inglese
to press,
to squeeze
Spagnolo
apretar
Italiano
prèmere,
sprèmere
Tedesco
drücken,
ausdrücken.