abbruncài, abbruncàre , vrb: abbrunchiai,
abbrunchiare,
abbrunciare Definizione
atumbare o iscúdere a su bruncu, a murros, e fintzes pigare a su bruncu, nàrrere cosa coment'e giaendho una briga, naendho cosa in contràriu; pònnere bruncu (in sa carrada, in s'ampudha, in su papare o, is animales, in s'erba a pàschere); rfl. èssere a primma
Sinonimi e contrari
abboluire,
arruncare,
brigare,
chelcire,
irmurrare,
irruncare,
ispochiare,
sbruncai,
stronciai
/
assansiare
/
adobiai,
atumbae,
imbronconai,
trabbucai 1
/
agghegiare
/
ammurrionare
Modi di dire
csn:
abbruncai su frascu = artziai su frascu po bufai a bruncu; abbruncare su fogu = acontzare su fogu, sos titones
Frasi
fit andhendhe a s'apàlpidu, abbrunchendhe a bicos e chizolos ◊ at leadu a dereta, istontonendhe e abbrunchendhe in s'impedradu iscumbessu ◊ abbruncai un'animali chi si bollit fuiri ◊ is brebeis candu tenint ispédhiu de andai, dhas abbruncu e si firmant ◊ at abbruncau is cunsilleris sentza nimmancu dhis lassai isterri s'arrexonamentu!
2.
abarras isciacuendi pratus… abbrunca de su salatieri! ◊ is brebeis funt abbrunchendi sa pastura
3.
su sèneche lu cussizat severu e firmu, ma isse no resessit a abbruncare s'ammolighinamentu, pessandhe a una fémina chi no est sua
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurter,
claquer
Inglese
to give a slap (on lips)
Spagnolo
abofetear,
golpear en los morros
Italiano
dare un mostaccióne
Tedesco
auf die Schnautze hauen.
atumbàe, atumbài, atumbàre , vrb: atummai,
atummare,
atzumbare,
tumbai Definizione
acropare sa conca apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho (chi s’istésiant e current po s’iscúdere cun sa conca); tocare a cropu o iscúdere a calecuna cosa, fintzes de malesaura, tocare a calecunu logu e fintzes fàere giúmburos
Sinonimi e contrari
abbruncai,
addumare,
atricuai,
becare,
intumbare
/
fèrrere
Modi di dire
csn:
atumbai cun su muru = perricare in debbadas cun chie no iscurtat nudha o cun chie podet de prus; no atumbat peis a terra = si creit meda, mancai tropu!
Frasi
est camminendi atumba atumba che brabei istasida ◊ malapat e mascu: a totus atumbat, a totus incorrat! ◊ is brebès si atumbant, singiale chi est acanta de pròere!
2.
fortzados sunt continu de istare a s'atzumba atzumba ◊ sas undhas a s'andha e torra mórigant sas abbas, si pessighint, si atopant e si atzumbant ◊ si che at atzumbadu sa conca a su muru
3.
no ti l'atzumbes, cussa segada, ca ti l'agghejas! ◊ su gallegianti atumbat e no tupat s'àcua me in su depósitu
4.
su labiolu est totu atzumbadu
Cognomi e Proverbi
prb:
totu atumbat a su didu segau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurter
Inglese
to bump
Spagnolo
cornear,
chocar
Italiano
cozzare,
urtare
Tedesco
stoßen.
imbestíre 1, imbestíri , vrb: imbistiri Definizione
andhare e acropare a pitzu de un’àteru o de calecuna cosa cun fortza (fintzes apostadamente); fàere fortza a cara a denanti, andhare coment’e ispinghendho; cricare acotzos po otènnere praxeres; ammesturare; rfl., su si fichire in chistiones angenas, in cosas chi no interessant
Sinonimi e contrari
assaltizare,
carrabbusai,
incarrazare,
ruciare
/
ispígnere,
punnare
/
sfustigonai
/
ammasturai
Frasi
su cadhu rude ponet in apretu e imbestit cun foga de leone (S.Casu)◊ isalenat, imbestit, andhat, iscudritzat, frenédigat, incorrat ◊ una màchina dh'at imbistia e iscavuada a terra
2.
imbestendhe caminu caminu, allos a fronte de unu rizolu esciadu: imbucant e si che los pijat su riu!
3.
su frammentu s'iscàgliat in s'abba, s'imbestit a sa símbula e si lassat agedai ◊ tue no t'imbestas in custas cosas!
Etimo
ctl., spn.
envestir, embestir
Traduzioni
Francese
heurter,
assaillir
Inglese
to assail
Spagnolo
atropellar,
atacar
Italiano
investire,
assalire
Tedesco
überschütten.
incarrazàre , vrb Definizione
iscúdere o andhare cun fuliesa a subra de s'àteru o de calecuna cosa; carragiare puru
Sinonimi e contrari
assaltizare,
carrabbusai,
imbestire,
ruciare
/
incarralzare
Frasi
cun sos cadhos sunt faghinne atintzione pro no incarrazare a nemos colanne in sas carrelas ◊ po sorte no at passadu màchina, sinono dh'iat incarrazadu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
heurter,
tamponner
Inglese
to run into
Spagnolo
atropellar
Italiano
investire
Tedesco
anfahren.
intumbàre , vrb: intzumbare,
itzumbare Definizione
tzumbare, iscúdere a tzumbadas comente faent crabas e brebès chi s'iscudent cun sa conca s'una cun s'àtera
Sinonimi e contrari
atricuai,
atumbae,
istumbai
2.
sos assessores s'intzumbant che muvras
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de cornes,
heurter
Inglese
to butt
Spagnolo
cornear
Italiano
cozzare
Tedesco
mit den Hörnern stoßen.
ruciàre , vrb: orrucrare,
rucrare,
rugare,
rugiare,
rugrare,
ruxare Definizione
segare, fàere a orrugos; passare in mesu de unu logu, agiummai coment'e ispartzindhodhu in duos orrugos; imbistire a màchina a unu o ccn. cosa / rugare s'arresionu, s'argumentu = segare in curtzu su chistionu, lassare su chistionu a mes'incumentu, a rugos, chentza agabbadu
Sinonimi e contrari
arrogai,
atraessare,
istruncai,
secare
/
ingruxai
/
imbestire 1
| ctr.
annànghere
Frasi
s'istrada noa at rugadu su cumonale in duos ◊ custa linna cheret rugada ca est longa ◊ sa sorte ti at rujadu sos passos de sa vida ◊ no mi tratenzo e rugo s'argumentu
2.
sas camineras rúciant zassos ruvosos ◊ no che rughes in mesu de su semenadu: cola a un'oru! ◊ chin custu viazu rucramus su mare ◊ che raxu at ruxadu rios, tancas, bidhas, serras ◊ in su caminu mi apunto pensamentosu candho mi ruxas ainnanti, pitzinna
3.
sa cane l'at ruxada una màchina ◊ frànghedi a un'ala no ti rughent sas màchinas!
Etimo
ltn.
cruc(u)lare
Traduzioni
Francese
rompre,
casser,
traverser,
heurter
Inglese
to break,
to cross,
to run into
Spagnolo
partir,
cruzar,
atropellar
Italiano
spezzare,
attraversare,
investire
Tedesco
brechen,
durchqueren,
überfahren.
tumbài , vrb: atumbae*,
tumbare,
tzumbai Definizione
iscúdere is concas apare comente faent is mascos brebeghinos gherrandho; fèrrere o iscúdere a calecunu logu, fintzes po pagu atentzione; fintzes cumbínchere a ccn. a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbruncai,
atricuai,
becare,
intumbare,
tumbulare
/
fèrrere
/
indúere,
indugi
Frasi
tumbant puzones a sos bidros annapados ◊ fit unu becu chi tumbaiat ◊ tumba tumba e feri feri andit!
Traduzioni
Francese
heurter,
cogner
Inglese
to bump
Spagnolo
chocar,
sacudir
Italiano
urtare,
sbàttere
Tedesco
stoßen.